15 năm khơi nền móng, xác lập vị trí việc làm với cán bộ, công chức

Bài toán khó nhưng không thể không làm

Trong dòng chảy lịch sử 80 năm, Bộ Nội vụ là cơ quan tham mưu chiến lược về tổ chức bộ máy nhà nước và quản lý cán bộ, công chức, viên chức cho toàn bộ hệ thống chính trị.

Khái quát về chặng đường hình thành và phát triển của ngành, TS.Nguyễn Tiến Dĩnh, Thứ trưởng Bộ Nội vụ, cho biết trong thành tựu chung của đất nước có những đóng góp của việc xây dựng nền hành chính, bồi đắp nên đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Kết quả này có được nhờ sự tham mưu chủ lực của Bộ Nội vụ.

Trải qua nhiều vị trí công tác khác nhau, có lẽ thời gian đảm đương nhiệm vụ tại Bộ Nội vụ luôn để lại trong ông những kỷ niệm khó phai. Năm 2008, xong việc mở rộng Hà Nội, ngay sau khi được bổ nhiệm Thứ trưởng, ông Dĩnh nhanh chóng nắm bắt nhiệm vụ, đặc biệt liên quan đến lĩnh vực cán bộ, công chức.

Bấy giờ, ông cùng đội ngũ cán bộ Vụ Công chức, viên chức là những người “đứng mũi chịu sào” đề xuất, tham mưu xây dựng Luật Cán bộ, công chức. Thời điểm đó, cả nước đã có 10 năm thực hiện Pháp lệnh về cán bộ, công chức.

Để nâng tầm quản lý cán bộ, công chức từ pháp lệnh lên thành luật với những điểm mới đột phá lúc ấy, ông Dĩnh chia sẻ, Bộ Nội vụ đã dày công nghiên cứu, cán bộ, không quản ngại ngày đêm soạn thảo tham mưu, đề xuất nhiều nội dung khác biệt với pháp luật lúc đó.

Luật đã khuôn chặt đối tượng áp dụng so với pháp lệnh, gắn với yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Theo đó, nhóm viên chức không còn đưa vào phạm vi điều chỉnh của luật. Luật tập trung phân định rõ hơn 2 nhóm "cán bộ" và "công chức".

Bên cạnh những quy định áp dụng chung đối với cán bộ, công chức, Luật năm 2008 còn quy định phù hợp với đặc thù hoạt động và thực thi công vụ của cán bộ, công chức và cán bộ, công chức cấp xã…

“Luật Cán bộ, công chức có những bước tiến trong đánh giá, phân loại, tạo cơ sở pháp lý xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt với việc bắt đầu đưa vào khái niệm vị trí việc làm”, ông Dĩnh nhắc lại những điểm nhấn của quá trình làm luật thời kỳ này.

Trước đó, công chức ở Việt Nam được quản lý, sử dụng theo mô hình chức nghiệp. Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ phân tích, khi ấy một công chức được tuyển dụng vào cơ quan nhà nước có thể làm bất kỳ vị trí nào, phân công nhiệm vụ và trả lương như nhau. Điều đó gây ra khó khăn với việc đánh giá năng lực của nhóm lao động này.

Trong Luật Cán bộ, công chức năm 2008, lần đầu tiên khái niệm vị trí việc làm được xác định. Để tham mưu, đề xuất nội dung mới mẻ này, ông Dĩnh nhớ lại, cơ quan soạn thảo đã trải qua nhiều cuộc họp bàn căng thẳng, đấu tranh để bảo vệ quan điểm, chỉ rõ đây là xu thế chung của các nền công vụ ở các quốc gia trên thế giới. Thời điểm làm luật, có người từng nói với ông: “Ở Việt Nam không thể làm được vị trí việc làm”.

Với những quyết tâm bảo vệ luận điểm dù khó khăn nhưng không thể không đi theo hướng quản lý công chức theo vị trí việc làm, nguyên Thứ trưởng Nguyễn Tiến Dĩnh cho biết, luật bấy giờ đã đặt viên gạch đầu tiên, là tiền đề để Luật Cán bộ, công chức năm 2025 (vừa được Quốc hội thông qua hồi tháng 6) khẳng định "lấy vị trí việc làm làm trung tâm, chi phối từ việc tuyển dụng tới quản lý, trả lương… cho cán bộ, công chức".

