Nới điều kiện, giảm lãi vay: 1 triệu căn nhà ở xã hội trong tầm tay
(Dân trí) - Chính sách mới nới rộng điều kiện thu nhập và giảm lãi suất vay đang thắp lên hy vọng an cư cho hàng triệu người lao động, đưa mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội đến gần hơn bao giờ hết.
Nhà ở xã hội “nóng” trở lại
Thời gian gần đây, nhiều địa phương rục rịch mở bán nhà ở xã hội và hàng trăm người dân phải xếp hàng từ đêm để chờ nộp hồ sơ. Một số dự án, số lượng căn hộ mở bán rất ít còn lượng người nộp hồ sơ thì gấp nhiều lần.
Ông Long (tạm trú tại phường Linh Trung, TPHCM) cũng hồ hởi dò hỏi khắp nơi thông tin về việc mở bán dự án nhà ở xã hội tại phường Hiệp Bình, mặc dù chủ đầu tư mới chỉ khởi công. Vợ chồng ông là nhân viên văn phòng, nhiều năm muốn có ngôi nhà che nắng che mưa để con cái ổn định học hành nhưng thu nhập hạn chế. Giá nhà ở thương mại ngày một tăng, vượt xa tầm tay, gia đình nhỏ chỉ trông chờ vào nhà ở xã hội.
Tuy nhiên, nhiều năm qua, gia đình gặp vướng mắc về quy định thu nhập. Vợ chồng ông có thu nhập 35 triệu đồng/tháng, vượt 5 triệu đồng so với quy định nên không thể mua. Vừa mới đây, Chính phủ nới rộng lên 40 triệu đồng/tháng nhen nhóm hi vọng của gia đình nhỏ trong việc sở hữu một căn nhà ở xã hội, an cư lạc nghiệp.
Người dân xếp hàng nộp hồ sơ mua nhà ở xã hội tại Đà Nẵng (Ảnh: Hoài Sơn).
Nhiều chuyên gia cho rằng sự cởi mở của chính sách trong thời gian gần đây đã "làm nóng" hơn thị trường nhà ở xã hội. Nếu như trước đây, cá nhân độc thân chỉ được mua nhà ở xã hội khi có thu nhập không quá 15 triệu đồng/tháng và hộ gia đình 2 vợ chồng không quá 30 triệu đồng/tháng, thì nay mức trần đã được nâng lên.
Cụ thể, cá nhân thu nhập được nâng lên không quá 20 triệu đồng/tháng, người độc thân nuôi con nhỏ được nâng lên 30 triệu đồng/tháng, còn hộ gia đình 2 vợ chồng có tổng thu nhập không quá 40 triệu đồng/tháng. Lãi suất vay mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội cũng được điều chỉnh giảm, từ 6,6%/năm xuống 5,4%/năm.
Luật sư Phạm Thanh Tuấn (Đoàn luật sư TP Hà Nội) đánh giá việc nâng mức thu nhập được mua nhà ở xã hội phù hợp với biến động giá cả và chi phí sinh hoạt, mở rộng cơ hội tiếp cận cho công chức, viên chức và người lao động, người thu nhập thấp tại đô thị. Cơ chế linh hoạt cho phép địa phương điều chỉnh theo thực tế và ưu tiên hộ đông con là điểm tiến bộ trong chính sách an sinh.
Ngoài ra, việc giảm lãi suất cho vay tại ngân hàng chính sách xã hội giúp người thu nhập thấp giảm đáng kể gánh nặng tài chính, tạo điều kiện dễ dàng hơn khi tiếp cận chính sách nhà ở xã hội. Quy định cho phép điều chỉnh các khoản vay cũ thể hiện tính nhân văn, công bằng và khuyến khích người dân mạnh dạn vay mua nhà ở xã hội.
Ngoài những điểm mới này, Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về một số cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc trong phát triển nhà ở xã hội. Theo đó, Bộ đề xuất người được bố trí tái định cư theo hình thức mua, thuê mua nhà ở xã hội; hộ gia đình, cá nhân thuộc đối tượng được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất hoặc thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho dự án nhà ở xã hội thì được ưu tiên mua, thuê mua nhà ở xã hội.
Cá nhân, hộ gia đình thuộc diện này cũng không phải đáp ứng điều kiện về nhà ở và điều kiện về thu nhập, trừ trường hợp đã được mua, thuê mua nhà ở xã hội theo quy định.
Một nội dung quan trọng khác là Bộ Xây dựng đề xuất tiêu chí ưu tiên giao chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội có năng lực tài chính, kinh nghiệm đã triển khai các dự án nhà ở; cam kết và trách nhiệm với xã hội.
Trong đó, doanh nghiệp có cam kết tiến độ hoàn thành dự án nhanh nhất và không vượt quá 3 năm kể từ ngày được nhà nước giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở xã hội.
Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội có thể thực hiện
Phát triển nhà ở xã hội được xác định là nhiệm vụ quan trọng của Đảng và cả hệ thống chính trị, là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Mục tiêu đến năm 2030, cả nước xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp.
