Nga ào ạt tấn công Kharkov: Cú đòn táo bạo trong "trận boxing" với Ukraine

Ukraine không thể "buông" Kharkov

Vai trò quan trọng của vùng Kharkov không chỉ nằm ở lịch sử lâu đời từ thời Sa hoàng Nga mà nó còn là trung tâm quan trọng trên vành đai phòng thủ thứ hai thời Liên Xô với những trung tâm công nghiệp, nghiên cứu quan trọng. Chắc chúng ta đều biết xe tăng huyền thoại T-34 thời Thế chiến II chính do Văn phòng nghiên cứu ở Kharkov phát triển.

Đối với Ukraine, Kharkov chính là di sản lớn được thừa kế từ Liên Xô, đóng góp khoảng gần 30% GDP quốc gia trước khi xung đột nổ ra.

Kharkov có vị trí cũng rất đặc biệt khi nó là đô thị lớn thứ hai ở Ukraine nhưng chỉ nằm cách biên giới với Nga khoảng hơn 30km. Điều gì xảy ra khi nơi đây biến thành thành phố pháo đài hướng mũi dùi về phía Nga?

Thực tế này đã được minh chứng, từ đây, lực lượng Ukraine thường xuyên tổ chức các đợt tấn công nhằm vào các vùng Belgorod, Rostov hay Kursk thuộc lãnh thổ Nga.

Moscow cũng nhận thức vai trò quan trọng của Kharkov nên ngay khi bắt đầu Chiến dịch quân sự đặc biệt, các mũi tấn công xung kích Nga đã thử tiến vào Kharkov, nhưng bất thành. Thậm chí cuối năm 2022, Kiev còn tổ chức phản công lớn, thành công đẩy lực lượng Moscow ra xa thành phố chiến lược này, cũng như trên vùng Kherson ở tả ngạn sông Dnieper.

Tại sao mặt trận Kharkov được mở vào thời điểm hiện tại?

Chính vì vị trí thuận lợi của Kharkov nên trong cuộc xung đột, mỗi khi gặp thất bại trên mặt trận, các lực lượng cực hữu hay "phong trào Nước nga tự do" - được cho là có sự hậu thuẫn bởi Ukraine - đã vượt biên giới, tấn công vào lãnh thổ Nga. Mặc dù không thành công nhưng những trận đột kích đã gây tiếng vang trên trường quốc tế.

Điều này buộc Moscow phải có đối sách. Không ít lần giới chức Nga đã úp mở về khả năng thiết lập vùng đệm an ninh dọc biên giới với Kharkov, Sumy và Chenehiv. Đặc biệt, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã không dưới 3 lần nói về kịch bản này.

Phát biểu ngày 14/3, viện dẫn "các sự kiện bi thảm" đang diễn ra ở các khu vực biên giới, Tổng thống Putin cho biết, Nga có thể "vào một lúc nào đó" sẽ thiết lập vùng đệm với các khu vực do Kiev kiểm soát. Ông nói thêm rằng các lực lượng Moscow "nếu và khi thấy cần thiết" sẽ thiết lập một "khu vực an ninh mà đối thủ khó có thể vượt qua bằng số vũ khí chủ yếu có nguồn gốc từ nước ngoài".

Tiếp đó, phát biểu tại Viện Công nghệ Harbin trong khuôn khổ chuyến công du Trung Quốc, ngày 17/5, ông Putin cho biết, các cuộc tấn công nhằm vào vùng Kharkov những ngày qua nhằm mục tiêu tạo ra "vùng đệm" ở biên giới Ukraine. Đồng thời ông cũng nói rằng, Moscow lúc này chưa có ý định tấn công để kiểm soát thành phố Kharkov. Tổng thống Nga cáo buộc Ukraine đứng sau các vụ tấn công gần đây vào các khu vực của Nga giáp biên giới 2 nước, bao gồm các "vụ pháo kích vào Belgorod".

Những điều trên chứng minh Moscow chưa bao giờ rời mắt khỏi Kharkov, nhất là trong bối cảnh lực lượng Kiev suy yếu, nhiều quốc gia phương Tây đang có ý đồ đưa quân vào Ukraine. Nếu điều này xảy ra, kịch bản Kharkov như mũi dao nhọn cắm vào sườn nước Nga là hiện hữu. Vì thế, việc mở mặt trận Kharkov chính là đòn "tiên hạ thủ vi cường".

