(Dân trí) - Ông Đinh Duy Hoà, nguyên Vụ trưởng Vụ Cải cách hành chính, Bộ Nội vụ cho rằng, phải giải quyết vấn đề thẩm quyền trong việc ký, đóng dấu để tránh gây ách tắc, tốn thời gian trong giải quyết thủ tục…
Phóng viên báo Dân trí đã trao đổi với ông Đinh Duy Hoà về những điểm “nghẽn” trong giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cũng như hướng tháo gỡ để mang đến sự thuận tiện, nhanh gọn…
Có ý kiến cho rằng, Trung tâm phục vụ hành chính công hiện nay như “trái tim” của chính quyền cơ sở ở địa phương. Là chuyên gia về cải cách hành chính, ông đánh giá thế nào về chuyển động mới của các xã, phường thông qua hoạt động của Trung tâm phục vụ hành chính công thời gian qua?
- Trung tâm phục vụ hành chính công như anh nói là trái tim của chính quyền cơ sở trong mô hình tỉnh, thành hai cấp quản lý đang vận hành, còn tôi nghĩ Trung tâm thể hiện bộ mặt của chính quyền. Chúng ta hình dung bộ mặt đó có thể khó ưa, hách dịch, chưa coi trọng dân và bộ mặt thân thiện, hữu ích với dân sẽ nói lên chính quyền xã ra sao.
Người dân họ đâu cần biết ông bí thư, chủ tịch UBND xã là ai, nhưng khi người dân đến cơ quan hành chính sẽ biết được bóng dáng hai ông ấy ở chỗ nào.
Tôi nghĩ, bước đầu, bộ mặt đó đã có sự chuyển động nhất định. Khía cạnh đầu tiên là chính quy hơn. Trước đây, trong chính quyền 3 cấp, cấp xã vẫn là cấp chính quyền chưa được coi trọng đầy đủ như cấp huyện, tỉnh vì vậy, tính chính quy trong hoạt động chưa cao.
Với 3 tháng vừa rồi, tôi nghĩ đã có sự chấn chỉnh hơn, quy chế làm việc rõ hơn, quy trình giải quyết thủ tục hành chính rõ hơn, chế độ trách nhiệm của công chức cũng rõ hơn.
Thứ hai, chúng ta thấy sự chuyển động thông qua việc hiện đại hơn. Nhìn tổng thể, trang thiết bị, cơ sở vật chất bây giờ hiện đại hơn, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ thông tin tốt hơn so với trước kia.
Những điều trên thể hiện bước chuyển mình của chính quyền cấp xã trong việc phục vụ người dân thông qua Trung tâm phục vụ hành chính công.
Xét ở khía cạnh mang lại sự thuận lợi cho người dân làm thủ tục thì sao, thưa ông?
- Chính quyền hai cấp quả thực đã mang lại những kết quả bước đầu. Ví dụ kết quả về tổ chức bộ máy gọn hơn, phần nào giảm được biên chế, tổng thể chi phí hành chính, chi phí hoạt động có phần giảm đi. Song, để đánh giá việc giải quyết thủ tục hành chính mang lại thuận lợi hơn cho người dân, theo tôi phải đợi thời gian trả lời.
Về khoảng cách đi lại, sau khi sáp nhập 3 - 4 xã làm một và đặt trụ sở cơ quan hành chính ở một xã thì người dân ở các xã cũ còn lại đến đó chắc chắn là không gần hơn so với trước. Như vậy là đi lại không hẳn thuận lợi hơn so với trước.
Về đơn giản thủ tục hành chính, mới qua 3 tháng chúng ta chưa làm được gì nhiều hơn so với lúc chưa sáp nhập các xã. Về thái độ, chất lượng phục vụ của công chức cũng chưa có gì nổi bật so với trước kia.
