Những cột mốc "đầu tiên" của ngành ô tô Việt Nam trong hành trình 80 năm

Mẫu ô tô đầu tiên do người Việt chế tạo

Ô tô đầu tiên do chính bàn tay người Việt Nam thiết kế và chế tạo có tên là Chiến thắng, dựa trên hình mẫu là chiếc Fregate chạy bằng xăng của Pháp. Các bộ phận như thân máy, nắp máy, chế hoà khí, bơm xăng... được các thợ cơ khí tìm mẫu, tạo khuôn mẫu, đúc bằng gang, rồi cắt gọt, gia công cơ khí.

Giai đoạn đầu có những chi tiết phải đúc đi đúc lại nhiều lần mới thành công. Nguyên liệu chủ yếu được lấy từ phế liệu chiến tranh, đem nấu chảy rồi đúc lại. Những chi tiết không thể tự làm thì buộc phải sử dụng đồ của nước ngoài, như dây điện, đồng hồ, bóng điện, kính, săm lốp, vòng bi...

Họa sĩ Diệp Minh Châu là người đã giúp đỡ nhà máy ở khâu tạo dáng và màu sắc. Ông đã tự bỏ tiền ra mua ngà voi làm núm còi cho xe, và khắc lên đó hình tượng biểu trưng cho Việt Nam là Chùa Một cột. Họa sĩ còn làm một tượng nhỏ người chiến sĩ cầm cờ bằng thạch cao để nhà máy đúc bằng đồng gắn lên nắp ca-pô.

Tháng 12/1958, chiếc ô tô 4 chỗ đầu tiên do người Việt Nam sản xuất chính thức rời xưởng. Tuy nhiên, những năm sau đó, do tình hình chiến tranh, ngân sách thiếu thốn, mẫu xe này không được sản xuất hàng loạt.

Mẫu ô tô con thương hiệu Việt Nam đầu tiên

Đây là đề tài đến nay vẫn gây nhiều tranh cãi. Nếu như Chiến thắng là mẫu xe đầu tiên do người Việt chế tạo, thì thương hiệu ô tô đầu tiên được sản xuất và mang tên gọi riêng tại Việt Nam là La Dalat. "Mẫu xe La Dalat, do công ty con của Citroën (Pháp) lắp ráp tại Sài Gòn trong giai đoạn 1970-1975, là mẫu xe thương mại đầu tiên có tên gọi thuần Việt. Dù vậy, đây vẫn là một sản phẩm phát triển trên nền tảng và mang thương hiệu của Pháp.

La Dalat do Công ty xe hơi Sài Gòn lắp ráp trong giai đoạn 1970-1975, với tỷ lệ các bộ phận nội địa hóa đạt 25% (đến năm 1975 đạt 40%).

Trong khi đó, mẫu VG150 được Công ty cổ phần ô tô Xuân Kiên (Vinaxuki) giới thiệu tại Triển lãm Ô tô Việt Nam năm 2012 là ô tô con đầu tiên mà một doanh nghiệp tư nhân Việt Nam tự nghiên cứu, thiết kế và sản xuất, với tỷ lệ nội địa hoá lên tới 58%. Tuy nhiên, mẫu VG150 chưa bao giờ được sản xuất thương mại, do Vinaxuki gặp phải các khó khăn về tài chính từ năm 2009 và chính thức dừng hoạt động vào năm 2015.

Liên doanh lắp ráp ô tô nước ngoài đầu tiên tại Việt Nam

Xí nghiệp liên doanh ô tô Hòa Bình (Vietnam Motor Corporation - VMC) được thành lập vào ngày 19/8/1991, với phần vốn do nhà máy ô tô Hòa Bình góp là 43% (chủ yếu là đất và nhà xưởng), và một công ty Philippines góp 57%, gồm các thiết bị lắp ráp ô tô.

Theo giấy phép, Xí nghiệp liên doanh ô tô Hòa Bình được phép lắp ráp ô tô với các loại xe, để cung cấp cho thị trường Việt Nam và có thể xuất sang nước ngoài. Các dòng xe này bao gồm Kia (Hàn Quốc), Mazda (Nhật Bản) và BMW (Cộng hòa LB Đức) theo dạng nhập khẩu toàn bộ linh kiện, cấu kiện, sau đó, lắp ráp thành chiếc xe hoàn chỉnh, gọi tắt là CKD.

