Mưu sinh giữa đêm ở TPHCM, tài xế xe ôm công nghệ căng mình với rủi ro

Giữa trưa một ngày cuối tháng 9, trong dòng xe nườm nượp ở TPHCM, anh Nguyễn Văn Chiến (30 tuổi, quê Gia Lai) ăn vội đĩa cơm rồi lái xe tìm bóng mát dưới tán cây trên đường Tân Quý (phường Tây Thạnh) để chờ ứng dụng báo cuốc.

Đã hai năm nay, anh Chiến mưu sinh bằng nghề tài xế xe ôm công nghệ. Ban ngày là thời điểm an toàn để chạy xe, còn buổi tối, anh nhất quyết về nhà trước khi trời sập tối.

Trong khi đó, trên mạng xã hội lan truyền hình ảnh những chiếc áo khoác của tài xế in dòng chữ như: “Em chạy kiếm tiền đi học, xin mấy anh cướp tha cho” hay “Nếu muốn cướp, nói nhỏ em đưa hết, tha cho em một mạng để lo cho gia đình”. Những dòng chữ ấy như tấm gương phản chiếu nỗi bất an của người lao động giữa phố xá về đêm, nơi miếng cơm manh áo đi kèm nỗi sợ mất mạng.

“Sau vụ tài xế bị cướp sát hại ở con hẻm trên đường Huỳnh Thị Hai (phường Trung Mỹ Tây), tôi không dám chạy xe đêm nữa. Mình đi kiếm sống, chứ không thể đánh cược mạng sống của mình”, anh Chiến chia sẻ, giọng chậm lại giữa trưa nắng.

Nỗi lo mất mạng

Anh Nguyễn Văn Chiến là một trong hàng chục nghìn tài xế chọn nghề xe công nghệ để mưu sinh, nuôi sống gia đình. Trước đây, anh từng làm công nhân tại một công ty ở tỉnh Bình Dương cũ. Tuy nhiên, công việc gò bó, mỗi lần xin nghỉ về quê thăm gia đình đều khó khăn, anh quyết định nghỉ việc, chuyển sang làm tài xế xe ôm công nghệ.

Thu nhập hiện tại của anh Chiến tương đương với thời điểm còn làm công ty, nhưng đổi lại, nghề mới mang lại sự tự do về thời gian và chủ động hơn trong cuộc sống.

Dẫu vậy, những vụ cướp tài sản, tấn công tài xế xảy ra thời gian qua khiến anh không khỏi lo lắng. Anh đã buộc phải thay đổi cách làm việc, đặt ra cho mình những nguyên tắc riêng để bảo đảm an toàn khi hành nghề.

Anh Chiến cho biết, nhiều tài xế vì ham lợi nhuận nên chấp nhận bắt khách ngoài, không thông qua ứng dụng. Riêng anh, suốt nhiều năm chạy xe, luôn tuân thủ nguyên tắc chỉ nhận khách đặt xe qua phần mềm.

“Khách đặt xe qua ứng dụng đều có số điện thoại định danh, nếu xảy ra sự cố, cơ quan chức năng dễ dàng truy vết. Vì vậy, họ thường không dám liều lĩnh gây án. Còn người không có điện thoại để đặt xe, có thể họ chẳng còn gì để mất, khả năng cướp giật rất cao”, anh phân tích.

Theo kinh nghiệm của anh, nếu buộc phải chạy xe ban đêm, tài xế cần quan sát kỹ hành vi của khách. Trường hợp khách say xỉn, nói năng bất thường hoặc yêu cầu đi vào khu vực hẻo lánh, anh sẵn sàng từ chối và báo lại cho tổng đài.

“Có những chuyến xe chỉ vài chục nghìn đồng, nhưng khách không đặt ứng dụng, lại trả vài trăm nghìn thì chắc chắn có vấn đề. Tài xế nào nhẹ dạ nhận lời là tự đẩy mình vào nguy hiểm”, anh Chiến nói thêm.

