Ngưỡng thu thuế 500 triệu đồng: Hộ kinh doanh đã giảm gánh nặng hay chưa?

Tại tờ trình lãnh đạo Chính phủ về việc tiếp thu, giải trình ý kiến của đại biểu về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất nâng ngưỡng doanh thu không phải nộp thuế của hộ kinh doanh từ 100 triệu đồng lên 500 triệu đồng/năm. Mức này cũng là ngưỡng được trừ trước khi nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Hiện tại, ngưỡng chịu thuế áp dụng với các hộ, cá nhân kinh doanh là 100 triệu đồng/năm, dự kiến nâng lên 200 triệu đồng/năm từ năm 2016. Như vậy, ngưỡng chịu thuế theo đề xuất mới nhất của Bộ Tài chính sẽ gấp 5 lần mức đang áp dụng và 2,5 lần so với dự kiến nâng lên từ đầu năm sau.

Bộ Tài chính cho biết phương án này nhằm phù hợp thực tế, đảm bảo công bằng tương đối giữa việc thu thuế thu nhập cá nhân với các loại thu nhập khác, giữa cá nhân kinh doanh không phải nộp với phải nộp thuế.

Theo báo cáo của Bộ này, nếu áp dụng mức doanh thu trên, theo số liệu ngành thuế, tính đến tháng 10, dự kiến sẽ có khoảng 2,3 triệu hộ kinh doanh không phải nộp thuế (chiếm khoảng 90% trên tổng số 2,54 triệu hộ kinh doanh).

Theo ước tính của cơ quan thuế, tổng số thuế giảm, bao gồm cả thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng, khoảng 11.800 tỷ đồng.

Hộ kinh doanh “thở phào” trước đề xuất nâng ngưỡng thuế lên 500 triệu đồng/năm

Bà Nguyễn Thị Lựu, chủ một tiệm tạp hóa nhỏ tại phường Từ Sơn (tỉnh Bắc Ninh), cho biết doanh thu của cửa hàng mỗi năm chỉ dao động 300-350 triệu đồng, đủ trang trải chi phí cơ bản của gia đình ở quê.

“Nếu ngưỡng mới nâng lên 500 triệu đồng/năm thì chúng tôi gần như không phải lo lắng chuyện vượt mức chịu thuế. Các cửa hàng nhỏ như tôi vốn biên lợi nhuận thấp, nhiều khoản chi chưa được hạch toán đầy đủ. Mức đề xuất mới sẽ giúp chúng tôi yên tâm mở rộng thêm mặt hàng, không phải né doanh thu”, bà Lựu bày tỏ.

Theo bà, ngưỡng 100 triệu đồng hiện hành “không còn phù hợp với giá cả tăng mạnh” và khiến nhiều hộ buôn bán nhỏ dễ rơi vào diện phải kê khai thuế dù thu nhập thực không cao. Đề xuất nâng lên 500 triệu đồng/năm trong bối cảnh xóa bỏ thuế khoán từ năm sau được bà đánh giá là “hợp lý và sát thực tế hơn”.

Ở góc nhìn khác, ông Trần Ngọc Trọng, chủ một cửa hàng phụ tùng xe máy tại Hà Nội với doanh thu khoảng 600-800 triệu đồng/năm, cho rằng việc nâng ngưỡng lên 500 triệu đồng/năm là tín hiệu tích cực nhưng không phải không còn lo ngại.

“Nếu được trừ 500 triệu đồng trước khi áp tỷ lệ thuế thì mức thuế phải nộp sẽ giảm đáng kể. Tuy nhiên, cơ quan thuế cần làm rõ cách xác định doanh thu thực tế, đặc biệt với những ngành hàng có doanh số biến động theo mùa”, ông Trọng nói.

Ông cũng băn khoăn về việc liệu ngưỡng mới có đi kèm tăng cường kiểm tra hay không. “Kinh doanh hộ gia đình vẫn còn nhiều khoản không hạch toán được. Nếu quy định phức tạp hơn, chúng tôi có thể lại mất thêm thời gian và chi phí để tuân thủ”, ông chia sẻ. Dù vậy, ông Trọng nhận định đề xuất lần này “sẽ giúp nhiều hộ giảm gánh nặng thuế, tạo điều kiện mở rộng hoạt động” nếu được triển khai minh bạch và nhất quán.