Theo Luật Cán bộ, công chức năm 2008, vị trí việc làm là công việc gắn với ngạch của công chức hoặc chức danh nghề nghiệp của viên chức, cũng là căn cứ để cơ quan quản lý công chức, viên chức tuyển dụng và quản lý các đối tượng.

Nếu như sự ra đời của Pháp lệnh cán bộ, công chức năm 1998 (Pháp lệnh 01/1998/PL-UBTVQH10) là văn bản pháp lý đầu tiên, cao nhất của nước Việt Nam kể từ khi giành được độc lập liên quan đến đội ngũ nhân lực khu vực công, một lĩnh vực, thực thể quan trọng của nền công vụ cách mạng, thì Luật Cán bộ, công chức năm 2008 định vị bước tiến mới, mang tính cải cách cả nền công vụ.

“Đây là một dấu ấn pháp lý mang tính cách mạng, hết sức có ý nghĩa đối với nền công vụ nước nhà. Kể từ đây, đội ngũ cán bộ, công chức được quản lý bằng luật, loại văn bản pháp lý cao nhất, khẳng định tầm quan trọng chiến lược của nền công vụ”, ông Dĩnh nhận định.

Bước tiến dài với bài toán xác định vị trí việc làm

Sau đó, với những yêu cầu, đòi hỏi không ngừng của thực tiễn, Luật cán bộ, công chức đã có những điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp.

Thể chế hóa vị trí việc làm trong luật, Nghị định số 62/2020/NĐ-CP của Chính phủ về vị trí việc làm và biên chế công chức, 15 thông tư hướng dẫn của các bộ, ngành về vị trí việc làm... tạo cơ sở pháp lý thay đổi cách tiếp cận về vị trí việc làm.

Tuy nhiên, theo ông Dĩnh, đến Luật Cán bộ, công chức năm 2025, vị trí việc làm này đã có bước tiến xa so với những yêu cầu về xác định vị trí việc làm trước đây.

Theo nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, vị trí việc làm là trung tâm của cải cách liên quan đến công chức, công vụ như đổi mới từ khâu tuyển dụng, quản lý sử dụng, đánh giá đến trả lương theo vị trí việc làm.

Cụ thể, luật hoàn thiện khái niệm vị trí việc làm, phân loại vị trí việc làm với công chức thành 3 nhóm gồm: vị trí việc làm lãnh đạo, quản lý; vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ; vị trí việc làm hỗ trợ, phục vụ. Từ đó, luật bỏ quy định thi nâng ngạch, thay vào đó là cơ chế bố trí vào vị trí việc làm nào thì xếp ở ngạch công chức tương ứng.

Đáng lưu ý, luật đổi mới công tác tuyển dụng công chức, quy định nguyên tắc, điều kiện đăng ký dự tuyển công chức và phương thức, thẩm quyền tuyển dụng theo hướng người được tuyển chọn phải đáp ứng ngay yêu cầu của vị trí việc làm, sau khi trúng tuyển được xếp ở ngạch công chức tương ứng và không phải thực hiện chế độ tập sự.

Đặc biệt, luật mới còn không quy định kiểm định chất lượng đầu vào công chức thống nhất ở cấp quốc gia để thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong tuyển dụng, quản lý công chức.

Trong suốt 80 năm lịch sử vừa qua, TS.Nguyễn Tiến Dĩnh khẳng định, Bộ Nội vụ đã tích cực, chủ động tham mưu cho Đảng, Nhà nước một hệ thống các cơ chế, chính sách hiệu quả, phù hợp để xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực sự là “công bộc của dân”, do nhân dân và vì nhân dân phục vụ.

Những đóng góp không ngừng nghỉ của thế hệ cán bộ, công chức của Bộ góp phần xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản trị đất nước trong từng giai đoạn lịch sử.