Hồ điều tiết ngầm là giải pháp cấp bách chống ngập chợ Thủ Đức ở TPHCM

Mới đây, Trung tâm Phát triển hạ tầng kỹ thuật khu vực Thủ Đức (Sở Xây dựng) đề xuất xây hồ điều tiết ngầm dưới sân bóng đá Linh Tây (số 16 đường Trần Văn Nữa, phường Linh Xuân) để chống ngập cho khu vực chợ Thủ Đức. Hồ có khả năng trữ 13.000m3 nước, giúp xử lý những điểm ngập sâu ở Thủ Đức.

Công trình hồ điều tiết có kích thước 70m x 50m x 5,2m, dạng mô-đun "Cross-wave" - dùng các tấm nhựa rỗng lắp ghép với nhau để tạo thành hồ điều tiết nước ngầm, có thể chứa trữ lượng nước tương đương 650 xe bồn lớn. Dự án còn bao gồm: hồ lắng, hầm bơm, hệ thống cống thu gom và cống thoát nước. Tổng vốn đầu tư dự kiến hơn 178 tỷ đồng. Sau khi xây dựng, mặt bằng sân bóng được hoàn trả để tiếp tục phục vụ nhu cầu thể dục thể thao.

Đại diện Trung tâm cho rằng, hồ ngầm tận dụng tối đa không gian dưới các công trình công cộng như sân bóng, công viên, trường học, vừa giải quyết ngập cục bộ, vừa tăng khả năng điều tiết và tích trữ nước đô thị. Bên cạnh đó, hồ điều tiết còn có thể tận dụng cho phòng cháy chữa cháy, tưới cây xanh… Vì vậy, việc đầu tư xây dựng các hồ điều tiết ngầm tại Trung tâm Thể dục Linh Tây được đánh giá là cần thiết và cấp bách.

Liên quan đề xuất xây dựng hồ điều tiết để chống ngập cho khu vực chợ Thủ Đức, một số chuyên gia quy hoạch đô thị đã có nhận định về vụ việc.

Hợp lý và khả thi

Trao đổi với phóng viên Dân trí, KTS Ngô Viết Nam Sơn, Chủ tịch NgoViet Architects & Planners, cho biết khu vực chợ Thủ Đức hiện không còn quỹ đất để làm hồ nổi. Vì vậy, những nơi không có hồ nổi thì nên làm hồ ngầm. Đây là một giải pháp hiệu quả trong việc điều hòa thoát nước, được nhiều quốc gia áp dụng để chống ngập.

Điều quan trọng là hồ điều tiết phải phối hợp thế nào với hệ thống thoát nước để đạt hiệu quả cao. Ở Tokyo (Nhật Bản), chính quyền xây hồ điều tiết rất lớn. Hồ ngầm dưới lòng đất càng rộng càng tốt vì có thể chứa nhiều nước. Khi mưa lớn, nước sẽ rút nhanh vào hồ, sau đó được bơm từ từ ra sông, giúp khu vực không bị ngập. Vì vậy, nếu xây được hồ lớn thì càng tốt, chủ yếu phụ thuộc vào kỹ thuật.

“Tôi nghĩ làm hồ điều tiết dưới sân bóng đá Linh Tây để chống ngập cho khu vực chợ Thủ Đức là khả thi và hợp lý. Ở những khu vực nội thành ngập nhiều, nên ưu tiên làm hồ điều tiết nổi để dẫn nước mưa vào, kết hợp với hồ ngầm cũng rất tốt. Chỗ nào không có quỹ đất thì có thể làm hồ điều tiết ngầm”, ông Sơn nói.

Theo KTS Ngô Viết Nam Sơn, hồ điều tiết ngầm cũng là một công cụ trong quy hoạch không gian nước. Ở TPHCM, nhiều nơi ngập do quy hoạch không gian nước chưa phù hợp, tức là chưa tính toán lượng mưa trung bình hằng năm và dự phòng lượng mưa cực đoan hàng chục năm mới xuất hiện một lần. Nếu có giải pháp ứng phó phù hợp thì mưa lớn thế nào cũng có thể xử lý.

Tất nhiên, việc quy hoạch hồ điều tiết cần song song với rà soát diện tích bê tông hóa trong khu vực. Trong quy hoạch, không nên bê tông hóa kín hết như hiện nay ở TPHCM, mà cần chừa khoảng không gian xanh để “đất thở” và nước thấm xuống đất, bổ sung cho nguồn nước ngầm.

Hồ điều tiết là cần thiết, nhưng phải gắn với giải pháp tổng thể trong quy hoạch không gian cho nước, nhằm đảm bảo đô thị không bị ngập. Đồng thời, có thể tận dụng quy hoạch này để nâng tầm cảnh quan kiến trúc đô thị.

“Công nghệ làm hồ điều tiết không mới trên thế giới. Hàng trăm năm trước, Paris (Pháp) đã xây dựng hệ thống cống rất lớn, có đoạn ô tô chạy được. Đó cũng là một dạng hồ điều tiết, tức là tạo ra không gian chứa nước dưới lòng thành phố”, ông Sơn chia sẻ.

Có thể xây hồ dưới lòng chợ

Bên cạnh đó, chuyên gia Nguyễn Minh Hòa, Hội Quy hoạch Phát triển TPHCM, cho biết ông từng đề xuất làm hồ điều tiết chống ngập 5-6 năm trước. Theo ông, việc xây dựng hồ điều tiết là cần thiết, nhưng vị trí cần được cân nhắc.

