Cuộc đấu tay đôi trên chiến trường Ukraine giữa mùa đông khắc nghiệt

Trong vài tuần qua, mưa lớn và đợt rét đậm đầu tiên đã tràn vào Ukraine. Và vào ngày 26/11, đất nước này bị bao phủ bởi một cơn lốc xoáy khủng khiếp kèm theo bão tuyết, do đó hầu như toàn bộ miền Nam phải hạn chế di chuyển.

Tất nhiên, những điều kiện thời tiết như vậy đã ảnh hưởng và sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến bản chất của các cuộc xung đột.

Ở Ukraine, ngày càng có nhiều cuộc trò chuyện về tình trạng không có đường và các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng.

Đêm 25/11, Nga tấn công Ukraine với số lượng UAV kỷ lục, tập trung vào Kiev. Ngày này có thể được coi là thời điểm khởi đầu chiến dịch mùa đông trong xung đột. Thông thường, sự xuất hiện của mùa đông làm chậm đáng kể tốc độ giao tranh.

Tuy nhiên, như năm trước đã chứng minh, điều này không phải lúc nào cũng xảy ra và không phải ở đâu cũng vậy.

Bản chất của cuộc xung đột có thể thay đổi như thế nào vào mùa đông, những yếu tố nào sẽ ảnh hưởng đến hành động của các bên và những khó khăn mà quân đội của họ sẽ gặp phải.

Nga tấn công mạnh trên toàn mặt trận

Kể từ tháng 10, sau khi cuộc phản công của Ukraine chững lại và coi như đã chấm dứt, Nga bất ngờ đẩy mạnh tấn công trên toàn mặt trận với các điểm nóng Avdiika, Bakhmut, Marinka, Kupyansk, Verbovoye, Rabotino, Kherson.

Cập nhật mới nhất tình hình đến ngày 1/12 cho thấy, Nga đã giành được những kết quả tích cực:

Trên hướng Avdiivka - chảo lửa nóng nhất hiện nay - lực lượng Moscow đã quét sạch các ổ đề kháng trong khu công nghiệp ở phía nam. Còn tại hướng bắc, sau khi giành được bãi xỉ thải, điểm cao quan trọng, quân Nga bắt đầu tấn công vào nhà máy than và hóa chất. Các đường tiếp tế vào thành phố cho lực lượng Ukraine về cơ bản đã bị khống chế bằng hỏa lực.

Trên hướng Kupyansk, với phương châm đánh chậm, tiến chắc, nhích dần từng bước, nhóm lực lượng phía Tây của Nga, trong vài tuần tấn công có hệ thống vào sâu trong tuyến phòng thủ của đối phương, đã đánh bật đội hình Kiev từ một số vị trí ở phía nam và tây nam của làng Liman 1 và đã giành quyền kiểm soát làng Sinkovka.

Ở bên sườn Bakhmut, lực lượng Moscow giành được thế chủ động, Kiev cạn kiệt nguồn lực trong những nỗ lực bao vây thành phố không thành công.

Ở phía tây bắc Bakhmut, Sư đoàn dù cận vệ 98 Nga đẩy lùi thành công cuộc tấn công vào hồ chứa Berkhovsky sau đó tiến hành phản công về phía Bogdanovka và Khromovo, mở rộng quyền kiểm soát xung quanh hồ chứa (giành lại từ tay Ukraine những gì họ đã chiếm trong vài tháng với cái giá rất đắt), thành công kiểm soát Khromovo.

Ở Marinka, Nga cũng tiến chậm rãi, ép lực lượng Ukraine lùi về rìa phía Tây thành phố. Lực lượng Moscow chỉ còn khoảng 500m nữa thôi, họ sẽ kiểm soát hoàn toàn cụm cứ điểm quan trọng này.

Tại sao Nga lại chọn thời điểm này để tấn công mạnh và liên tục?

Thứ nhất, về thế trận. Nga đã trụ vững trước những đợt tấn công như vũ bão của những các lữ đoàn Ukraine "nắm đấm thép" do NATO đào tạo và trang bị. Cuộc phản công của Ukraine coi như đã chấm dứt với tổn thất nặng nề, tinh thần xuống thấp. Tấn công nhiều nhưng không có được kết quả tương xứng, Nga đã ra đòn "hồi mã thương" khiến lực lượng Kiev lao đao.