Không chỉ bà Lựu, ông Trọng mà với hầu hết hộ kinh doanh nhỏ, nộp thuế theo doanh thu với ngưỡng như Bộ Tài chính đề xuất là cách đơn giản, dễ làm và yên tâm hơn so với nộp theo lợi nhuận. Lợi nhuận được tính từ doanh thu trừ đi chi phí. Nhưng để áp dụng được công thức này, hộ kinh doanh phải làm được một loạt việc không hề nhẹ nhàng.

Thứ nhất, hộ kinh doanh phải lưu giữ hóa đơn, chứng từ một cách đầy đủ và khoa học - từ hóa đơn mua hàng, chi phí dịch vụ, vận chuyển đến hợp đồng, biên nhận… để phục vụ tra cứu, giải trình khi cần.

Thứ 2, họ phải chấp nhận rủi ro từ những khoản chi không thể chứng minh hoàn toàn. Nhiều chi phí nhỏ lẻ phát sinh không có đủ hóa đơn hợp lệ, khiến lợi nhuận tính thuế trên hồ sơ cao hơn thực tế và số thuế phải nộp cũng tăng.

Trong khi doanh nghiệp lớn có bộ phận kế toán và hệ thống quản lý bài bản, hộ kinh doanh nhỏ phải tự lo mọi thứ, vừa bán hàng vừa làm sổ sách, nên áp lực là rất lớn.

Ngưỡng 500 triệu đồng: Hợp lý và công bằng giữa hộ kinh doanh và người làm công

Trao đổi với phóng viên báo Dân trí, ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas, nhận định đề xuất lần này của Bộ Tài chính phù hợp thực tế, dựa trên cơ sở số lượng hộ, cá nhân kinh doanh ngành thuế quản lý. Ngưỡng chịu thuế 500 triệu đồng/năm, cũng đảm bảo tính công bằng tương đối với việc thu thuế thu nhập cá nhân đối với các loại thu nhập khác (trong đó có thu nhập từ tiền lương, tiền công).

Theo ông Tuấn, Bộ Tài chính đang đề cập đến nguyên tắc đảm bảo sự công bằng tương đối trong thu thuế giữa các cá nhân kinh doanh phải nộp thuế và không phải nộp thuế. Trong đó, thuế giá trị gia tăng (VAT) là khoản hộ kinh doanh thu từ người mua rồi nộp lại cho Nhà nước, nên phải nộp dù doanh thu cao hay thấp. Ngược lại, thuế thu nhập cá nhân chỉ phát sinh khi có thu nhập (có lãi).

Ví dụ, một hộ kinh doanh có doanh thu 1 tỷ đồng/năm, nếu chi phí hết đúng 1 tỷ đồng (gồm 800 triệu tiền hàng và 200 triệu chi phí nhân công, vận hành), hộ này không có lãi, nên không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, hộ vẫn phải nộp thuế VAT 1% trên doanh thu, tức 10 triệu đồng/năm.

Trên thực tế, phần lớn hộ kinh doanh phải nộp cả thuế VAT và thuế thu nhập cá nhân. Với đề xuất mới, nếu doanh thu là 1 tỷ đồng, hộ được giảm trừ 500 triệu trước khi tính thuế. Như vậy, phần doanh thu tính thuế còn lại là 500 triệu đồng. Áp thuế suất thu nhập cá nhân 1,5%, số thuế phải nộp là 7,5 triệu đồng. Mức này gần tương đương với trường hợp hộ không có lãi và chỉ phải nộp riêng thuế VAT.

Do đó, việc đặt ngưỡng 500 triệu đồng/năm, theo ông Tuấn là hợp lý, vừa đảm bảo công bằng giữa người làm công ăn lương và hộ kinh doanh, vừa phù hợp với nguyên tắc thu thuế VAT và thuế thu nhập cá nhân đối với hộ kinh doanh.