Theo ông Hòa, Thủ Đức hiện quy hoạch chưa đồng bộ, nên khả năng thoát nước kém, dễ gây ngập. Khu vực trũng thấp nhất hiện nay là chợ Thủ Đức; vì vậy, giải pháp tốt nhất là xây hồ điều tiết ngay dưới lòng chợ. Có thể di dời chợ, xây hồ điều tiết phía dưới, sau khoảng hơn một năm, khi công trình hoàn thành thì tái lập lại chợ phía trên.

Ông Hòa phân tích, chợ Thủ Đức là nơi trũng nhất, cứ mưa là ngập. Nước từ các khu vực dốc cao đều dồn về đây. Nếu xây hồ điều tiết, nước sẽ được trữ lại một thời gian rồi bơm ra sông.

“Theo cá nhân tôi, xây hồ điều tiết dưới lòng chợ Thủ Đức là giải pháp an toàn và tối ưu nhất. Khi triển khai, các tiểu thương có thể tạm di chuyển ra khu vực xung quanh để kinh doanh. Sau đó, công nhân đào sâu xuống, tính toán dung tích hồ đủ lớn để chứa nước. Hồ sẽ được lắp máy bơm công suất lớn để đưa nước ra sông”, ông Hòa nói.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, cho rằng phương án xây hồ điều tiết chống ngập ở chợ Thủ Đức đã được các chuyên gia đề xuất từ trước. Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng áp dụng công trình này và đạt hiệu quả.

Theo ông Nguyên, địa thế chợ Thủ Đức khi ngập thì không thể thoát nước về hướng Bắc hay Tây, mà chỉ còn hướng Đông và Nam. Tuy vậy, chợ Thủ Đức vốn ở vị trí thấp nên khả năng thoát nước vẫn hạn chế.

“Giải pháp hợp lý nhất là làm hồ điều tiết, tức là đào sâu xuống lòng đất để nước mưa dồn xuống. Nhưng việc tính toán độ sâu bao nhiêu, sức chứa thế nào là một thiết kế rất phức tạp. Nếu đào quá sâu có thể ảnh hưởng đến nền đất Thủ Đức”, ông phân tích.

Kết hợp hồ điều tiết với nạo vét cống

TS Nguyễn Hữu Nguyên cho biết, cần khoan đào hồ sâu thẳng đứng xuống, xác định độ sâu và độ rộng để biết chứa được bao nhiêu nước, từ đó mới tính được có thể giải quyết được bao nhiêu phần trăm tình trạng ngập nặng ở Thủ Đức. Đây là vấn đề kỹ thuật.

Theo ông, hồ điều tiết là giải pháp bắt buộc phải làm. Nếu TPHCM gặp mưa lớn như vừa qua ở Hà Nội thì Thủ Đức sẽ ngập rất nặng, và khi có hồ điều tiết, tình trạng này sẽ phần nào được kiểm soát.

“Chống ngập chỉ dựa vào nạo vét kênh rạch như lâu nay thì không đủ sức đẩy hết nước từ chợ Thủ Đức ra. Về tổng thể, Thủ Đức là vùng trũng, nước từ khu vực cao đổ về. Cống rãnh đã xây hàng chục năm, nhưng cũng không giải quyết được vấn đề này”, TS Nguyên nhận định.

Ông Nguyên cho rằng, khả năng thoát nước theo thiết kế hiện nay của TPHCM không đáp ứng nổi khi có mưa lớn. Thực tế cho thấy, mỗi trận mưa to, chợ Thủ Đức đều là điểm ngập đầu tiên và nặng nhất. Các giải pháp như làm cống, khơi thông dòng chảy vẫn cần thiết nhưng chưa đủ.

“Cần xây hồ điều tiết kết hợp với khai thông các dòng chảy bị nghẽn, nạo vét kênh rạch tốt hơn. Không thể nghĩ làm hồ điều tiết rồi bỏ qua cống rãnh. Hai giải pháp này kết hợp sẽ giúp thời gian ngập rút ngắn đáng kể. Nếu trước đây ngập 1 giờ thì có thể giảm xuống còn 15 phút”, ông Nguyên nói thêm.

Trung tâm Phát triển hạ tầng kỹ thuật khu vực Thủ Đức cho biết, khu chợ Thủ Đức hiện có nhiều dự án thoát nước được triển khai như: Dự án chống ngập khu vực chợ Thủ Đức, dự án xây dựng cống rạch Cầu Ngang... Tuy nhiên, các dự án này chỉ giải quyết tình trạng ngập cục bộ trong phạm vi từng khu vực.

Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa tại phường Linh Xuân nói riêng và khu Đông TPHCM nói chung diễn ra nhanh, hạ tầng giao thông - kỹ thuật chưa theo kịp nhu cầu phát triển, nguy cơ ngập úng ngày càng gia tăng.

Để xử lý căn cơ, cần nạo vét, cải tạo, gia cố toàn bộ rạch Thủ Đức đoạn từ cầu Ngang đến sông Sài Gòn, kết hợp xây dựng trạm bơm tại vị trí van ngăn triều giáp sông Sài Gòn nhằm đảm bảo khả năng tiêu thoát nhanh cho khu vực hạ lưu, đồng thời đóng vai trò hồ điều tiết. Song song đó, việc xây dựng hệ thống thoát nước suối Linh Tây cũng cần được triển khai để tiếp nhận lượng nước lớn từ khu vực Linh Xuân - Bình Dương đổ về rạch Cầu Ngang.

Một trong những giải pháp quan trọng khác là xây dựng hồ điều tiết ngầm trong các khu vực công cộng như công viên, sân thể thao, trường học.

Vị trí sân bóng Linh Tây (phường Linh Xuân) được đề xuất xây hồ điều tiết chống ngập cho khu chợ Thủ Đức (Đồ họa: An Huy).