Tình huống pháp lý ly kỳ vụ lĩnh 6 năm tù vì bán gà lôi trắng

Sự ra đời của Thông tư 27/2025 thay đổi "số phận" người bán gà lôi trắng?

Trao đổi với phóng viên Dân trí chiều 13/8, một lãnh đạo Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học - Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu rõ, từ 1/7, chế độ quản lý động vật, thực vật nguy cấp, quý, hiếm được thực hiện theo Thông tư số 27/2025 của bộ này ban hành về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.

Việc ban hành Thông tư 27/2025 vào ngày 24/6 được Bộ Nông nghiệp và Môi trường thực hiện trên cơ sở Chính phủ ban hành Nghị định số 136/2025 quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Trong đó, Điều 20 Nghị định 136 nêu rõ, nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trong lĩnh vực lâm nghiệp và kiểm lâm phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường thực hiện.

Cụ thể, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định danh mục và chế độ quản lý, bảo vệ thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm; trình tự, thủ tục khai thác các loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và các loài thực vật rừng hoang dã, động vật rừng hoang dã thuộc phụ lục của Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp quy định tại khoản 2 Điều 38 Luật Lâm nghiệp.

Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường cũng được phân quyền quy định chi tiết điều kiện, trình tự, thủ tục, thẩm quyền cấp phép trồng cấy nhân tạo và gây nuôi các loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm; các loài động vật rừng thuộc phụ lục của Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.

Điều đó có nghĩa là Nghị định 84/2021 và Nghị định 06/2019 của Chính phủ đã được thay thế bởi các quy định nêu tại Thông tư 27/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường có hiệu lực từ ngày 1/7.

Theo thông tư này, gà lôi trắng thuộc nhóm IIB (động vật rừng hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại), không còn thuộc nhóm IB - động vật rừng nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật khai thác từ tự nhiên vì mục đích thương mại theo Nghị định 84/2021 như khi khởi tố điều tra, truy tố anh Thái Khắc Thành - người bị tòa sơ thẩm kết án 6 năm tù vì nuôi nhốt, buôn bán 13 con gà lôi trắng hôm 8/8.

Ngày 13/8, Viện trưởng VKSND tỉnh Hưng Yên đã ra kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm tuyên phạt anh Thái Khắc Thành 6 năm tù theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại.

TAND tỉnh Hưng Yên ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với anh Thái Khắc Thành từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định pháp luật.

Bản án sơ thẩm xác định 13 cá thể thu giữ của Thái Khắc Thành là gà lôi trắng - loài chim được ghi nhận trong nhóm IB thuộc Nghị định 84. Từ đó, hội đồng xét xử tuyên Thành phạm tội Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Qua nghiên cứu toàn bộ hồ sơ vụ án, bản án hình sự sơ thẩm và các quy định của pháp luật, TAND tỉnh Hưng Yên nhận thấy cấp sơ thẩm chưa áp dụng Thông tư số 27 ban hành ngày 24/6/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm.

Tòa án tỉnh Hưng Yên nhận định tòa sơ thẩm áp dụng các quy định tại Nghị định 84/2021 khi tuyên án anh Thành là không đúng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật.

Có thể xem xét điều luật về miễn trách nhiệm hình sự?

Trực tiếp tham gia bào chữa cho bị cáo Thái Khắc Thành tại phiên tòa sơ thẩm hôm 8/8, Tiến sĩ - Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư Hà Nội), nhận định, nếu tòa án áp dụng chính sách mới tại Thông tư 27/2025 thì có thể đã miễn trách nhiệm hình sự cho bị cáo Thái Khắc Thành và đình chỉ giải quyết vụ án.

Hồ sơ vụ án thể hiện anh Thành thực hiện hành vi nuôi gà lôi trắng từ năm 2024 và đến ngày 2/4/2025 bị Công an Thái Bình (cũ) bắt giữ. Thời điểm này đang áp dụng Nghị định 84/2021, gà lôi trắng được ghi nhận trong phụ lục I - nhóm IB.

Tuy nhiên, kể từ ngày 1/7, Thông tư số 27/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xác định gà lôi trắng trong nhóm IIB. Trong khi đó, Điều 244 Bộ luật Hình sự chỉ quy định xử lý với động vật nguy cấp quý hiếm thuộc nhóm IB.

