(Dân trí) - Cho biết vấn đề quan tâm lớn nhất là đạo đức kinh doanh của người làm doanh nghiệp, ông Hồ Quốc Lực nhấn mạnh dù làm gì cũng không nên có tư duy “đánh quả” kiếm lời chộp giật.
Gia nhập ngành chế biến thủy sản từ năm 1983, ông Hồ Quốc Lực là cựu Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP); hiện là Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta (FIMEX Việt Nam) - một trong những doanh nghiệp chế biến tôm xuất khẩu lớn nhất khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long.
- Quả là vào những ngày tháng 10, không khí xung quanh có rộn ràng hơn, tôi cũng nhận được nhiều lời hỏi thăm, chúc mừng từ người thân, bạn bè. Song thú thật là cuộc sống thường nhật của tôi cũng không ảnh hưởng hay tác động gì nhiều. Tôi vẫn làm việc với nhịp độ như mọi khi thôi.
Tôi nghĩ, doanh nhân cũng như bao người ở các ngành nghề khác, cũng đều cố gắng mỗi ngày để làm tốt nhất công việc của mình, tạo ra giá trị, đóng góp cho sự phát triển chung của nền kinh tế - xã hội.
- Khó khăn lúc nào cũng là một người bạn đường của mọi ngành kinh tế, không riêng nuôi trồng, xuất khẩu tôm. Nhưng đặc biệt năm nay khó khăn đối với con tôm nổi trội hơn so với những năm trước.
Có 2 vấn đề. Thứ nhất, tôm nuôi không tốt do dịch bệnh khiến giá tôm thương phẩm ở mức cao, gây khó cho hoạch định kế hoạch kinh doanh. Cao quá thì sao mà cạnh tranh được!
Thứ hai là thuế đối ứng Mỹ với tôm Việt Nam đã được ghi nhận mức 20%, có hiệu lực từ ngày 7/8. Dù sao đi nữa, mức thuế này không quá chênh lệch so với mức thuế đối ứng với các đối thủ, ví dụ như Indonesia 19%, Ecuador 15%, chỗ này mình còn chấp nhận được.
Nhưng 2 khoản thuế khác từ hai vụ kiện đó là vụ kiện “chống bán phá giá” và vụ kiện “chống trợ cấp” đang diễn ra, có xu hướng xấu, tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Tình huống xấu nhất là thị phần ở Mỹ sẽ bị giảm sút một cách trầm trọng, trong khi đây là thị trường xuất khẩu tôm hàng đầu của Việt Nam.
- Trong bối cảnh hiện tại, rất khó vấn đề gì cũng đòi hỏi sự hỗ trợ từ Nhà nước, đặc biệt liên quan vụ kiện về chống trợ cấp. Ví dụ như các gói tín dụng hỗ trợ doanh nghiệp, tuy hầu như các nước đều có, nhưng đối với việc xuất khẩu hàng hóa sang một số thị trường thì đây lại trở thành điều tế nhị.
Do đó, cần xác định rõ không có gói trợ cấp nào từ Nhà nước. Ở đây, Bộ Công Thương sẽ có những chương trình hỗ trợ nhất định, như tổ chức xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường mới với chất lượng tốt hơn; Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các bộ, ngành liên quan kịp thời tìm hiểu và xử lý những tình huống khó trong nuôi tôm, cụ thể là vấn đề dịch bệnh.
Với lĩnh vực nuôi tôm, dịch bệnh là một thách thức tồn tại dai dẳng. Virus, vi khuẩn… luôn biết “đổi mới” để thích nghi hoàn cảnh, khiến việc phòng chống mất quá nhiều công sức. Trong khi đó, các chủng vi khuẩn mới liên tục xuất hiện khiến cảm giác mệt mỏi, âu lo của người nuôi ngày thêm nặng nề hơn.
Trong tình hình hiện tại thì theo tôi, chủ yếu vẫn là sự chủ động của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp phải nghiêm túc nhìn nhận, khó khăn là chuyện bình thường xảy ra, bất cứ doanh nghiệp nào, trong lĩnh vực nào cũng phải đối mặt, không than vãn.
Tôi nghĩ nếu không có khó khăn thì chẳng phải kinh doanh là chuyện ai cũng làm được hay sao? Qua thử thách, khó khăn, những doanh nghiệp yếu kém, không thích nghi được sẽ bị sàng lọc, đào thải. Bản thân các chủ doanh nghiệp phải có phương án tính toán, gồm: giảm giá thành sản phẩm; tìm hiểu, mở rộng thị trường; không “bỏ trứng vào một giỏ” để giảm tối đa rủi ro.