Bài toán nguồn cung đang từng bước được tháo gỡ, khi dự thảo thành lập Quỹ nhà ở quốc gia và các cơ chế thí điểm phát triển nhà ở xã hội đã được Bộ Xây dựng trình Chính phủ. Bộ Xây dựng kỳ vọng quỹ này sẽ góp phần cân đối cung - cầu, từ đó kéo giá thành nhà ở thương mại xuống mức hợp lý, giúp thị trường bất động sản phát triển ổn định, lành mạnh, đồng thời tạo nguồn lực dài hạn, bền vững cho phát triển nhà ở xã hội.
Việc tháo gỡ nguồn cung nhà ở xã hội là cần thiết. Giữa bối cảnh nguồn cung nhà ở liên tục sụt giảm rồi dần phục hồi trong 2 năm trở lại đây nhưng cơ cấu sản phẩm lại ngày càng mất cân đối, đặc biệt là thiếu hụt nghiêm trọng phân khúc đáp ứng khả năng chi trả của đại đa số người dân.
Một dự án nhà ở xã hội tại phường Quy Nhơn Nam, tỉnh Gia Lai đang đẩy nhanh tiến độ thi công (Ảnh: Doãn Công).
Viện nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) nêu tỷ trọng nguồn cung nhà ở bình dân và trung cấp liên tục sụt giảm, giảm lần lượt từ mức 19% và 33% năm 2019 chỉ còn 7% và 19% vào năm 2024. Đáng chú ý, riêng tại Hà Nội và TPHCM (cũ), 2 địa phương có nhu cầu nhà ở lớn nhất thì 2 phân khúc này gần như vắng bóng hoàn toàn kể từ năm 2023.
Tuy nhiên, chỉ trong 3 năm kể từ khi Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội đi vào triển khai, thị trường đã ghi nhận những tín hiệu tích cực. Số liệu thống kê từ Bộ Xây dựng cho thấy, lũy kế đến nay, cả nước có 692 dự án nhà ở xã hội đang được triển khai với quy mô hơn 633.000 căn. Số lượng dự án đã hoàn thành, khởi công, chấp thuận chủ trương đầu tư đến năm nay đạt gần 60% so với chỉ tiêu đã đặt ra trong Đề án này.
Đặc biệt, số lượng căn nhà ở xã hội hoàn thành bứt tốc mạnh mẽ. Riêng 7 tháng đầu năm nay, cả nước đã hoàn thành hơn 36.800 căn nhà ở xã hội. Mặc dù mới chỉ đạt 37% mục tiêu của cả năm nhưng kết quả này bằng hơn 80% kết quả của cả năm trước và gấp hơn 7 lần so với năm 2022. Đồng thời, 9/31 địa phương được giao chỉ tiêu xây dựng nhà ở xã hội trong năm nay có khả năng hoàn thành và vượt chỉ tiêu đề ra.
VARS IRE nhận định tốc độ triển khai Đề án nhanh hơn gấp nhiều lần so với giai đoạn trước nhờ hàng loạt các chính sách thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, từ sự quyết tâm từ Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và sự tham gia ngày càng mạnh mẽ của các địa phương, doanh nghiệp trong việc đưa phân khúc này phát triển có chiến lược.
Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 10, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết cơ sở pháp lý liên quan đến nhà ở xã hội đã đầy đủ, không còn vướng mắc, dự thảo Nghị định về Quỹ nhà ở quốc gia Bộ Xây dựng sẽ trình lên Chính phủ trong tháng 11. Bộ cũng đã dự thảo xong và trình lên Chính phủ Chỉ thị về việc chấn chỉnh, tăng cường minh bạch, phòng ngừa tiêu cực trong xét duyệt mua, bán, cho thuê nhà ở xã hội.
Bộ trưởng khẳng định mục tiêu hoàn thành 100.000 căn nhà ở xã hội trong cuối năm 2025 - đầu năm 2026 cũng như việc hoàn thành 1 triệu căn nhà ở xã hội là có thể thực hiện được bởi các địa phương đang rất nỗ lực và dành nhiều tâm huyết cho việc đẩy nhanh tiến độ các dự án.
Nhà ở xã hội cần chiến lược toàn diện hơn
TS Sử Ngọc Khương - Giám đốc cấp cao Bộ phận Tư vấn đầu tư Savills Việt Nam - nói dù ở Việt Nam hay bất kỳ quốc gia nào, nhà ở xã hội và nhà ở cho người thu nhập thấp do Chính phủ đóng vai trò chính.
Những năm qua, Chính phủ đã thể hiện rõ vai trò chủ đạo trong việc định hình chính sách nhà ở xã hội: Từ việc ban hành Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia, đặt mục tiêu phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030, cho đến các gói tín dụng ưu đãi dành cho cả người mua nhà và nhà phát triển dự án. Ông đánh giá về mặt chủ trương, Việt Nam đã làm rất tốt.
Tuy nhiên trên thực tế, việc triển khai vẫn chưa đạt được kỳ vọng của xã hội, đặc biệt với nhóm người thu nhập thấp, người yếu thế và đối tượng chính sách. Thị trường cần một chiến lược toàn diện hơn, không chỉ dừng lại ở chính sách mà phải tập trung vào việc giải quyết bài toán cốt lõi về quỹ đất, quy hoạch và sự phối hợp thực hiện hiệu quả, có trách nhiệm từ các bộ, ngành, địa phương để đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững.