Cho nên nếu nói về sự thuận lợi hơn cho người dân với chính quyền hai cấp, ý kiến của tôi khác khá nhiều người. Đừng nghĩ có phần chủ quan cứ chính quyền hai cấp là đã tốt ngay, là có thể thuận lợi hơn cho dân ngay được. Chúng ta muốn vậy nhưng ngay lập tức đạt được kỳ vọng là không tưởng.
Về lâu dài, tiềm năng phục vụ dân thuận lợi hơn, tốt hơn của chính quyền 2 cấp, trong đó có cấp xã thông qua nhiều biện pháp của cả hệ thống chính trị sẽ được đột phá, khai thông và đưa mong muốn trở thành hiện thực. Có nghĩa là chúng ta cần phải nhanh chóng nhất có thể biến tiềm năng thành hiện thực.
Ông nói gì về 25 thủ tục hành chính bắt buộc thực hiện trực tuyến, trong đó có những thủ tục thuộc thẩm quyền của cấp xã, hứa hẹn mang lại nhiều thuận lợi cho người dân?
- Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ thị từ 1/10/2025 ngừng tiếp nhận hồ sơ giấy đối với 25 thủ tục hành chính, chuyển hoàn toàn sang trực tuyến. Trong số 25 thủ tục có 6 thủ tục thuộc thẩm quyền của cấp xã như đăng ký kết hôn, khai sinh, khai tử…
Đây thực sự là một bước thay đổi quan trọng trong hoạt động của chính quyền xã, mở ra xu hướng tất yếu về giảm đến mức tối đa giấy tờ mà người dân phải chuẩn bị sẵn nhờ dữ liệu công dân trên các lĩnh vực đã có sẵn và được dùng chung giữa các cơ quan hành chính.
Khảo sát của phóng viên Dân trí tại nhiều địa phương cho thấy, nhiều khi cán bộ giải quyết thủ tục đã làm tròn bổn phận, nhưng thủ tục vẫn có thể bị nghẽn ở đâu đó khiến người dân phải chờ đợi thêm, chẳng hạn hệ thống bị “đơ” hay việc phải chờ lãnh đạo xã phường ký - trong khi lãnh đạo đang bận việc ở xa, thậm chí phải chờ cán bộ gom hồ sơ đi đóng dấu ở một nơi khác… Ông nói gì về vấn đề này?
- Không phải với chính quyền hai cấp mới phát sinh những vấn đề này mà trước đây đã có rồi. Vì vậy, giờ đây cần phải nhận rõ nguyên nhân của từng vấn đề để xử lý.
Ví dụ việc ký. Hệ thống hành chính của ta có điểm khác các nước là công chức bình thường không được ký gì cả. Công chức tư pháp ở xã không được ký chứng thực mặc dù chính mình là người chịu trách nhiệm về tính xác thực của văn bản cần chứng thực. Họ phải trình Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND xã ký.
Do đó mới sinh ra ùn việc, dẫn đến có nơi Phó Chủ tịch UBND xã chỉ chuyên ký chứng thực. Thế thì chết. Mãi gần đây một số tỉnh thông qua nghị quyết của HĐND cho phép ủy quyền cho chuyên viên tư pháp được quyền ký chứng thực.
Tôi cho rằng đó cũng chỉ là một giải pháp tạm thời. Lâu dài phải định lại vấn đề này theo tinh thần có một số công chức chịu trách nhiệm về công việc được giao và ký các văn bản có liên quan gần giống như công chức hộ tịch ở Áo, Đức, là người ký các giấy tờ liên quan tới kết hôn, khai sinh, khai tử… Rồi đến công chức địa chính và nhiều công chức khác.
Vấn đề thứ 2 là đang làm thì hệ thống “đơ”. Giải pháp lâu dài vẫn là nâng cấp đồng bộ và tránh câu chuyện quá tải của mạng từ trung ương đến xã.
Việc đóng dấu cũng vậy, hiện cả cơ quan hành chính chỉ có một con dấu. Chúng ta hình dung câu chuyện ở Lâm Đồng, 3 tỉnh nhập lại, các cơ quan chuyên môn tập trung ở Lâm Đồng, bây giờ tỉnh phải chia ra các cơ sở ở Bình Thuận và Đắk Nông. Vậy vấn đề con dấu giải quyết thế nào.