Trên đây là những nét lớn. Còn về cụ thể sẽ có những đối sách nhỏ hơn. Với từng khách hàng phải có cách ứng xử riêng. Ví dụ như với khách hàng chiến lược thì cần phải chia sẻ, hỗ trợ nhau trong khó khăn để họ giữ được hệ thống khách hàng tiêu thụ cuối cùng.
Như vậy, khi vượt qua được khó khăn đó, đôi bên sẽ cùng có khả năng phục hồi nhanh và trở lại được với đường đua, tức là có tăng trưởng. Còn nếu trong bối cảnh lực cầu suy giảm mà mạnh ai nấy lo, khách hàng chiến lược yếu đi thì khi thị trường phục hồi, mình cũng phải đợi họ hồi phục và sẽ mất thời gian lâu hơn.
Cho nên, doanh nghiệp phải giữ mối liên hệ thường xuyên với khách hàng lớn, khách hàng chiến lược của mình, nắm vững tình hình thị trường, qua đó, kịp thời chia sẻ khó khăn với khách hàng để giữ vững được hệ thống tiêu thụ đang có của cả 2 bên, để khi thị trường sáng sủa hơn, 2 bên mới nhanh chóng hồi phục, quay về quỹ đạo tăng trưởng.
- Môi trường kinh doanh vốn dĩ rất rộng, một cách dễ hiểu là tất cả những gì có quan hệ diễn ra quanh doanh nghiệp, bao gồm môi trường kinh doanh nội tại và môi trường kinh doanh bên ngoài.
Môi trường kinh doanh mỗi một giai đoạn có những đặc điểm riêng và không giống nhau. Trong bối cảnh công nghệ thông tin ngày càng hiện đại thì toàn thể thị trường trên thế giới liên thông. Do đó, sự bất trắc trong môi trường mỗi ngày sẽ càng tăng lên nếu người làm doanh nghiệp không kịp thời nắm bắt được thông tin. Bởi vậy, môi trường kinh doanh ngày nay tiềm ẩn rủi ro nhiều hơn.
Đối với người làm kinh doanh, thông tin kịp thời rất quan trọng. Thông tin chỉ đến chậm một chút thôi thì đã có thể khiến doanh nghiệp ứng phó trễ nhịp, để lỡ cơ hội và thậm chí rơi vào các bẫy kinh doanh, chịu thiệt hại do chênh lệch giá lớn.
Khi môi trường kinh doanh ngày càng khó khăn hơn, rủi ro ngày càng cao thì cũng sẽ trui rèn bản lĩnh của các doanh nhân, thúc đẩy năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đang hoạt động trong các ngành kinh tế. Điều này thể hiện qua sự ứng xử kịp thời với những biến động của thời cuộc, của thị trường.
Mặc dù vẫn có những doanh nghiệp phải phá sản, bị đào thải do không thích ứng được với điều kiện kinh doanh mới, nhưng tôi cho là số doanh nghiệp bám trụ, tồn tại và phát triển được vẫn nhiều hơn. Qua đó cho thấy, nền kinh tế nói chung vẫn đang mỗi ngày một phát triển.
Trong bối cảnh hiện nay, tất cả yếu tố liên quan đến hoạt động kinh doanh của ngành tôm vẫn có xu hướng tốt dần lên, cho dù khó khăn còn bủa vây và dày đặc.
- Về mặt lãnh đạo, nếu nói “nguyên tắc” thì nó quá cứng nhắc rồi! Lãnh đạo là một nghệ thuật! Lãnh đạo có bài bản và sự bài bản đó gắn với nguyên tắc, nhưng mà do nó là một nghệ thuật cho nên phải có sự linh hoạt, uyển chuyển, tùy vào hoàn cảnh cụ thể để có ứng xử đúng và kịp thời.
Điều căn bản của quản trị trước hết là tầm nhìn, tức là phải có cái nhìn bao quát. Mà muốn nhìn được bao quát thì phải nắm thông tin kịp thời hết thảy. Thứ hai là có khả năng tổng hợp thông tin, rồi từ đó mới đưa ra phán đoán xu thế này, xu thế kia. Cuối cùng là quyết đoán; đưa ra phán đoán rồi thì cần phải quyết đoán, dám làm hay không.
Như vậy, một nhà quản trị doanh nghiệp tốt đòi hỏi ngoài yếu tố kỹ năng quản trị nội bộ, họ còn cần phải có tầm nhìn - khả năng tổng hợp, phân tích – nhìn ra được xu hướng và quyết đoán. Sự chần chừ có thể làm vuột mất cơ hội kinh doanh hoặc khiến tình hình diễn ra ngoài kiểm soát. Tất nhiên, trong sự quyết đoán sẽ tồn tại rủi ro, nhưng một khi người lãnh đạo có tầm nhìn, có đầu óc tổng hợp tốt thì rủi ro sẽ giảm.
