Nước cờ hiểm hóc của Nga: Tấn công vào "trái tim công nghiệp" Ukraine

Bộ Quốc phòng Nga hôm 8/6 thông báo rằng các lực lượng của họ đã tiến vào vùng Dnipropetrovsk của Ukraine, điều mà phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov xác nhận là một phần trong kế hoạch thiết lập vùng đệm của Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Như vậy, sau gần 3 năm mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Nga đã tiến vào một khu vực mới của Kiev.

Mặc dù, Ukraine ban đầu bác bỏ tuyên bố của Nga, nhưng các bằng chứng trên thực địa cho thấy Moscow đã thực sự đưa quân vào khu vực này.

Diễn biến này vốn đã được dự báo từ cuối tháng 8 năm ngoái khi trận đánh ở thành trì hậu cần Pokrovsk bắt đầu, nhưng nay đã trở thành hiện thực ngay cả khi Nga chưa giành được pháo đài chiến lược nói trên.

Thay vào đó, lực lượng Nga đã đơn giản là vòng qua khu vực này sau khi đột phá được mặt trận phía nam Donbass. Động thái này đang đặt Ukraine vào thế khó.

Thế tiến thoái lưỡng nan của Ukraine

Giờ đây, Kiev buộc phải cùng lúc củng cố phòng tuyến tại Dnipropetrovsk, Kharkov ở phía bắc và Zaporizhia ở phía nam, nhằm đề phòng việc Nga tận dụng vị trí mới để mở các mũi tấn công vào bất kỳ trong 3 mặt trận này.

Ukraine coi Dnipropetrovsk là một trong những "trái tim công nghiệp" quan trọng. Khu vực này có nhiều cơ sở công nghiệp chủ chốt liên quan đến tổ hợp công nghiệp - quân sự của Kiev, bao gồm Nhà máy Hóa chất Pavlograd, nơi sản xuất thuốc nổ, và Yuzhmash, chuyên về công nghệ tên lửa.

Dnipropetrovsk cũng là khu vực mà Ukraine có nhiều điểm yếu. Nơi đây, có mật độ dân số thấp hơn Donetsk và hệ thống phòng tuyến khá sơ sài, không thể so sánh với những pháo đài 3 lớp phòng thủ kiên cố ở Donbass.

Địa hình ở khu vực này bằng phẳng, ít các khu đô thị lớn như Donbass, vì vậy phía tấn công sẽ ít gặp phải sự kháng cự mạnh mẽ hơn. Nga có khả năng chọc sâu hơn nữa vào Dnipropetrovsk, gây ra mối đe dọa lớn. Lực lượng Ukraine vốn đã thiếu hụt nay phải tiếp tục kéo căng hơn nữa để phòng thủ. 

Tình hình này có thể gây sức ép nghiêm trọng lên quân đội Ukraine, vốn đang chật vật ngăn chặn nguy cơ Moscow mở mũi đột phá lớn từ khu vực Sumy giáp với tỉnh Kursk của Nga. Khi đặt trong bối cảnh thiếu hụt nhân lực và những nghi vấn về khả năng Mỹ tiếp tục viện trợ quân sự - tình báo, nguy cơ sụp đổ phòng tuyến của Ukraine trở nên hiện hữu hơn bao giờ hết.

Dù nguy cơ Ukraine sụp đổ phòng tuyến đã nhiều lần được nhắc đến kể từ đầu cuộc chiến, nhưng hiện tại nó có vẻ gần hơn.

Trước đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nói với Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng ông sẽ đáp trả các đợt tập kích UAV của Ukraine nhằm vào các máy bay mang vũ khí hạt nhân chiến lược của Nga hồi đầu tháng này, yếu tố có thể kết hợp với hai diễn biến nói trên để tạo ra một bước ngoặt mà Moscow từ lâu mong chờ.