Nhắc đến những dòng chữ được in sau áo một số tài xế, anh Chiến cho rằng đó là cách họ thể hiện nỗi sợ hãi và bất an khi mưu sinh trong đêm. Tuy nhiên, theo anh, những dòng chữ ấy khó có thể giúp họ tránh khỏi hiểm nguy. “Những kẻ đã rơi vào đường cùng, nghiện ngập hay ngáo đá thì không còn tính người. Họ sẽ không vì vài lời cầu xin mà dừng tay”, anh nói.

Chung nỗi lo, ông Phước (47 tuổi, ngụ TPHCM), tài xế xe ôm công nghệ có 4 năm kinh nghiệm, cho biết có 2 năm chạy đêm, nhiều lần chở khách qua những cung đường vắng như xã Vĩnh Lộc, Tân Vĩnh Lộc hay khu vực cầu Phú Mỹ. “Cảm giác lúc đó như muốn rớt tim”, ông nhớ lại.

“Có lần giữa đêm, tôi chở khách đến đường Lại Hùng Cường (xã Vĩnh Lộc). Con đường tối om, vắng nhà dân, vừa chạy vừa sợ khách kề dao vào cổ. Nếu tình huống đó xảy ra, chắc tôi cũng đưa hết, vì còn người thì còn làm ra của cải. May mắn là suốt những năm chạy xe, tôi chưa gặp biến cố nào. Nhưng sau khi nghe tin đồng nghiệp bị cướp, nghe lời vợ con khuyên, tôi nghỉ chạy đêm”, ông kể.

Theo ông Phước, ngay cả khi còn chạy ban đêm, ông cũng chỉ nhận khách đặt qua ứng dụng có số điện thoại chính chủ hoặc đón tận nhà khách. Trên đường đi, ông luôn chạy đúng lộ trình trên ứng dụng, không đi đường tắt hay vòng vèo vào hẻm, dù khách có trả thêm tiền.

“Tài xế xe ôm không có cách gì đề phòng tuyệt đối. Khách ngồi sau, mình đâu biết họ làm gì, chỉ thỉnh thoảng nhìn gương chiếu hậu để đoán thái độ. Kinh tế khó khăn, tôi chỉ còn biết bám trụ với nghề xe ôm để sống qua ngày. Thực lòng, ngoài công việc này tôi thấy mình không còn phù hợp với việc gì khác”, ông Phước chia sẻ.

Tự trang bị kỹ năng

Gần 0h, phóng viên Dân trí đặt một chuyến xe ôm công nghệ từ phường Bình Lợi Trung (TPHCM) đi phường Linh Xuân (TP Thủ Đức cũ). Chỉ sau 2 phút, tài xế Trần Thế Ngôn (SN 2000, quê Đắk Lắk), đối tác của một hãng xe công nghệ, có mặt tại điểm đón.

Ngôn kể, anh vừa rời quê lên thành phố lập nghiệp chưa lâu. Ban ngày, anh làm phục vụ tại một nhà hàng, tan ca lúc 22h rồi tranh thủ bật ứng dụng chạy xe đến khoảng 2h sáng mới về phòng trọ. Trung bình mỗi đêm, 4 tiếng lăn bánh trên đường mang lại thêm cho anh 200.000-300.000 đồng thu nhập.

“Chạy đêm nguy hiểm lắm, từ cướp giật đến gặp khách say gây sự đều có thể xảy ra. Nhưng vì mưu sinh, tôi phải cố gắng kiếm thêm để lo cuộc sống và gửi tiền về cho gia đình ở quê”, Ngôn chia sẻ.

Là đối tác của hãng xe công nghệ, anh được hướng dẫn những kỹ năng cơ bản để phòng tránh rủi ro: không nhận khách ngoài ứng dụng, không chạy theo lộ trình khách yêu cầu dẫn vào khu vực vắng. Khi xe đi lệch hành trình, hệ thống còn hiển thị cảnh báo: “Đối tác có muốn gọi công an, cảnh sát?”.