Ngay lúc này, Nga đã giành lại được thế chủ động. Bị Nga tấn công mạnh, lực lượng Ukraine bị căng mỏng ra nhiều nơi, vá chỗ nọ lại thủng chỗ kia.

Thứ hai, về tương quan lực lượng. Hàng trăm nghìn tân binh sau khi được huấn luyện bài bản đã được Nga đưa vào tham chiến cùng với nhiều vũ khí trang bị mới vừa xuất xưởng.

Trong khi đó, lực lượng Ukraine - vốn đã sứt mẻ đáng kể sau cuộc phản công - lại bị giáng thêm một đòn mạnh. Nguồn viện trợ của phương Tây giành cho Kiev sụt giảm nghiêm trọng. Tương quan lực lượng đang có lợi cho Moscow một cách rõ rệt.

Thứ ba, mùa đông sắp đến, thời gian phù hợp cho những trận đánh hiệp đồng quân binh chủng quy mô lớn còn lại không nhiều nên Nga tranh thủ từng giờ, từng phút xốc tới nhằm giành thêm lãnh thổ, đồng thời bào mòn lực lượng đối phương nhiều nhất có thể.

Thời tiết mùa đông chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn tới cả Nga và Ukraine, đặc biệt với bộ binh cơ giới.

Không có gì ngạc nhiên khi chúng ta được chứng kiến lực lượng Moscow tấn công vào Avdiivka bằng xe tăng thiết giáp với quy mô lớn, bởi lẽ vài tuần tới thời tiết sang đông sẽ không thuận lợi cho việc sử dụng phương tiện hạng nặng.

Những "nắm đấm thép" cũng bó tay trước mùa đông

Các nhà dự báo thường không muốn nghĩ trước quá xa, nhưng một số dự báo dài hạn cho thấy mùa đông tới có thể nếu không ấm hơn thì ít nhất cũng không lạnh hơn năm ngoái.

Đặc biệt, Trung tâm Khí tượng Thủy văn Ukraine dự báo tháng 12 sẽ có sương muối nhưng nhiệt độ không khí trung bình ngày sẽ cao hơn thông thường từ 1-1,5⁰C. Bên cạnh đó, dự báo của Wisemeteo cũng chỉ ra rằng tháng 1 và tháng 2 cũng sẽ ấm hơn năm trước trung bình 2⁰C.

Tuy nhiên, khi nói đến một đất nước rộng lớn như Ukraine, dự báo chi tiết cho từng vùng rất quan trọng.

Đối với Kiev, Lvov, Vinnytsia và các thành phố hậu phương khác, bất kể thời tiết ấm hơn hay lạnh hơn thì đều phải đối mặt trước những cuộc tấn công nhắm vào lĩnh vực năng lượng. Trong khi đó, tại tiền tuyến, nơi đang có giao tranh ác liệt, điều kiện địa lý và khí hậu vô cùng quan trọng vì nó ảnh hưởng lớn tới điều kiện tác chiến, đôi khi còn quyết định cả thành bại.

Tại các khu vực phía Nam như Zaporizhia và vùng Kherson, nơi đang diễn ra giai đoạn sôi sục, mùa đông hầu hết tương đối ấm áp nhưng nhiều gió, có thể gây khó khăn cho pháo binh bắn chính xác. Đồng thời, do địa hình ở đây thực sự bằng phẳng nên việc ngụy trang có thể gặp khó khăn.

Mặt khác, Kharkov và Donbass - Đông và Đông Bắc Ukraine - có cảnh quan và khí hậu khá đa dạng: từ địa hình đồi núi, sông suối ở vùng Slobozhan đến thảo nguyên gần vùng Donetsk. Ở đây dễ dàng cơ động hơn phía nam, nhưng việc phòng thủ cũng có được lợi thế.

Mưa ảnh hưởng lớn đến giao tranh. Ở Melitopol, Berdyansk và bờ trái của vùng Kherson, mưa rất hiếm.

