Nhức nhối nạn đánh cắp tác phẩm báo chí, ung dung trục lợi

Người lăn xả giữa bão, kẻ ngồi ở nhà ung dung “cắp ảnh”

 Đêm 21/7 - đêm trước bão số 3 đổ bộ - trong cơn mưa lớn tầm tã kèm gió giật mạnh, nhóm phóng viên báo Dân trí gồm Hoài Thu, Hoàng Hải, Hải Long nhận tin báo đã nhanh chóng có mặt tại ngã ba Hải Hà - điểm cửa ngõ Khu du lịch Đồ Sơn - ghi nhận công tác đảm bảo an ninh an toàn cho nhân dân của lực lượng chức năng địa phương.

Điều kiện thời tiết khắc nghiệt tại cung đường gần biển khiến quá trình tác nghiệp vô cùng vất vả. Các phóng viên ướt từ đầu đến chân bởi vừa tác nghiệp, vừa cố gắng che chắn một phần cho máy ảnh để không bị hư hại.

22h30, hình ảnh ghi nhận được cập nhật nóng hổi trên trang Dân trí trong bài viết Hải Phòng mưa to gió lớn, loạt phương tiện ra biển Đồ Sơn phải quay đầu.

Nổi bật nhất là bức ảnh chiến sĩ Trịnh Duy Bình – Đồn Biên phòng Đồ Sơn – đứng giữa mưa, cùng các lực lượng chức năng chống bão. Bức ảnh giàu giá trị thông tin, thể hiện sự lăn xả của phóng viên, tạo ấn tượng mạnh.

Thời điểm này, chỉ có duy nhất nhóm phóng viên Dân trí có mặt tại ngã ba Hải Hà - điểm cửa ngõ Khu du lịch Đồ Sơn ghi nhận những ảnh hưởng ban đầu của bão số 3 tới đất liền trong đêm khuya, nên hình ảnh này nhanh chóng được chia sẻ trên nhiều trang mạng xã hội.

“Hàng chục trang mạng xã hội đã đăng lại bức ảnh chiến sĩ cùng nhiều hình ảnh khác trong chùm ảnh mà không được sự đồng ý của báo Dân trí. Thậm chí, nhiều trang cố tình cắt logo của báo, chỉnh sửa bố cục, không dẫn nguồn trang, không ghi tên tác giả”, phóng viên Hải Long, báo Dân trí chia sẻ về một trong số vô số lần hình ảnh, thông tin của anh và đồng nghiệp bị đánh cắp trắng trợn.

Theo nam phóng viên, nhóm tác giả vượt hàng trăm ki-lô-mét giữa dông bão, đối diện với hiểm nguy, cập nhật tin tức, nhưng nhiều cá nhân chỉ cần ngồi ở nhà, ung dung đánh cắp chất xám, công sức và các thông tin độc quyền của người làm báo.

Bức ảnh nhanh chóng bị các trang mạng xã hội lấy lại, thậm chí cắt bỏ logo, bố cục (Ảnh: Chụp màn hình).

Cũng trong ngày 21/7, trước khi bão Wipha đổ bộ vào đất liền, phóng viên Trần Thành Công đã di chuyển từ Hà Nội tới Quảng Ninh cập nhật tin tức. Anh trực tiếp có mặt tại các khu vực đường bờ biển, nơi bão, lốc giật mạnh.

Thông tin sinh động thể hiện tinh thần chống bão quyết liệt được cập nhật qua bài viết Giấu xe sang vào container, quấn chăn cho ô tô, xếp lốp lên mái chống bão. Tuy nhiên, chỉ 10-15 phút sau khi bài viết đăng tải, trang fanpage có tên Theanh28 Entertainment đã “đánh cắp” thông tin, hình ảnh bài viết, không dẫn link nguồn bài viết.

Ngày 1/8, báo Dân trí đăng tải phóng sự ảnh Người dân ngỡ ngàng khi được ăn uống miễn phí lúc chờ làm thủ tục ở Hà Nội. Phóng viên đã dành cả ngày trời để thực hiện phóng sự ảnh này tại Chi nhánh phục vụ hành chính công số 1 thành phố Hà Nội, phỏng vấn người dân, cán bộ tại cơ sở.