“Nếu thống nhất áp dụng văn bản quy phạm pháp luật, loại động vật này thuộc nhóm IIB thì cơ quan tiến hành thủ tục hoàn toàn có thể miễn trách nhiệm hình sự đối với bị cáo Thái Khắc Thành và đình chỉ giải quyết vụ án này”, Tiến sĩ luật Đặng Văn Cường phân tích.

Điều 29 Bộ luật Hình sự quy định về căn cứ miễn trách nhiệm hình sự, nêu rõ người phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự nếu quá trình điều tra, truy tố hoặc xét xử có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa.

Trong trường hợp vận dụng chính sách theo nguyên tắc có lợi cho bị cáo, theo ông Cường, cần áp dụng quy định mới của Thông tư 27 khi xét xử bị cáo Thành.

Chung quan điểm, luật sư Lê Ngọc Luân (Đoàn Luật sư TPHCM) nói anh Thái Khắc Thành bị khởi tố theo Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015, tức là hành vi “nuôi, nhốt, bán” động vật thuộc danh mục động vật rừng nguy cấp, quý hiếm thuộc nhóm IB.

Trước 1/7, gà lôi trắng được xếp vào loại động vật thuộc nhóm IB (rất nguy cấp) nhưng từ ngày 1/7 khi Thông tư 27/2025 có hiệu lực thì gà lôi trắng không còn thuộc loài động vật nguy cấp, quý hiếm nữa (tức là giảm độ nguy cấp xuống thấp hơn).

“Điều đó có nghĩa là chính sách pháp luật đã có thay đổi hoàn toàn rất có lợi cho anh nông dân này. Kể từ ngày 1/7/2025, bất kỳ người nào nuôi, nhốt, vận chuyển gà lôi trắng không phạm vào tội quy đinh tại Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 - một tội danh với mức án cực kỳ nặng”, luật sư Lê Ngọc Luân phân tích.

Hơn nữa, vụ án được đưa ra xét xử sơ thẩm và tuyên án vào ngày 8/8 thì viện kiểm sát phải căn cứ Điều 29 Bộ luật Hình sự 2025 để xem xét quyết định miễn trách nhiệm hình sự. "Đây là quy định bắt buộc áp dụng chứ không phải tuỳ nghi, nhận định theo quan điểm", luật sư Luân nêu rõ.

Cũng tham gia bào chữa cho bị cáo Thái Khắc Thành tại phiên toà sơ thẩm, luật sư Hoàng Thị Hương Giang (Văn phòng luật sư Chính Pháp) phản ánh, tại phiên tòa các luật sư đã nêu chi tiết 10 con gà lôi được nhân giống cho thấy công sức của bị cáo trong việc chăm sóc và có thể coi đây là “hoa lợi” theo quy định của pháp luật. Do nhận thức chưa đầy đủ nên bị cáo mới mang bán.

Khi giải quyết vụ án không thể đánh đồng tình huống săn bắn trái phép, làm suy giảm các cá thể động vật hoang dã với hành vi nuôi nhốt làm gia tăng các cá thể này.

Hơn nữa, 3 con gà lôi trắng (gà bố mẹ) mà bị cáo Thành mua, trao đổi qua mạng xã hội không phải săn bắt trong môi trường tự nhiên. Quá trình nuôi nhốt, những con gà lôi này vẫn sống khỏe mạnh và sinh sản làm gia tăng nguồn gen quý giá.

Do đó, bà Giang cho rằng không thể xác định bị cáo Thành gây thiệt hại cho việc bảo tồn nguồn gen quý.

Ngày 13/8, TAND tỉnh Hưng Yên đã ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với bị cáo Thái Khắc Thành từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định của pháp luật.

Trưa 13/8, đại diện VKSND tỉnh Hưng Yên và TAND tỉnh Hưng Yên đã trao quyết định kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm cho bị cáo Thái Khắc Thành tại Trại tạm giam Công an tỉnh Hưng Yên. Anh Thành được tại ngoại, cấm đi khỏi nơi cư trú.

Chánh án TAND khu vực 5, Viện trưởng VKSND khu vực 5 và thẩm phán - chủ tọa phiên tòa sơ thẩm, kiểm sát viên -  kiểm sát xét xử và thực hành quyền công tố tại phiên tòa hôm 8/8 đã được yêu cầu làm báo cáo giải trình.