Tôi nghĩ, công việc làm ăn kinh doanh là vậy, luôn phải có tâm thế chấp nhận phần trăm rủi ro nhất định chứ không thể đòi hỏi mọi việc đều “trúng” 100% được. Khi nhà lãnh đạo có những tố chất đã đề cập ở trên thì cơ hội thành công sẽ cao hơn.
Cá nhân tôi có thuận lợi là xuất thân từ dân quản trị chứ không phải dân kỹ thuật, nên ở góc độ này phần nào đỡ vất vả hơn so với việc nếu mình là kỹ sư ra làm giám đốc. Thôi thì, tốt nghiệp MBA rồi làm quản trị cũng coi như “đúng bài” rồi nhỉ? Điều đó âu cũng được coi là một “may mắn”, một lợi thế của mình.
- Đương nhiên rồi, vì những người điều hành chính là bộ óc của doanh nghiệp. Có câu “một người lo bằng cả kho người làm”. Khi lãnh đạo doanh nghiệp là người có tầm nhìn thì họ cũng có con mắt nhìn người để xây dựng được một bộ máy cộng sự giỏi, họ sẽ biết tuyển chọn được những người có năng lực thực sự, có đạo đức để cùng hợp tác, cùng chia sẻ với mình.
Theo đó, mỗi cá nhân sẽ có những đặc điểm khác nhau, với những điểm mạnh, điểm yếu nhất định. Người lãnh đạo có tầm nhìn sẽ biết dùng người và đúng việc, đúng chỗ. Trên cơ sở đó, nội lực của doanh nghiệp vững mới giúp doanh nghiệp vượt qua các khó khăn, có cơ hội tăng trưởng.
- Tôi làm trong nghề này trên 40 năm, trải qua đã không biết bao nhiêu khó khăn, trong đó có những lúc tưởng chừng như không thể vượt qua nổi. Nhưng với tinh thần đương đầu, không sợ hãi thì tôi thấy, dần dần mọi khó khăn cũng đều qua.
Tôi thiết nghĩ, “khó khăn là người bạn đường của doanh nghiệp”, nếu doanh nghiệp mà không có “người bạn đường” này gắn bó thì mất vui! Không có khó khăn thì sẽ bị giảm đi động lực; giảm đi áp lực để nỗ lực làm tốt hơn.
Cụ Nguyễn Công Trứ xưa có câu rất hay:
“Bốn mùa ví những xuân đi cả,
Góc núi ai hay sức lão tùng”.
(Trích bài “Vịnh mùa đông”).
Nghĩa là trong điều kiện khó khăn thì mới thấy được bản lĩnh của con người, mới thấy người này khác với người kia.
Giờ nhìn lại chặng đường đã qua, đúng là cũng có những giai đoạn mà như cách nói của người miền Tây chúng tôi là “khó chết bỏ”, có thể ví như những bờ vực khiến không ít đơn vị buộc phải từ bỏ cuộc chơi, phải chấp nhận phá sản.
Nổi bật có thể kể đến sự cố 11/9/2001, lúc đó, thị trường Mỹ đã là một thị trường lớn của chúng tôi và sự cố này có ảnh hưởng cực kỳ lớn. Rồi sau đó là khủng hoảng kinh tế thế giới 2008; không lâu trước đây là Covid-19. Còn hiện nay, vụ việc bị kiện khiến nhiều doanh nghiệp phải “đau đầu”... Tôi chỉ điểm qua vài cột mốc lớn như vậy, còn thực tế thì khó khăn luôn hiện hữu.
Mỗi giai đoạn, mỗi thời điểm lại có những khó khăn khác nhau, không cái khó nào giống cái khó nào. Có những khó khăn đã vượt qua được, lại có những khó khăn đang diễn ra, rất khó để nói khó khăn nào lớn hơn.
Chỉ có điều, là một người kinh doanh thì tôi “quan tâm” đến việc xử lý khó khăn chứ không “ngán” bất cứ một khó khăn nào! Tôi không “ngán” thương trường. Tôi, nếu có ngán, thì chỉ ngán những vấn đề liên quan đến hành chính mà thôi.
- (Cười lớn) Câu này tôi được hỏi nhiều lắm! Sóc Trăng là tỉnh nông nghiệp với 2 lĩnh vực quan trọng nhất là cây lúa và con tôm. Chúng tôi cùng chọn làm các lĩnh vực nền tảng nhưng phải nói thật là tôi và ông anh tôi việc ai nấy làm chứ không liên quan gì cả. Lắm lúc tôi còn nói đùa: nếu có ảnh hưởng thì cũng ảnh hưởng “không tốt” cho nhau nữa.
Tôi nhớ mấy năm gạo ST24, ST25 đoạt giải ngon nhất thế giới rồi anh tôi được công nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học công nghệ, giải Thành tựu trọn đời (World Rice Community -Lifetime Achievement Award), người ta gọi hỏi tôi liên tục.