Ngưỡng thuế 500 triệu đồng: Giảm gánh nặng hay vẫn chưa đủ với hộ kinh doanh?

Tuy nhiên, ông Lê Văn Tuấn cũng lưu ý việc Nhà nước đang đẩy mạnh hóa đơn điện tử, và minh bạch nền kinh tế và trên hết, chính bản thân hộ kinh doanh phải gánh chịu chi phí tuân thủ chính sách thuế này. 

“Do đó, ngưỡng tính thuế phải cân nhắc cả yếu tố này, để giúp hộ kinh doanh có thêm nguồn lực để thực hiện việc tuân thủ chính sách thuế. Bởi chi phí để trang bị các thiết bị máy tính tiền, phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử, chữ ký số… là khoản đầu tư ban đầu không hề nhỏ so với quy mô của các hộ kinh doanh”, ông nêu. 

Ông cho biết hiện tại, trọn gói đầy đủ các khoản này khoảng 20 triệu đồng, chưa kể chi phí duy trì hàng năm.

Cũng theo ông Tuấn, thống kê cho thấy có đến 90-95% người kinh doanh khởi nghiệp thua lỗ và biến mất sau 3 năm bắt đầu kinh doanh. Điều này thể hiện sự khắc nghiệt của việc kinh doanh. “Với hộ kinh doanh nộp thuế theo % doanh thu, họ phải gánh chịu toàn bộ nghĩa vụ thuế dù cho kết quả kinh doanh của họ thua lỗ”, ông nhận định và cho rằng xét về nghĩa vụ thuế, điều này rõ ràng là không công bằng với hộ kinh doanh.

Do đó, ngưỡng tính thuế của hộ kinh doanh, cần được xem xét yếu tố này, để người dân nhận thấy được sự đồng hành của Nhà nước trong quá trình khởi nghiệp của hộ kinh doanh.

So sánh với một số quốc gia lân cận có mức GDP bình quân đầu người tương đương, ông Tuấn cho rằng mức doanh thu miễn thuế của Việt Nam hiện thấp hơn đáng kể.

Nếu đối chiếu với Thái Lan, ngưỡng phù hợp mà Việt Nam nên cân nhắc rơi vào khoảng 750 triệu đồng; so với Malaysia, mức hợp lý có thể lên tới 1 tỷ đồng; còn trong tương quan với Trung Quốc, con số này thậm chí khoảng 1,5 tỷ đồng. 

“Điều này cho thấy chính sách hiện nay vẫn chưa hỗ trợ hộ kinh doanh nhiều như các nước trong khu vực. Trong khi đó, mục tiêu của thuế không chỉ là thu về từng khoản nhỏ, mà còn là nuôi dưỡng nguồn thu trong dài hạn bằng cách tạo điều kiện cho hộ kinh doanh vượt qua giai đoạn khởi đầu khó khăn”, vị chuyên gia nhận định. 

Ông đề xuất nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế lên trên 750 triệu đồng, thậm chí 1 tỷ đồng để phù hợp với định hướng khuyến khích người dân kinh doanh.

TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế thì nhận định ngưỡng 500 triệu đồng/năm “chưa phải là ngưỡng cao”. Ông nêu ví dụ, nếu giả định biên lợi nhuận khoảng 10%, doanh thu 500 triệu chỉ tương ứng thu nhập chịu thuế 50 triệu đồng/năm, tức khoảng 4,17 triệu đồng/tháng - một mức thu nhập thấp.

Ông Tú đồng thời lưu ý, khi nâng ngưỡng lên 500 triệu đồng, số hộ được miễn thuế tăng mạnh (khoảng 2,3 triệu hộ trên tổng số hơn 2,54 triệu), dẫn đến khả năng giảm thu ngân sách, đồng thời có thể củng cố tâm lý “đứng dưới ngưỡng để khỏi nộp thuế” khiến khu vực kinh tế phi chính thức khó thu hẹp. 

Vì vậy, ông nhấn mạnh Bộ Tài chính cần điều tra, thống kê kỹ cơ cấu doanh thu hộ kinh doanh để thiết kế ngưỡng hợp lý thay vì quyết định thuần túy trên bàn giấy.