Cùng thời gian này, Mekong Auto được thành lập, theo Giấy phép Đầu tư Số 208/GP, trên cơ sở Tổng công ty Máy Nông nghiệp và Máy động lực (VEAM), Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công thương), hợp tác với các đối tác của Hàn Quốc và Nhật Bản (Việt Nam 30%, Hàn Quốc 19% và Nhật Bản 51%).

Mekong thành lập Nhà máy ô tô Cửu Long tại TPHCM, sản xuất mẫu xe mang nhãn hiệu Mekong Star vào năm 1992, với động cơ do công ty SsangYong (Hàn Quốc) cung cấp. 

Chiếc ô tô lắp ráp tại Việt Nam đầu tiên được xuất khẩu

Công ty Mekong Auto được thành lập năm 1991, theo Giấy phép Ðầu tư Số 208/GP, là một trong những liên doanh lắp ráp ô tô nước ngoài tại Việt Nam.

Cùng với việc Mekong Auto cho ra đời Nhà máy ô tô Cửu Long vào năm 1992 là sản phẩm đầu tiên xuất xưởng. Đó là chiếc Mekong Star hai cầu, sử dụng động cơ do hãng SsangYong (Hàn Quốc) cung cấp.

Năm 1993, Mekong Star đã được xuất sang thị trường Nhật Bản, Trung Quốc.

Tính đến năm 1997, sau 6 năm ra mắt, Mekong Auto đã bán ra thị trường trong nước và xuất khẩu khoảng hơn 30.000 chiếc xe Mekong Star. 

Từ cột mốc đầu tiên đó đến nay, Việt Nam đã có thêm một số doanh nghiệp và mẫu xe lắp ráp trong nước được xuất khẩu.

Công ty Cổ phần Tập đoàn Trường Hải (Thaco) đã xuất khẩu ô tô con sang các nước ASEAN từ năm 2020, bên cạnh sơ-mi rơ-moóc sang Mỹ và xuất khẩu cả linh kiện ô tô. 

Tháng 11/2022, VinFast tổ chức lễ xuất khẩu lô gồm 999 chiếc VinFast đi Mỹ, đánh dấu việc ô tô điện của Việt Nam lần đầu được "xuất ngoại". 

Tháng 12/2023, Hyundai Thành Công xuất khẩu mẫu minibus Solati và xe tải nhẹ Mighty N250, với số lượng 62 chiếc trong lô đầu tiên; thị trường đón nhận xe là Peru. Trong khi đó, mẫu Hyundai Palisade lắp ráp tại Việt Nam được xuất sang Thái Lan. Dự kiến các mẫu xe ở phân khúc khác cũng sẽ được mở rộng để xuất khẩu sang các thị trường trong khu vực như Myanmar, Philippines, Indonesia.

Ô tô chạy điện đầu tiên tại Việt Nam

Những chiếc xe bus điện bánh hơi (tiếng Anh gọi là trolley bus) tại Hà Nội giai đoạn 1989-1990 là những chiếc ô tô điện đầu tiên lăn bánh tại Việt Nam. Những chiếc xe này được Xí nghiệp xe điện Hà Nội hoán cải từ mẫu ô tô của Liên Xô (ZIL 130-80), được chạy thử nghiệm lần đầu vào năm 1984, sử dụng động cơ điện 600V lấy năng lượng bằng hai dây điện chăng trên cao, thay vì dùng pin như xe điện ngày nay.

Tàu điện và ô tô chạy điện trên đường phố Hà Nội hồi thập niên 80 của thế kỷ trước (Ảnh tư liệu).

Xe buýt điện bánh hơi khác với tàu điện, vì đúng như tên gọi, nó không sử dụng đường ray, mà chạy bằng bánh hơi.

Chiếc VinFast VF e34 xuất xưởng vào năm 2021 mới có đầy đủ các yếu tố để trở thành mẫu ô tô điện đầu tiên có mặt tại Việt Nam, được thiết kế và sản xuất trong nước, mang thương hiệu 100% Việt Nam.