Có người còn nhờ môi giới, giới thiệu, khó xử vô cùng. Vào giai đoạn gạo đó chưa phổ biến, vì là “chỗ người nhà”, “nơi quen biết” nên được nhờ vả nhiều, tôi còn phải đi kiếm khắp nơi để mua cho người ta ăn thử. Tôi trêu anh tôi là tôi phải tốn tiền, tốn sức quảng cáo.
Thực ra, lĩnh vực hoạt động của chúng tôi khác nhau hoàn toàn. Dẫu có muốn chăng nữa cũng đâu hỗ trợ được gì nhiều!
- Mỗi người, mỗi thời điểm khởi nghiệp kinh doanh một khác, nhưng dẫu sao thì khởi nghiệp, kinh doanh bây giờ cũng có nhiều thuận lợi hơn so với trước. Ví dụ như về điều kiện vật chất, về cơ hội học hỏi, tiếp cận kiến thức, ứng dụng công nghệ thông tin vào sản xuất kinh doanh v.v.
Có điều, tuy việc thành lập doanh nghiệp, bước vào thị trường – hay nói cách khác là gia nhập “không gian chơi chung” – có thuận lợi hơn nhưng trong không gian chơi chung đó, cạm bẫy cũng nhiều hơn. Người kinh doanh có nhiều điều kiện tham gia thương trường, song đồng thời, rủi ro cũng dày đặc.
Vấn đề lớn nhất khiến tôi ưu tư hiện nay là đạo đức kinh doanh, là cái nhìn về lâu dài của người chủ doanh nghiệp. Tôi nghĩ, dù là làm việc gì cũng không nên tư duy “đánh quả” kiếm lời chộp giật, đó là cái tư duy cũ lắm rồi. Mà kể cả chúng tôi hơn 20 năm trước cũng không “đánh quả”.
Kinh doanh là cả sự nghiệp chứ không phải làm một, hai vụ rồi nghỉ. Anh không thể mua, bán một cách thiếu thận trọng rồi khi gặp khiếu nại khách hàng lại trốn tránh, không chịu giải quyết. Kinh doanh như vậy là làm bậy, vô trách nhiệm, không có uy tín.
Người làm kinh doanh một khi đã đăng ký thành lập doanh nghiệp rồi thì không thể cứ nghĩ doanh nghiệp chỉ cần phát triển trong ít năm, kiếm về túi thật nhiều lợi nhuận là nghỉ; mà phải suy nghĩ làm sao cho doanh nghiệp tồn tại lâu dài, chịu trách nhiệm lâu dài, đem lại lợi ích lâu dài, không chỉ cho cá nhân mà còn phải vì cái chung.
Tôi rất buồn khi chứng kiến đâu đó một số người kinh doanh, tuy rằng vốn thành lập doanh nghiệp không nhỏ nhưng lại có cách nghĩ “bóc ngắn cắn dài”, đây là điều rất không tốt, ảnh hưởng đến nhiều vấn đề, về nền tảng đạo đức xã hội, về chấp hành quy định pháp luật v.v.
Tất nhiên, nói đi cũng phải nói lại. Cần phải xem vì sao nhiều người có suy nghĩ “thật thà là thua thiệt”? Có phải hoàn toàn xuất phát từ nguyên nhân chủ quan, từ lòng tham của người kinh doanh không, hay còn do yếu tố hoàn cảnh đưa đẩy, khiến người ta có động cơ gian dối để kiếm lợi nhuận?
Tôi nghĩ, dù trong hoàn cảnh nào đi chăng nữa vẫn phải giữ tâm thế làm ăn đàng hoàng, không thỏa hiệp. Bởi rằng, chỉ một hành động sai trái, gian lận thôi thì cũng có thể để lại hậu quả không tốt, chẳng những với riêng công ty mình mà còn tổn hại với cả một ngành. Nếu thấy có rủi ro như vậy, nhất quyết không được làm! Bởi hơn ai khác, bản thân chúng tôi những năm qua cũng có lúc là nạn nhân, bị liên đới do những lỗi sai không phải xuất phát từ doanh nghiệp mình.
Chẳng hạn, khi xuất khẩu sản phẩm tôm ra nước ngoài, chỉ cần có vấn đề từ một đơn vị nào đó thì cả ngành đều đối mặt với việc bị điều tra, hoặc cả ngành cùng bị áp thuế cao. Thiệt hại là thiệt hại chung, quy mô lớn.
Do đó, người làm doanh nghiệp, tôi nghĩ dù thời nào cũng vậy, ở ngành nào, lĩnh vực nào cũng cần phải có đạo đức kinh doanh tốt.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