Anh Ngôn cho rằng, để hạn chế rủi ro, mỗi tài xế cần chủ động tự bảo vệ mình. “Cần gắn định vị để người thân dễ theo dõi, tuyệt đối không nghe lời dụ dỗ của khách trả thêm tiền để chạy ngoài ứng dụng. Nếu chẳng may gặp cướp, tốt nhất là bỏ xe, vì bảo toàn tính mạng vẫn quan trọng hơn cả”, anh nói.

Không chỉ đối mặt với nguy hiểm, nhiều tài xế còn rơi vào hoàn cảnh chạy những “cuốc xe 0 đồng”. Ông P.V.T. (57 tuổi), người có gần 10 năm trong nghề, kể đã không ít lần gặp khách "chạy làng", trốn trả tiền, thậm chí dọa dẫm.

Một lần, ông chở một thanh niên từ Bến xe Miền Đông về phường Thuận An (tỉnh Bình Dương cũ). Khi đến nơi, khách xuống xe rồi bỏ đi không thanh toán. Ông T. chạy theo đòi thì người này bất ngờ cởi áo, để lộ hình xăm, lớn tiếng đe dọa. “Anh ta nói chưa bao giờ phải trả tiền khi đi xe ôm. Cuốc xe 70.000 đồng, tôi đành bỏ, vì chẳng đáng để gặp rắc rối”, ông T. nhớ lại.

Mong manh trước rủi ro

Trao đổi với Dân trí, PGS.TS Trịnh Hòa Bình, nguyên Giám đốc Trung tâm Điều tra Dư luận xã hội (Viện Xã hội học Việt Nam), cho rằng, tài xế xe ôm công nghệ là những người lao động lương thiện, mưu sinh bằng sức mình. Việc họ viết dòng chữ “van xin” kẻ xấu đừng cướp giật lên áo khi chạy xe phản ánh một thực tế đáng quan ngại.

Theo ông Bình, khi một người lao động buộc phải công khai cầu xin kẻ cướp, hẳn sẽ có người trách họ “sao lại hạ mình”, “sao lại sợ kẻ xấu”. Nhưng cần hiểu rằng, họ chỉ mong được yên ổn để kiếm sống qua ngày. Phần lớn tài xế xe ôm công nghệ thuộc nhóm yếu thế, không dư dả vật chất, chỉ trông vào từng cuốc xe nhỏ lẻ. Để bảo toàn sự an toàn, họ chấp nhận lựa chọn cách “van xin công khai” -  điều khiến xã hội phải suy ngẫm về sức mạnh tích cực và niềm tin vào sự bảo vệ chung.

PGS.TS Trịnh Hòa Bình phân tích thêm, chân dung người chạy xe ôm hôm nay phần nào thể hiện sự chấp nhận độc lập. Nhờ công nghệ, họ có lượng khách ổn định hơn, song cũng trở nên mong manh trước các rủi ro.

Theo ông Bình, xã hội được tổ chức với các lực lượng chức năng nhằm duy trì an ninh, trật tự. Hiện nay, lực lượng cơ sở đã được tăng cường công an chính quy, bên cạnh dân phòng, dân quân tự vệ.

“Trách nhiệm giữ bình yên xã hội không của riêng ai, nhưng lực lượng chức năng phải là nòng cốt; còn mỗi người dân đều là "tai mắt" của công an, cùng góp phần gìn giữ trật tự, an toàn”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Tuy nhiên, giữa nhịp sống đô thị hối hả, nhiều phức tạp, để mỗi cuốc xe đêm không còn là canh bạc sinh tử, cần hơn hết là sự gắn kết giữa người dân, ứng dụng và lực lượng chức năng - những mắt xích của an toàn đô thị.