Dĩ nhiên, phản ứng của Nga có thể chỉ mang tính biểu tượng, nhưng cũng có khả năng là một hành động đáng kể hơn nhiều. Hy vọng tốt nhất của Ukraine hiện nay là Mỹ có thể buộc Nga chấp nhận đóng băng chiến tuyến hoặc giúp Ukraine mở một cuộc phản công mới.

Tuy nhiên, cả hai phương án trên đều có rất ít cơ hội thành công: Nga đã khẳng định rõ ràng rằng họ sẽ không đồng ý ngừng bắn tạm thời khi giải quyết được gốc rễ của cuộc xung đột, tức là các điều kiện của Moscow phải được giải quyết thỏa đáng. Tuy nhiên, Ukraine đã nhiều lần khước từ những yêu cầu của Nga về nhượng bộ chủ quyền, khiến tình thế bế tắc vẫn tiếp diễn.

Trong khi đó, việc mở mũi tấn công mới vào Nga để giành thêm lá bài chiến lược còn khó hơn với Ukraine, khi Kiev còn đang thiếu nguồn lực để ngăn chặn đà tiến của Moscow. Chiến dịch Kursk năm ngoái vẫn còn là bài học lớn cho Ukraine khi Kiev dù giành được lãnh thổ Nga, nhưng đánh mất sau vài tháng và không có đủ nguồn lực để giữ đất ở Donetsk.

Giới quan sát dự đoán, nếu Ukraine không chấp nhận các yêu cầu lãnh thổ của Nga và vẫn muốn quyết đấu tới cùng, họ có thể tăng cường các “chiến dịch phi truyền thống” nhằm vào Moscow, ví dụ như chiến dịch "Mạng nhện".

Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự cho rằng, các chiến dịch như vậy có thể tạo tiếng vang, nhưng về bản chất xung đột Nga - Ukraine vẫn là bất đối xứng. Nga vẫn còn nguồn lực lớn để trả đũa quy mô lớn Ukraine, cũng như lực lượng áp đảo trên tiền tuyến để tiến hành các đợt tấn công mới.

Nga đã cảnh báo Ukraine rằng, nếu Kiev không nhượng bộ trên bàn đàm phán, kịch bản mất thêm lãnh thổ là hoàn toàn có thể xảy ra.

Khó khăn chồng chất

Ukraine tin rằng, nếu phương Tây gia tăng trừng phạt Nga hơn nữa, Moscow sẽ cạn kiệt nguồn lực để tiếp tục cuộc chiến. Tuy nhiên, thực tế là Kiev mới là bên đang thiếu nguồn lực để tiếp tục duy trì chiến đấu, trong khi Nga đang chiếm ưu thế trong cuộc chiến tiêu hao.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth ngày 10/6 báo hiệu rằng Mỹ sẽ cắt giảm viện trợ quân sự cho Ukraine theo kế hoạch ngân sách quốc phòng năm 2026.

Ông nhấn mạnh chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump có cái nhìn "rất khác" so với chính quyền tiền nhiệm Joe Biden về xung đột Ukraine. Ông khẳng định, “một giải pháp hòa bình thông qua đàm phán là điều tốt nhất cho cả hai bên và phù hợp với lợi ích quốc gia của chúng ta”.

Mỹ là nhà tài trợ lớn nhất cho Ukraine trong cuộc xung đột 3 năm qua. Dù châu Âu cũng tích cực viện trợ cho Kiev, nhưng năng lực sản xuất, tiềm lực quân sự của các nước này vẫn không thể so sánh với Mỹ.

Mặt khác, họ cũng cần để lại nguồn lực để phòng thủ trước các mối đe dọa. Vì vậy, các nỗ lực viện trợ của châu Âu cho Ukraine không thể so sánh với Mỹ.

Ukraine cũng thừa nhận rằng, có những hạng mục viện trợ từ Mỹ là không thể thay thế bởi các bên khác. Nếu Ukraine muốn tiếp tục cuộc chiến với mục tiêu giành lại toàn bộ lãnh thổ, họ sẽ phải tìm cách thích nghi với thực tế mới.