Tại Donetsk và Kramatorsk, theo dự báo của Wisemeteo, mùa đông sẽ ẩm ướt hơn năm ngoái, điều này có thể ảnh hưởng đáng kể đến diễn biến ở Donbass. Chúng ta có thể nhìn thấy trước được việc xe tăng thiết giáp bị chôn vùi trong lòng đất, trong bùn và hầm hào thì lõng bõng nước.

Có vẻ như trong điều kiện như vậy thì thực tế không thể tấn công được. Tuy nhiên, cần phải tính đến việc các bên ngày càng ít sử dụng những "nắm đấm bọc thép" trực diện theo đội hình lớn, thay vào đó, thường tấn công theo nhóm cơ động nhỏ. Chiến thuật này hợp "mùa đông" hơn. Vì vậy, sẽ không có thay đổi đáng kể nào về bản chất của các hành động tấn công.

Tuyết, sương giá, công nghệ và những "người không mời mà đến"

Chiến đấu trong tuyết bao giờ cũng vô cùng khó khăn.

Đầu tiên, nhiều phương tiện cơ giới không thể sử dụng được hoặc ít hiệu quả khi tuyết rơi.

Thứ hai, tuyết có thể giúp che giấu nhưng cũng dễ bị lộ. Bất kỳ chuyển động nào của quân đội đều không thể không bị chú ý vì có dấu vết. Tuy nhiên, tuyết cũng có thể được sử dụng để gây nhầm lẫn hoặc đánh lừa đối phương.

Sương giá, một thuộc tính không thể thiếu của mùa đông và chúng cũng không kém phần quan trọng.

Các binh sĩ không chỉ phải có kỹ năng sinh tồn ở nhiệt độ lạnh mà còn phải cân nhắc một số yếu tố liên quan đến việc bảo quản vũ khí, quần áo, trang bị và vị trí.

Đối với thiết bị quân sự, việc bảo trì theo mùa phải được thực hiện, kiểm tra tất cả các bộ phận và chi tiết,... đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuẩn bị cho hoạt động vào mùa đông.

"Tất cả các thiết bị dù xe bọc thép hay ô tô đều có hai mùa vận hành: xuân hè và thu đông. Nếu nhiệt độ trung bình xuống dưới +8⁰C thì phải tiến hành thay thế hoàn toàn cách thức vận hành. Nước hoặc chất lỏng làm mát cũng như chất lỏng đặc biệt phải được tháo ra và thay thế bằng loại dành cho mùa đông", Mykola Solomakha - một chuyên gia trong ngành thiết giáp của Ukraine - nói với Ukrainska Pravda.

Như thực tế đã chỉ ra, đối với quân đội Ukraine, có rất ít sự khác biệt đặc biệt giữa khả năng vận hành của thiết bị phương Tây và Liên Xô trong mùa đông.

"Về nguyên tắc, cả xe phương Tây và Liên Xô đều có chế độ khởi động nguội (khởi động động cơ ở nhiệt độ dưới 0). Nhưng xe phương Tây chủ yếu sử dụng máy sưởi tự động, trong khi xe Liên Xô vẫn có máy sưởi dầu", ông Solomakha chia sẻ.

Nếu bùn gây khó khăn cho khả năng hoạt động của máy móc, thì tuyết rơi và băng vào mùa đông sẽ gây thêm vấn đề trong quá trình sơ tán và sửa chữa.

"Thật ra, điều này rất khó khăn. Trước hết, bạn sẽ không thể sửa chữa trực tiếp tại thực địa, bạn cần tổ chức sơ tán, sau đó bố trí địa điểm để sửa chữa", ông Solomaha nói.

Bảo vệ thiết bị khỏi bị đóng băng cũng quan trọng không kém, bởi nó có thể ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thống, đặc biệt là pin.

Vị chuyên gia giải thích: "Chúng tôi cần chuẩn bị những chỗ đậu xe riêng biệt, chuẩn bị thảm, phủ bạt. Mọi thứ sẽ giúp giữ nhiệt".

Nhu cầu duy trì sự thoải mái về nhiệt cũng áp dụng cho binh sĩ của cả đơn vị cơ giới lẫn bộ binh.