Nước cờ nhiều biến số

Bất kỳ hoạt động quân sự nào đều có mục tiêu. Vậy ý đồ của Nga khi mở mặt trận Kharkov là gì? Liệu quy mô cuộc chiến có duy trì như hiện nay hay nó chỉ là mồi lửa khởi đầu cho một bước ngoặt lớn mà Moscow đang nắm thế chủ động.

Trao đổi với báo Lenta, nhà quan sát quân sự Sergei Poletaev đánh giá các động thái tấn công của Quân đội Nga vào Kharkov giống như một cuộc tấn công phụ trợ nhằm chuyển hướng sự chú ý của Ukraine khỏi các điểm nóng dọc theo toàn bộ chiến tuyến.

Chuyên gia Poletaev đánh giá: "Hiện tại, đây giống như một cuộc tấn công phụ trợ hơn. Mục tiêu có thể là đánh lạc hướng sự chú ý, thu hút lực lượng dự bị chiến lược Ukraine vốn đã ít ỏi ra xa khỏi các mặt trận chính".

Theo ông, một trong những mục tiêu chính của hoạt động chiến đấu ở khu vực Kharkov là tạo ra một vùng đệm có chiều sâu khoảng 15km tính từ biên giới, nếu thành công, an ninh cho thành phố Belgorod sẽ được đảm bảo.

Mặt trận Kharkov nóng lên sẽ buộc Kiev phải vắt kiệt lực lượng dự bị chiến lược vốn rất hạn chế vào cuộc chiến tiêu hao với đối phương.

Đánh giá về nguồn dự bị chiến lược mà Ukraine có thể tung vào mặt trận, chuyên gia quân sự, Đại tá nghỉ hưu Nga Anatoly Matviychuk cho biết, Kiev có lực lượng dự bị từ 100.000-150.000 người, nhưng phần lớn các đơn vị này đang triển khai xung quanh Thủ đô Kiev và không được trang bị tốt, hiện đại như các lữ đoàn tác chiến ở tiền tuyến.

"Ukraine có lực lượng dự bị từ 100-150 nghìn người, nhưng số quân này phải nằm gần Kiev và cần thiết để bảo vệ thành phố này. Tuy nhiên, các đơn vị dự bị Ukraine không có vũ khí hạng nặng và khó có khả năng ngăn chặn bước tiến đối phương", chuyên gia cho hay.

Theo đó, Nga đang làm chủ bầu trời, lợi thế về hỏa lực nghiêng về phía họ, còn Ukraine vẫn chưa giải quyết được vấn đề cung cấp vũ khí và đạn dược.

"Về phần con người, có thể tăng cường lực lượng nhanh chóng. Những tân binh cần được huấn luyện, trang bị vũ khí. Họ cần cả pháo binh, xe tăng, máy bay, nhưng lại chưa có những loại vũ khí này. Vì vậy thiệt hại của các đơn vị này có thể sẽ là rất lớn", ông Matviychuk đánh giá về khả năng Ukraine tung lực lượng dự bị tham chiến.

Với kịch bản này, mặt trận Kharkov giống mũi tên trúng nhiều đích của Nga để vừa tạo ra vùng đệm an ninh, cũng như tiêu hao lực lượng dự bị chiến lược của Ukraine ở những chiến trường không được chuẩn bị kiên cố như Donbass hay Zaporizhia.

Cùng với đó, đòn tấn công Kharkov cũng là liều thuốc thử của Nga đối với nguồn lực và sự đoàn kết của Ukraine trong bối cảnh Kiev đang đau đầu vì vấn đề tổng động viên và viện trợ nước ngoài giảm sút.

The New York Times dẫn lời lãnh đạo Tổng cục Tình báo quốc phòng Ukraine (GUR) Kirill Budanov cho biết, tình hình khu vực Kharkov rất nguy hiểm và Ukraine không có phương án để chặn đứng đà tiến của Quân đội Nga. "Tình hình đang trên bờ vực", tướng  Budanov thừa nhận.

Theo đánh giá của lãnh đạo GUR, cuộc tấn công của Nga theo hướng Kharkov nhằm mục đích rút cạn các đơn vị dự bị chiến lược vốn không còn nhiều của Ukraine. Tướng Budanov nói rằng, Kiev hiện khó tìm đủ quân để tăng cường cho Kharkov. Phần lớn lực lượng cơ động của họ đang bị giam chân ở các mặt trận phía đông khác như Donetsk và Zaporizhia.