Tuy nhiên, chỉ ít phút sau khi bài viết được đăng tải trang fanpage có tên Yeah1 TV đã lấy lại hình ảnh, cắt bỏ logo Dân trí để đăng tải nhằm thu hút lượt like.

Trên đây chỉ là một số trong số rất nhiều bài viết của Dân trí bị các fanpage, kênh YouTube lấy lại, xào xáo không xin phép bản quyền… Câu chuyện nói trên không chỉ riêng của Dân trí mà của nhiều cơ quan báo chí như VTV, VnExpress, Thanh niên, Tiền phong, Dân Việt, Vietnamnet…

Nhiều trang fanpage lớn nhỏ trên mạng xã hội hiện nay như Không Sợ Chó, Theanh28 Entertainment, Tuyền Văn hóa…, các kênh TikTok, YouTube thường xuyên khai thác, sử dụng trái phép nội dung báo chí, không trích dẫn nguồn, dẫn đường link, không được sự cho phép.

Các phóng viên, nhà báo thường phải đầu tư rất nhiều công sức, thời gian tìm tòi, thực hiện các tác phẩm báo chí. Các cơ quan báo chí phải đầu tư nguồn lực, tài chính cho phóng viên, biên tập viên tác nghiệp.

Trong khi đó các trang mạng xã hội chỉ với một thao tác coppy (lấy lại) đơn giản, trong một vài giây đã lấy lại chất xám, công sức của người làm báo, “tài sản” của cơ quan báo chí để sử dụng vào nhiều mục đích. Nhiều thông tin còn bị làm cho sai lệch, tạo sự kịch tính nhằm thu hút tương tác, quảng cáo, trục lợi.

Ngoài hình thức đánh cắp thông tin, hình ảnh, các trang fanpage hay kênh YouTube còn thường “xào nấu” các bài báo viết sang báo hình bằng cách đọc lại nguyên văn và chèn vào đôi ba câu bình luận, phân tích của mình.

Nhiều bài viết độc quyền, bài viết đòi hỏi trí tuệ và công phu của phóng viên vừa lên trang chỉ ít phút đã lập tức bị ăn cắp, đăng nhan nhản trên các trang mạng. Họ “lách luật” bằng cách ghi “Theo Dân trí, Theo VNN, Theo TNO, Theo DT"…) và thực chất việc này không giúp ích gì cho tác giả, cơ quan báo chí. 

Là một phóng viên theo đuổi các đề tài thời sự, xã hội, cập nhật tới độc giả những hình ảnh ấn tượng, anh L.V.N. (báo Dân Việt) cũng vô cùng bức xúc khi tác phẩm của mình thường xuyên bị các trang mạng xã hội xâm phạm bản quyền.

“Nhiều bài viết tôi phải đầu tư nhiều công sức, tìm nhiều cách để khai thác, kết nối với nhân vật chờ đợi cả tháng trời mới được hồi đáp, nhưng khi lên trang, các page ngang nhiên lấy lại như thể đó là những hình ảnh họ chụp, thông tin họ thu thập. Các trang này chỉ ngồi một chỗ, chờ phóng viên làm bài hay là cắp về trang của mình”, anh L.V.N. nói.

Một trong số rất nhiều bài viết, hình ảnh của phóng viên L.V.N. bị đánh cắp, cắt bỏ logo (Ảnh: Chụp màn hình).

Anh L.V.N. không nhớ hết đã bao nhiêu lần phải nhắn tin cho các page tố việc xâm phạm bản quyền và nhận về sự ấm ức.

Phóng viên Hồng Anh (báo Dân trí) cho biết, việc các page lấy thông tin cắt cúp xào xáo đã làm ảnh hưởng đến những nhân vật mà chị viết trong bài.

“Thông tin không đầy đủ, bình luận không được kiểm duyệt khiến câu chuyện bị hiểu sai lệch. Cộng đồng mạng đổ xô vào chửi bới, tấn công nhân vật của tôi trên các nền tảng, xúc phạm danh dự của họ”, nữ phóng viên cho hay.

Xâm phạm bản quyền tác phẩm báo chí ngày càng nghiêm trọng

Nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam tại hội thảo “Bảo vệ bản quyền báo chí trên môi trường số” cho rằng, tình trạng vi phạm bản quyền tác phẩm báo chí ngày càng phổ biến, tinh vi, đặc biệt là trong môi trường số, với sự bùng nổ của mạng xã hội, trang tin tổng hợp...