Xe điện VinFast VF e34 sử dụng pin lithium, cho quãng đường di chuyển 285km/lần sạc, có chế độ bảo hành 10 năm. Mẫu xe này được định vị ở phân khúc CUV hạng C, cạnh tranh với những mẫu xe xăng thương hiệu quốc tế như Honda CR-V và Mazda CX-5.

Cùng với việc ra mắt mẫu ô tô điện đầu tiên của Việt Nam, VinFast cũng triển khai xây dựng mạng lưới trạm sạc pin trên cả nước.

 Thương hiệu ô tô Việt Nam đầu tiên tham gia triển lãm quốc tế

VinFast là thương hiệu ô tô đầu tiên của Việt Nam tham gia một triển lãm ô tô quốc tế danh tiếng, cụ thể là Triển lãm ô tô Paris 2018. Đây là lần đầu tiên sản phẩm ô tô “Made in Vietnam” được trưng bày cùng các thương hiệu lớn quốc tế như Audi, Lexus, Mercedes-Benz, Porsche...

Giám đốc thiết kế xe hơi VinFast khi đó là ông David Lyon đã cùng với Hoa hậu Việt Nam 2018 Trần Tiểu Vy và danh thủ David Beckham (khách mời của hãng) chính thức giới thiệu hai "ngôi sao" của gian hàng VinFast tại Triển lãm ô tô Paris 2018: mẫu LUX A2.0 và LUX SA2.0. 

Hai mẫu xe này được studio tiêu chuẩn quốc tế Italdesign thiết kế và Pininfarina hoàn thiện. Mẫu VinFast LUX SA2.0 được trang bị động cơ xăng tăng áp 2.0L, cho công suất 228 mã lực. Trong khi đó, mẫu sedan mang tên LUX A2.0 sử dụng khối độnzg cơ có công suất 174 hoặc 228 mã lực tùy phiên bản. Cả 2 đều dùng hộp số tự động 8 cấp của nhà sản xuất danh tiếng ZF (Đức) giống như trên các dòng xe của BMW, Audi hay Porsche.

Với màn ra mắt này, VinFast đã được AutoBest, tổ chức về xe hơi châu Âu, vinh danh là "Ngôi sao mới" (A Star is Born) dành cho hãng xe mới hấp dẫn nhất tại Triển lãm ô tô Paris 2018.

Nhà máy ô tô Việt Nam đầu tiên ở nước ngoài

VinFast hoàn thành việc xây dựng nhà máy tại Ấn Độ, sẵn sàng đi vào vận hành chỉ trong chưa đến hai năm kể từ ngày động thổ. Ngày 4/8/2025, VinFast chính thức vận hành nhà máy tại Ấn Độ, trở thành cơ sở sản xuất ô tô đầu tiên của Việt Nam đặt ở nước ngoài. 

Thủ hiến bang Tamil Nadu của Ấn Độ, ông M.K. Stalin, đã đến cắt băng khánh thành nhà máy VinFast ở Ấn Độ, và ký tặng lên chiếc ô tô điện đầu tiên xuất xưởng tại nhà máy này (Ảnh: VinFast).

VinFast cho biết, nhà máy của công ty tại Tamil Nadu có tổng diện tích 160ha, với dây chuyền sản xuất đạt chuẩn quốc tế, mức độ tự động hóa cao và nhiều công nghệ hiện đại, có các phân xưởng hàn thân vỏ, sơn, lắp ráp, kiểm định chất lượng, kho logistics... 

Trong giai đoạn đầu, VinFast sẽ lắp ráp hai mẫu xe điện VF 6 và VF 7, với công suất đạt 50.000 xe/năm, có thể tăng lên 150.000 xe/năm nếu nhu cầu thị trường tăng.

Hãng đặt mục tiêu trong tương lai sẽ phát triển nhà máy này thành trung tâm xuất khẩu lớn nhất của VinFast cho khu vực Nam Á, Trung Đông và châu Phi. 

Việc VinFast đầu tư xây dựng nhà máy tại Ấn Độ không chỉ nhằm đón đầu tiềm năng từ thị trường ô tô lớn thứ ba thế giới, mà còn góp phần khẳng định vị thế toàn cầu của thương hiệu xe điện Việt Nam.