"Phải có đủ củi, củi đã chuẩn bị sẵn, bếp nấu, ngụy trang phù hợp để khói không thể nhìn thấy từ xa được. Người ở trong thời tiết băng giá sẽ mất nhiệt khá nhanh nên khẩu phần ăn cũng phải bổ sung nhiều thực phẩm giàu calo để tránh bị hạ thân nhiệt", ông Solomakha nói.

Khi thời tiết lạnh giá bắt đầu, những "người bạn không mời mà đến" - nhiều loài gặm nhấm khác nhau - sẽ kéo đến ở với binh sĩ trong các hầm đào và những nơi ẩn náu khác. Hầu như không có thứ gì có thể bị chuột bỏ qua. Nếu thực phẩm bị "đánh cắp" chưa phải rắc rối nghiêm trọng, thì dây điện bị đứt, thiết bị đắt tiền bị hư hỏng sẽ vô cùng khó chịu. Chưa kể đến việc chúng không cho phép binh sĩ ngủ ngon giấc.

UAV, tên lửa, trinh sát và pháo binh hoạt động ra sao?

Máy bay không người lái (UAV) - gồm cả UAV tấn công tầm xa, trinh sát và máy bay không người lái FPV - gần như đã trở thành một trong những "người chơi chính" của cuộc xung đột này.

Mùa đông năm ngoái, Nga đã bắn khoảng 1.000 tên lửa tầm xa và hơn 1.000 UAV kiểu Shahed (có xuất xứ từ Iran) vào các cơ sở hạ tầng quan trọng ở Ukraine.

Với những ước tính về sự tích lũy tên lửa của Nga và động thái "găm hàng" rõ ràng trong những tháng gần đây cho thấy, số vũ khí có khả năng tấn công sâu vào Ukraine khó có thể ít hơn năm ngoái.

Tuy nhiên, Không quân Ukraine dự đoán rằng mùa đông này Nga sẽ sử dụng nhiều UAV hơn đáng kể, do loại máy bay này đã được sản xuất ồ ạt tại Nga.

Do lực lượng phòng không của Ukraine mạnh hơn năm ngoái, người Nga đang cố gắng kết hợp các cuộc tấn công bằng tên lửa và UAV, đồng thời cải thiện khả năng ngụy trang và sử dụng vật liệu composite mới trong sản phẩm của họ.

"Trong cuộc tấn công ngày 25/11, một chiếc UAV Shahed màu đen đã được tìm thấy sau khi bị bắn hạ. Nhưng tôi nhấn mạnh rằng đây chỉ là một sự cá biệt và còn quá sớm để nói rằng đối phương đã sử dụng phương án này trên quy mô lớn", Yury Ignat - người phát ngôn của Không quân Ukraine - giải thích.

Theo ông, màu đen có lẽ được chọn để khiến UAV khó nhìn thấy hơn vào ban đêm.

Ông Ignat nhấn mạnh rằng đối với cả máy bay và UAV tầm xa, yếu tố thời tiết rất quan trọng nhưng không phải yếu tố then chốt.

"Ví dụ, nếu bạn gặp một cơn bão cách đây vài ngày, thì tất nhiên, bạn sẽ không thể lái máy bay trong thời tiết như vậy, và UAV sẽ đơn giản bị ngừng bay. Nhưng đây là những ngày hiếm hoi", người phát ngôn Không quân Ukraine nhấn mạnh.

Ông giải thích rằng những khó khăn trong mùa đông chủ yếu không phải do sương giá hay mây mù mà do nhiệt độ giảm từ dương xuống âm.

Ông Ignat nói: "Có điều kiện, khi UAV cất cánh từ vùng Krasnodar (Nga) ở nhiệt độ dương và trên đường bay, nhiệt độ chuyển sang âm, thì cánh bị đóng băng và tất nhiên điều này sẽ ảnh hưởng đến hoạt động và độ chính xác của nó".

Nếu nói về UAV của Iran, sương giá sẽ không ảnh hưởng trực tiếp đến tầm bay vì nó có động cơ xăng. Nhưng đối với hầu hết UAV sử dụng pin lithium, có thể ngốn điện nhanh gấp đôi khi trời lạnh. Nhưng ngay cả trong trường hợp này cũng có những sắc thái khác nhau.

