4 cây Kơ nia cổ thụ "bí ẩn" trong ngôi trường ở Hà Tĩnh
(Dân trí) - Ở nơi cách Tây Nguyên gần 1.000km, 4 cây Kơ nia mọc sừng sững trong khuôn viên một trường tiểu học. Loài cây đặc trưng vùng Tây Nguyên sống xanh tốt nơi "chảo lửa, túi mưa".
Trong khuôn viên Trường Tiểu học Sơn Lộc, xã Xuân Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, có 4 cây Kơ nia cổ thụ (tên khoa học là Irvingia malayana). Người dân địa phương hay gọi cây Lậy Cầy. Đây vốn là loài cây đặc trưng của vùng Tây Nguyên.
Trong khi đó, Hà Tĩnh được mệnh danh là vùng "chảo lửa, túi mưa" do đặc điểm địa lý khắc nghiệt của thiên nhiên, thường xuyên phải đối mặt với nắng nóng gay gắt và lũ lụt. Vì thế, người dân địa phương vẫn chưa lý giải được vì sao 4 cây Kơ-nia lại có mặt ở mảnh đất này và chỉ mọc duy nhất trong khuôn viên ngôi trường.
Hai cây gần cổng trường có đường kính thân hơn 1,5m, chiều cao mỗi cây khoảng 30m.
Hai cây nhỏ hơn phía sau khuôn viên trường, thân có đường kính 0,75m. Ông Trương Hữu Quế (75 tuổi, trú tại thôn Chi Lệ, xã Xuân Lộc) cho biết từ khi ông còn nhỏ đã thấy những cây Kơ nia sừng sững, tán rộng, thân to như hiện nay.
"Thế hệ ông bà của chúng tôi kể lại, từ lúc họ sinh ra họ đã thấy các cây này. Thời chiến tranh, bom đạn từng khiến trường học, nhà dân hư hại, ruộng vườn xác xơ nhưng 4 cây Kơ nia vẫn không bị ảnh hưởng, sống xanh tốt đến ngày nay", ông Quế nói.
Vào năm 2012, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam đã công nhận 4 cây cổ thụ này là Cây Di sản Việt Nam.
Thầy Võ Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Sơn Lộc, cho biết 4 cây Kơ nia được người dân, ngành chức năng ước tính khoảng hơn 200 năm tuổi nhưng không có tài liệu cụ thể.
"Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam khi công nhận 4 cây Kơ nia là Cây Di sản Việt Nam trong hồ sơ và bằng công nhận không ghi rõ độ tuổi. Khi đi tìm hiểu ý kiến các cụ cao niên trong vùng, họ đều nói khi lớn lên đã thấy 4 cây tồn tại ở các vị trí như vậy, không ai rõ nguồn gốc cũng như mọc từ thời điểm nào", thầy Dũng nói.
Mỗi cây có tán rộng 300-500m2. Đây là loài thân gỗ lớn, có sức sống mãnh liệt, chịu hạn tốt.
Bốn cây Kơ nia cổ thụ mọc 4 góc trong khuôn viên trường học. Vì thế, người dân địa phương và giáo viên thường ví von 4 cây như "4 chân voi" che chở cho ngôi trường.
Với 2 cây lớn, hơn 10 học sinh nắm tay nhau đứng xung quanh mới hết vòng thân. Theo các giáo viên, vào mùa hè, cây tỏa bóng mát, nhà trường thường tổ chức các hoạt động ngoài giờ như đọc sách, kể chuyện, thi trò chơi dân gian.
Trước thời điểm bão Kajiki (bão số 5) đổ bộ hồi cuối tháng 8 vừa qua, lực lượng chức năng đã hỗ trợ nhà trường cắt tỉa cành cây cổ thụ gần dãy nhà học nhằm đảm bảo an toàn.
Nhiều thế hệ người dân, giáo viên và học sinh xem 4 cây Kơ nia như "báu vật", là biểu tượng, niềm tự hào quê hương.
Thầy Võ Văn Dũng cho biết thêm, nhà trường cùng người dân địa phương luôn bảo vệ, gìn giữ 4 cây di sản. Tuy nhiên, do điều kiện còn hạn chế, nhà trường chủ yếu tự theo dõi, chăm sóc thủ công.
"Chúng tôi rất mong được ngành chức năng hỗ trợ chuyên môn và kinh phí để bảo tồn tốt hơn", thầy Dũng nói.
Cây Kơ nia thuộc cây thân gỗ, có xuất xứ từ châu Phi và Đông Nam Á. Ở nước ta cây mọc nhiều khu vực rừng Tây Nguyên thường cao từ 15m đến 30m với đường kính thân 40-60cm.
Ở Việt Nam, cây này phân bố từ Quảng Nam đến một số tỉnh Nam Bộ và còn mọc ở các đảo Phú Quốc, Côn Đảo nhưng tập trung ở các tỉnh Tây Nguyên, nhiều nhất là ở Sa Thầy – Kon Tum, Lắk, Bản Đôn – Đắk Lắk…