Không chỉ vi phạm bản quyền, những tin, bài bị "đánh cắp bản quyền" trong rất nhiều trường hợp bị cắt cúp, làm méo mó, sai lệch thông tin, gây ảnh hưởng đến uy tín của đơn vị nắm bản quyền, của tác giả bài viết, gây hiệu ứng tiêu cực trong xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước.

Vi phạm bản quyền tác phẩm báo chí gây thất thu lớn về mặt kinh tế cho cơ quan báo chí. Thị phần quảng cáo và khai thác nội dung báo chí lẽ ra nằm tại các đơn vị nắm giữ bản quyền thì lại chảy về các trang web, trang điện tử, các tài khoản mạng xã hội, khiến nhiều cơ quan báo chí gặp khó khăn lớn về nguồn thu.  

Trong khi đó, tại hội thảo, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Trần Trọng Dũng nhấn mạnh rằng, một trong những thách thức lớn đối với chuyển đổi số báo chí là vấn nạn vi phạm bản quyền trên môi trường số.

Bảo vệ bản quyền báo chí trên môi trường số trở thành vấn đề cấp bách với mọi nhà báo, mọi cơ quan báo chí. Bảo vệ bản quyền báo chí giúp ngăn chặn hiện tượng ăn cắp các chất liệu báo chí, giả mạo báo chí để lan truyền các thông tin sai lệch, xuyên tạc, tin giả mạo, thúc đẩy một nền báo chí với “hàng thật” và “hàng chất lượng cao”.

Theo Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, bảo vệ được quyền tác giả sẽ thúc đẩy sự sáng tạo và tạo động lực cho nhà báo, cơ quan báo chí đầu tư vào dự án phát triển nội dung, dự án đổi mới sáng tạo báo chí. Bảo vệ bản quyền báo chí là điều kiện tiên quyết để bảo vệ nguồn tài chính của cơ quan báo chí cũng như thực thi hiệu quả các mô hình kinh doanh nội dung số, góp phần giải bài toán về kinh tế báo chí truyền thông hiện nay.

Tại phiên thảo luận chuyên đề "Bảo vệ bản quyền báo chí trong kỷ nguyên số", nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn - Tổng Biên tập báo Thanh Niên - nhận định, bản quyền báo chí không phải là vấn đề mới. Vấn đề càng trở nên nhức nhối khi các báo điện tử, trang tin điện tử ra đời, sau đó là sự bùng nổ của mạng xã hội.

Ông Toàn bày tỏ lo ngại tình trạng vi phạm bản quyền sẽ nghiêm trọng hơn trong làn sóng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) khi "sự chiếm đoạt nằm trong các dòng code, câu lệnh của những cỗ máy tự tổng hợp, tự viết, tự đăng".

Các page ngang nhiên lấy lại hình ảnh, thông tin của báo Dân trí dù không được sự đồng ý, một số trang còn tự ý cắt logo của báo (Ảnh: Chụp màn hình).

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, các trang mạng xã hội có lượng người xem, người theo dõi lớn, kéo theo lượng doanh thu lớn. Tuy nhiên, lượng doanh thu ấy lại đến từ công sức của các cơ quan báo chí, của đội ngũ những người làm báo.

Nghiêm trọng hơn, một số trường hợp đã cắt ghép nội dung, mạo danh cơ quan báo chí trên mạng xã hội. Với lượng người xem lớn, sức lan tỏa nhanh của mạng xã hội, những nội dung không chính thống ấy dễ định hướng và tác động tiêu cực đến cộng đồng. 

Trao đổi với phóng viên Dân trí, Tiến sĩ - luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp - cho biết, tác phẩm báo chí của các tác giả được bảo hộ quyền tác giả theo quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ. Đồng nghĩa, những hành vi xâm phạm đến quyền tác giả đối với những tác phẩm báo chí của các tác giả hay cơ quan báo chí đều là những hành vi vi phạm pháp luật.

Việc tự ý lấy thông tin từ các báo mà không có sự cho phép là vi phạm quyền tác giả và có thể bị xử phạt hành chính (15-35 triệu đồng) hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự (phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm) theo quy định của pháp luật.

Bài 2: Bản quyền báo chí - vấn đề sống còn, công chúng là “lá chắn” quan trọng