"Đối với hoạt động của FPV, sương giá không phải là yếu tố quyết định, bởi vì tất cả kíp điều khiển phải luôn giữ ấm cho UAV vào mùa đông và khi sử dụng, nó thực sự không ảnh hưởng gì đến phạm vi hoạt động hoặc phạm vi hoạt động hiệu quả của nó", một trong những người điều khiển UAV tấn công ở Donbass, giải thích.

Người quân nhân này cho biết thêm, điều kiện thời tiết xấu nhất không phải vào giữa mùa đông mà vào thời kỳ chuyển tiếp thu đông và đông xuân. Vào những thời điểm như vậy, mây thường trở thành nguyên nhân khiến cả máy bay cũng như UAV trinh sát hoặc tấn công đều không thể bay.

Trong thời tiết thuận lợi, UAV trinh sát có thể được sử dụng để phát hiện và theo dõi những gì đang xảy ra trong khu vực rộng 25km2. Khi trời nhiều mây, diện tích này có thể giảm tới 5 lần.

Ông nhấn mạnh: "Những ngày mùa đông quang đãng, thì sẽ tốt hơn. Tuyết sẽ tạo thêm độ tương phản và giúp xác định mục tiêu dễ dàng hơn".

Việc thiếu khả năng ngụy trang tự nhiên dưới dạng cỏ và lá sẽ tăng thêm phần thưởng cho việc trinh sát. Thật khó để không bị chú ý khi xung quanh hoàn toàn trắng xóa và chỉ có những thân cây trụi lá.

Ở tiền tuyến, xe bọc thép di chuyển rất khó, bộ binh cũng không dễ dàng cơ động, chỉ có pháo binh "lên ngôi" do các xạ thủ có điều kiện cơ động thoải mái hơn một chút nên mùa đông đến, sẽ xảy ra những trận đấu pháo liên miên.

Giữ ấm rất quan trọng

Rõ ràng là vào mùa đông, người lính không thể hoạt động lâu dài vì giá lạnh nếu quân phục không được chuẩn bị chu đáo.

Binh sĩ không chỉ phải được cách nhiệt mà còn phải có sẵn quần áo chất lượng để thay đổi nhanh chóng. Ví dụ, khi tất hoặc găng tay bị ướt, việc chiến đấu sẽ khó khăn hơn và có nguy cơ bị cảm lạnh cao.

Việc sơ tán người bị thương cũng khó khăn hơn đáng kể ở nhiệt độ thấp.

Vào mùa ấm áp, nếu vết thương không nghiêm trọng, binh sĩ có thể ở lại trận địa và chờ thời điểm thích hợp để sơ tán. Vào mùa đông, họ có thể không sống được đến thời điểm này do thân nhiệt bị hạ xuống.

Ngoài quần áo, tại tiền tuyến vào mùa đông cần rất nhiều bếp lò, máy sưởi, chăn, túi ngủ và lều.

Mùa đông có lẽ là một trong những giai đoạn khó khăn nhất. Vì vậy, các bên, dù là Nga hay Ukraine đều cố gắng chú ý hơn đến việc phòng thủ.

Trong tình hình hiện tại, nếu không bên nào áp dụng biện pháp động viên bổ sung thì vẫn chưa thể nói đến khả năng tiến hành các hoạt động tấn công quy mô lớn trên diện rộng vào mùa đông.

Tuy nhiên, bản thân thời tiết có thể vừa là lợi thế vừa là trở ngại, điều kiện đối với tất cả mọi người là như nhau. Cả Ukraine và Nga đều đã quen với điều kiện khí hậu như vậy nên khó có thể nói rằng ít nhiều ai cũng sẵn sàng hoặc quen với thời tiết lạnh giá và tuyết rơi. Nó sẽ khó khăn cho tất cả mọi người.

Ai đưa ra kết luận đúng đắn từ "trận chiến tuyết" năm ngoái và chuẩn bị vật chất tốt hơn cho mùa đông sẽ có lợi thế.