“Đây rõ ràng là một rủi ro. Ukraine lo lắng về điều đó. Chiến lược hiện tại là xin càng nhiều viện trợ càng tốt ngay bây giờ và tích trữ để sử dụng sau này", Timothy Ash, chuyên gia tại viện nghiên cứu Chatham House, nhận định.

Đối với Kiev, sự bất định về nguồn tài chính buộc họ phải tận dụng tối đa từng đồng nhận được.

“Nếu UAV của đối phương chỉ có giá 50.000 USD mà bạn phải dùng tên lửa trị giá 1 triệu USD để bắn hạ, thì rõ ràng là không hiệu quả”, Oleksandr Barabash, một lập trình viên đã trở thành doanh nhân quốc phòng, cho biết.

“Giá cả thật sự là vấn đề, bởi vì các thiết bị đang bị phá hủy mỗi ngày. Bạn không thể tiêu hàng trăm nghìn USD mỗi tháng cho thứ sẽ bị tiêu diệt chỉ sau vài ngày", ông nói thêm.

Công ty Falcons mà Barabash cùng một nhóm tình nguyện viên sáng lập là ví dụ điển hình cho ngành công nghiệp quốc phòng đang bùng nổ ở Ukraine. Giờ đây, nước này có thể sản xuất nhiều loại khí tài thiết yếu với chi phí thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp châu Âu hay Mỹ.

Áp lực tìm cách giảm thiểu chi phí chiến sự chưa bao giờ trở nên cấp bách như lúc này.

“Chúng tôi có đủ cam kết tài trợ cho đến cuối năm nay, chủ yếu từ EU. Nhưng sau đó thì vẫn rất bấp bênh. Chưa có bất kỳ cam kết nào đảm bảo chúng tôi có thể vượt qua năm tới", Yurii Haidai, nhà kinh tế cấp cao tại Trung tâm Chiến lược Kinh tế Kiev, cho biết.

Chuyên gia Haidai nhận định Ukraine giờ đây trong thế "thắt lưng, buộc bụng" khi đang sử dụng nốt các gói viện trợ từ thời cựu Tổng thống Joe Biden.

Với các gói viện trợ từ châu Âu, tương lai vẫn chưa rõ ràng vì một số thành viên trong EU tỏ rõ xu hướng không ủng hộ việc tiếp tục viện trợ cho Ukraine.

Một nửa ngân sách của chính phủ Tổng thống Volodymyr Zelensky đến từ nguồn thu thuế, phần còn lại đến từ các khoản vay và viện trợ nước ngoài. Phần lớn ngân sách được dồn cho chiến sự: Sản xuất vũ khí, đạn pháo, trả lương cho 1 triệu binh sĩ và hỗ trợ cho các gia đình có người thân thiệt mạng.

Vì vậy, khi viện trợ trở nên bấp bênh, Ukraine đang muốn tăng cường ngành công nghiệp quốc phòng trong nước để giúp phát huy tối đa hiệu quả của từng đồng ngân sách và giảm phụ thuộc vào nước ngoài.

Tuy vậy, vẫn có những giới hạn mà Ukraine không thể vượt qua nếu không có Mỹ. Một số trang thiết bị, như máy bay chiến đấu, là không thể thay thế một cách dễ dàng.

“Nguy cơ lớn nhất không phải là thiếu tiền, mà là mất các loại vũ khí không thể tự sản xuất", ông Serhii Kuzan, cựu cố vấn Bộ Quốc phòng Ukraine, hiện là Chủ tịch Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, cảnh báo.

Hy vọng tốt nhất của Kiev lúc này là thuyết phục châu Âu rằng: Đầu tư cho Ukraine không phải là đổ tiền vào cuộc chiến vô vọng, mà là khoản đầu tư chiến lược cho tương lai của chính châu lục.

Theo Asia Times, Telegraph