Tôi nghĩ cũng phải có giải pháp, chứ không thể khư khư một dấu được, vẫn cần phải có 2-3 con dấu và đặt ra trách nhiệm quản lý, cho phép sử dụng thế nào, còn nếu cứ một con dấu sẽ nảy sinh nhiều phiền toái.
Thực tế cũng cho thấy, ngay cả ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, quy trình thực hiện các thủ tục hiện nay vẫn chưa hoàn thiện, chưa thống nhất khiến cán bộ ở các trung tâm phục vụ hành chính công còn lúng túng?
- Thủ tục hành chính là thống nhất trên cả nước. Ví dụ, cấp đăng ký kết hôn thì thủ tục cấp đăng ký hết hôn quy định cả nước giống nhau, không có chuyện tôi đăng ký lấy vợ ở tỉnh này thì thủ tục hành chính kết hôn khác tỉnh kia. Tuy nhiên, trong thủ tục hành chính có trình tự thực hiện, là các bước và các bước thực hiện này có thể có sự linh hoạt tùy theo từng địa phương.
Ví dụ, cấp đăng ký kết hôn là có 4 bước, có thể tỉnh này quy định 4 bước, cũng có thể tỉnh kia chia nhỏ một trong 4 bước đó thành hai bước, là thành 5 bước. Tôi nghĩ điều này không có vấn đề gì, quan trọng là hồ sơ giấy tờ không được làm khác đi so với quy định.
Trong một tỉnh quy trình chưa thống nhất các bước thì cần phải điều chỉnh. Tôi nghĩ việc này không khó.
Thưa ông, tại một tỉnh miền núi chúng tôi có dịp tìm hiểu, khâu nộp thuế không nằm trong quy trình giải quyết thủ tục hành chính mà tách riêng. Người dân khi làm xong thủ tục phải cầm hồ sơ đi nộp thuế, có khi việc này kéo dài 5-7 ngày, trong khi quy trình giải quyết thủ tục cấp giấy sử dụng đất chỉ có 25 ngày?
- Những năm trước một số bộ, ngành trung ương đã ra văn bản chỉ đạo ngành dọc của mình tại tỉnh phải phối hợp với tỉnh trong triển khai cơ chế một cửa, một cửa liên thông. Từ đó, tại bộ phận một cửa cấp huyện đã bố trí có công chức ngành thuế, công chức kho bạc và điều đó tạo ra sự thuận lợi to lớn cho dân, tổ chức khi có việc nộp thuế thì thực hiện luôn tại bộ phận một cửa.
Vậy bây giờ có nên như vậy không tại trung tâm phục vụ hành chính xã?
Nếu có sự liên thông hai bên rồi, người làm thủ tục tại trung tâm phục vụ hành chính công có thể nộp phí, thuế thông qua chuyển khoản thay vì phải bố trí người của ngành thuế?
- Nếu ai cũng có thể nộp thuế bằng cách chuyển khoản thì quá tốt rồi. Nhưng vẫn có trường hợp người dân không chuyển khoản được, họ phải đi ra cơ quan thuế để nộp tiền. Cho nên vẫn quay về việc liệu có thể bố trí công chức thuế ngay tại trung tâm hay không.
Có thể có ý kiến nếu thế lại thêm công chức, lại tăng biên chế. Vấn đề quan trọng ở đây là phục vụ dân, tổ chức để cân nhắc thiệt hơn.
Người dân vẫn có thể nhờ cán bộ tại trung tâm phục vụ hành chính công hoặc một người khác chuyển khoản, thưa ông?
- Cũng có thể, nhưng không phải lúc nào cũng nhờ được, bởi nhờ như thế phải là người thân quen, tin tưởng nhau. Cho nên, đây chỉ là trường hợp cá biệt.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi cởi mở, thẳng thắn!