"Chúng tôi đã sử dụng mọi thứ mình có. Thật không may, chúng tôi không còn nguồn quân dự bị", lãnh đạo GUR nhấn mạnh.

Trong khi đó, trước các thất bại nhanh chóng của hệ thống phòng thủ ở khu vực biên giới Kharkov, báo Strana tiết lộ, lãnh đạo quân đội và chính quyền địa phương ở Kharkov đang đổ lỗi cho nhau khi không thể chặn được bước tiến của Quân đội Nga.

Thậm chí, báo Anh Economist dẫn lời một quan chức chính phủ Ukraine cho biết, Tổng thống Zelensky được cho đã bày tỏ sự tức giận với các tướng lĩnh cấp dưới, những người mà ông tin rằng đang không nói đúng sự thật với ông về tình hình trên tiền tuyến ở Kharkov.

Một quân nhân Ukraine phục vụ trên mặt trận này cho biết anh ta không thấy các công sự và bãi mìn trên "tuyến phòng thủ đầu tiên", nhờ vậy binh lính Nga tự do tiến vào dọc theo đường biên giới.

Lãnh đạo cấp cao của Cơ quan quản lý quân sự Ukraine vùng Kharkov, Roman Semenukha tuyên bố, những phát ngôn từ phía quân đội về tình hình phòng thủ ở Kharkov là sai lệch và định hướng thông tin.

"Khi nói những điều như này vào năm thứ 3 của cuộc xung đột, đó là một hành động thiếu suy nghĩ", ông Semenukha tỏ ra phẫn nộ.

Trong khi đó, Thư ký Bộ Quốc phòng Ukraine Dmitry Lazutkin đã lên tiếng kêu gọi Kiev công bố tổng động viên toàn quốc liên quan tới tình hình chiến sự nguy ngập hiện tại.

Nếu lệnh tổng động viên toàn quốc được công bố, cuộc sống bình yên ở một số vùng phía tây Ukraine sẽ kết thúc. Cường độ cuộc chiến đang thay đổi và Ukraine cũng cần thay đổi để phù hợp.

"Có điều khá bất công là trong khi binh lính chiến đấu trong làn lửa đạn ở tiền tuyến, thì một số khác sống cuộc sống bình lặng ở hậu phương. Rõ ràng là điều này đã sắp kết thúc", ông Dmitry Lazutkin nói

Theo đánh giá của chuyên gia Poletaev, Kharkov cũng được quân đội Nga để ngỏ như một lựa chọn khác. Nếu tình hình chiến sự diễn biến thuận lợi, không loại trừ khả năng họ có thể phát động hướng tấn công chính ở Kharkov.

Điều này giúp chúng ta liên tưởng tới chiến lược Tác chiến thọc sâu trứ danh của Liên Xô với hàng loạt mũi tấn công thăm dò được tung ra để tìm điểm yếu của đối phương. Khi điểm yếu được xác định, mũi khoan chủ lực sẽ được tung ra khiến đối phương choáng váng và nhanh chóng tan rã.

Có một điểm khá tương đồng giữa Hồng quân thời gian đầu Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại với Quân đội Nga khi bắt đầu Chiến dịch quân sự đặc biệt là khởi đầu khá chậm chạp và mắc nhiều sai lầm. Tuy nhiên, 2 năm qua cho thấy lực lượng Moscow đã nhanh chóng thay đổi sau mỗi thất bại để ngày một mạnh hơn. Vậy liệu mặt trận Kharkov có giống như Chiến dịch Bagration năm 1944 để định đoạt cục diện cuộc xung đột Ukraine hay không?

Một kịch bản khác của Moscow khi mở mặt trận Kharkov có thể là mở đường cho việc thành lập thực thể ly khai mới, bên ngoài các vùng lãnh thổ Ukraine đã sáp nhập vào Nga và sẽ nằm trong chương trình đàm phán hòa bình. Chắc chắn Kiev không muốn điều này xảy ra, họ đang bằng mọi giá ổn định tình hình ở mặt trận mới này.

Khó có thể nhận định một cách chính xác trong cái "hồ lô của ông Putin đang chứa những gì" bởi trên bàn cờ thế trong Điện Kremlin có quá nhiều biến số. Tuy nhiên, chúng ta đều có thể nhận thấy Ukraine đang ở cửa dưới, lún sâu vào thế phòng thủ và rất khó xoay chuyển được.