Sau sàng lọc, cải cách tiền lương là đòn bẩy để giữ công chức giỏi

Công chức phải trở thành chuyên gia thực thi chính sách

Đánh giá về việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp trong thời gian qua, Phó Trưởng khoa Quản trị nhân lực tại Học viện Hành chính và Quản trị công Đoàn Văn Tình cho biết, chính quyền mới vận hành đã bước đầu đạt được những kết quả tích cực, thông suốt phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, vấn đề nhiều xã, phường mới đang gặp phải đó chính là sự mất cân đối giữa khối lượng công việc khổng lồ sau sắp xếp đơn vị hành chính và khoảng trống về năng lực đội ngũ.

Chính vì vậy, Chính phủ trực tiếp giao Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp để hướng dẫn các địa phương tổng rà soát, đánh giá, phân loại gắn với cơ cấu lại bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã sau sắp xếp.

Qua đó, Chính phủ yêu cầu cho nghỉ theo chế độ những cán bộ, công chức không đáp ứng được nhiệm vụ, làm cơ sở cho việc tuyển dụng, bố trí, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã.

Trao đổi về chất lượng của công chức cấp xã, Phó Trưởng khoa Quản trị nhân lực cho rằng, mặc dù nhiều công chức có trình độ đại học, sau đại học nhưng thiếu hụt năng lực chuyên môn sâu và kỹ năng thực thi các nhiệm vụ mới, phức tạp.

“Vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, đòi hỏi công chức cấp xã phải trở thành những chuyên gia thực thi trong các lĩnh vực như tài chính công, quy hoạch, đất đai và chuyển đổi số,... Việc chuyển giao quyền, trách nhiệm không đi kèm với năng lực thực hiện sẽ biến quyền lực thành gánh nặng, dễ dẫn đến sự lúng túng, trì trệ trong bộ máy vận hành”, TS Đoàn Văn Tình phân tích.

Từ những thực tế trên, vị chuyên gia về nhân lực công khẳng định, yêu cầu tổng rà soát, đánh giá, phân loại gắn với cơ cấu lại cán bộ, công chức cấp xã theo chỉ đạo của Chính phủ là một bước đi chiến lược và cấp bách nhằm giải quyết các điểm nghẽn nêu trên và chuẩn bị cho giai đoạn cải cách hành chính mới.

Theo ông Tình, nếu không hành động “ráo riết” ngay lập tức, tình trạng thiếu chuyên môn và quá tải sẽ làm tê liệt khả năng thực thi của công chức xã.

Tạo áp lực để thay đổi

Ông Tình phân tích, đợt rà soát không chỉ nhằm tinh giản nhân sự mà còn nhằm đảm bảo nguyên tắc phù hợp, rõ việc, rõ người, rõ trách nhiệm.

Mục tiêu cốt lõi là giải quyết tình trạng “nơi thừa, nơi thiếu”, thay thế những người không đáp ứng yêu cầu để sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực công. Cơ cấu lại phải dựa trên “lấy công việc làm gốc” để xác định năng lực, sở trường và kinh nghiệm.

Cùng với việc cơ cấu lại đội ngũ, ông Tình cho rằng cần gắn với việc chuyển giao năng lực, bao gồm cả đào tạo, bồi dưỡng để đội ngũ có năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ. Quá trình này đánh dấu sự chuyển đổi từ mô hình quản lý dựa trên sự tuân thủ sang mô hình quản lý dựa trên hiệu suất (Performance Management).

Bước đầu, theo Phó Trưởng khoa Quản trị nhân lực, Chính phủ đề nghị cho nghỉ theo chế độ những cán bộ, công chức không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ là một thông điệp chính trị mạnh mẽ, tạo áp lực cần thiết để thay đổi, thể hiện quyết tâm xây dựng nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp.

Để giải quyết thực trạng khó khăn trong việc đánh giá đúng năng lực, cần chuyển trọng tâm từ đánh giá cảm tính sang “quản lý dựa trên hiệu suất” có cơ sở định lượng.

Việc xây dựng và áp dụng Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động cấp xã mới, bao gồm các chỉ số KPI rõ ràng và định lượng là công cụ pháp lý và kỹ thuật then chốt.

“Nếu công chức lặp lại tình trạng không đạt KPI sẽ là căn cứ khách quan, minh bạch cho việc xếp loại không hoàn thành nhiệm vụ. Đồng thời, Chính phủ cần đảm bảo việc cho nghỉ theo chế độ đi kèm với việc chi trả đầy đủ chế độ, chính sách nhằm đảm bảo tính nhân văn và quyền lợi hợp pháp, giảm thiểu phản ứng không tích cực của cán bộ, công chức và dư luận xã hội”, ông Tình kiến nghị.

Từ tinh gọn đến xây dựng đội ngũ giỏi

Theo vị này, định hướng của Chính phủ về cơ cấu lại nhân lực cấp xã thể hiện một cách tiếp cận chiến lược và đồng bộ, tập trung vào hai trụ cột song song: “Tinh gọn, loại bỏ” những nhân sự không đáp ứng yêu cầu và “xây dựng” đội ngũ có chất lượng cao.

Trụ cột “tinh gọn, loại bỏ” được hiện thực hóa thông qua tổng rà soát, đánh giá, phân loại cán bộ, công chức cấp xã, đồng thời áp dụng cơ chế đánh giá hiệu quả hoạt động mới với các tiêu chí định lượng (KPI) để làm căn cứ khách quan cho việc sắp xếp, cho nghỉ.

Song song, trụ cột “xây dựng” được triển khai bằng các giải pháp tăng cường năng lực, trong đó tăng cường cán bộ cấp tỉnh biệt phái xuống xã là giải pháp ngắn hạn, thích ứng nhằm chuyển giao kinh nghiệm quản lý và chuyên môn sâu trong 6-12 tháng đầu để đảm bảo sự liền mạch.

Đồng thời, các chương trình đào tạo, bồi dưỡng phải chuyển trọng tâm sang chuyên môn sâu và kỹ năng thực thi các chức năng mới được chuyển giao, gắn chặt với hiệu suất (KPI) để đảm bảo đội ngũ có năng lực ngang tầm nhiệm vụ.

Tuy nhiên, để đảm bảo thành công bền vững của chiến lược “xây dựng” đội ngũ, ông Tình cho rằng cần có những giải pháp đột phá nhằm vượt qua rào cản gốc rễ về chế độ tiền lương.

“Cải cách tiền lương phải được coi là đòn bẩy chiến lược cho chất lượng nhân sự công, với lộ trình cụ thể để điều chỉnh chế độ lương và phụ cấp đối với công chức cấp xã, đặc biệt ở các khu vực có khối lượng công việc và tính phức tạp cao.

Nếu thu nhập không đủ sức hấp dẫn, tình trạng nhân lực tốt rời bỏ khu vực công sẽ tiếp tục diễn ra, khiến việc thu hút và giữ chân người có tài năng khó đạt được hiệu quả”, vị chuyên gia này nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, chuyên gia về nhân lực khu vực công cũng nhấn mạnh cần minh bạch hóa quy trình đánh giá và ra quyết định. Cơ quan quản lý cần đảm bảo tính minh bạch tối đa trong việc áp dụng KPI, rà soát và xử lý kỷ luật để tăng cường trách nhiệm giải trình của công chức.

Ông Tình khẳng định, việc làm này giúp củng cố niềm tin của công chúng vào sự công bằng và khách quan của quá trình cơ cấu lại. Thành công của chiến lược này sẽ quyết định khả năng của Việt Nam trong việc triển khai hiệu quả cải cách thể chế, xây dựng nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp.