Lãi kép từ nuôi con khó chiều, nằm điều hòa

Nghề nuôi tằm lấy tơ ở xã Khánh Sơn (Nam Đàn, Nghệ An) vốn hưng thịnh từ thập niên 70 của thế kỷ trước. Thời điểm đó, nhiều hộ dân tại đây trồng dâu, nuôi tằm... nhập kén  hoặc ươm tơ cho các nhà máy dệt trong và ngoài tỉnh. 

Tuy nhiên, sự phát triển của nền kinh tế thị trường, các loại vải công nghiệp dần dần chiếm lĩnh, dẫn tới ngành dệt tơ gặp khó khăn, kéo theo nghề trồng dâu nuôi tằm ở đây mai một dần. Đến nay, người nuôi tằm ở xã Khánh Sơn chỉ đếm trên đầu ngón tay, chủ yếu là nuôi loại tằm ré (tằm vàng) dùng để chế biến thức ăn. 

Năm 2020, Hợp tác xã nông nghiệp dâu tằm Đồng Tiến ra đời và trở thành doanh nghiệp đầu tiên, cũng là duy nhất tại đây nuôi tằm theo quy mô công nghiệp. 3 năm sau ngày hình thành, mô hình nuôi tằm tập trung được đánh giá lớn nhất phía Bắc này đã bắt đầu khẳng định được hiệu quả.

Giống dâu bản địa già cỗi, suy thoái đã được thay thế bằng 2 loại giống mới, phù hợp với điều kiện thời tiết, thổ nhưỡng nơi đây, đặc biệt là giống dâu này lá to, do đó năng suất trên một đơn vị diện tích lớn hơn rất nhiều so với giống dâu bản địa. Việc trồng và chăm sóc dâu hoàn toàn theo quy trình sản xuất sạch bởi tằm là loài rất nhạy cảm và "khó chiều".

Trên bãi bồi sông Lam đã hình thành những cánh đồng dâu xanh ngút mắt với tổng diện tích 20ha.

Theo chị Hà Thị Tình (53 tuổi, trú xã Khánh Sơn), tằm là loại rất kén ăn. Lá dâu làm thức ăn cho tằm không được ướt nước mưa, không ướt sương, không được để khô héo.

"Thu hoạch lá dâu phải chờ khô hết sương, bởi chỉ cần lá ướt là tằm sẽ bị đau bụng. Hôm nào dự báo thời tiết có mưa thì phải thu hoạch lá trước khi mưa rồi ủ vải, phun sương lên. Lá dâu là loại khô rất nhanh, mà lá khô thì tằm sẽ "chê", do đó thu hoạch xong phải thái, cắt để cho tằm ăn ngay", chị Tình cho hay. 

Giống tằm đưa vào nuôi được hợp tác xã nhập khẩu từ nước ngoài. Đây là giống tằm trắng, có khả năng chống chịu được khí hậu khắc nghiệt, đông lạnh, hè nắng nóng ở Nghệ An và có chất lượng tơ tốt.

Sự phát triển của tằm trải qua 5 tuổi đời, mỗi tuổi kéo dài 2-3 ngày, qua một lần lột xác tằm sẽ thêm một tuổi. Việc chăm sóc, điều chỉnh nhiệt độ và chuẩn bị thức ăn phải tùy theo độ tuổi của tằm.

Trứng tằm sau khi ấp ở được đưa vào một khu vực nuôi riêng với những tiêu chuẩn về môi trường khắt khe. Thức ăn cho tằm ở giai đoạn này phải thái thành từng sợi nhỏ và luôn đảm bảo độ tươi.

Theo ông Đinh Văn Đường (56 tuổi), người được phân công phụ trách chăm sóc tằm ở giai đoạn tuổi 1, ngoài việc thức ăn đúng tiêu chuẩn, phải đảm bảo môi trường sống thích hợp cho tằm. 

"Ở giai đoạn này, nhiệt độ trong phòng phải ở mức 25-27 độ C, độ ẩm 80-85%. Ngoài việc lắp điều hòa để duy trì nền nhiệt, trong phòng luôn phải có máy phun sương tạo độ ẩm", ông Đường cho hay.

Cứ mỗi lần lột xác, tằm sẽ thêm một tuổi, mỗi tuổi kéo dài 2-3 ngày. Tằm hết độ tuổi 1, không cần phải thái lá dâu thành sợi mảnh nữa mà có thể sử dụng máy cắt để thái, cỡ nửa bàn tay. Từ độ tuổi thứ 2 trở đi, tằm ăn rất nhiều lá dâu. Trong giai đoạn "tằm ăn rỗi", công nhân phải liên tục bổ sung thức ăn cho tằm. 

Trong giai đoạn này, nền nhiệt vẫn luôn phải duy trì ở mức 26 độ C. "Mùa hè, nền nhiệt trung bình ở Nghệ An cao, có khi lên tới 38-39 độ C. Chúng tôi phải lắp điều hòa cho tằm", ông Đinh Văn Thắng - Hợp tác xã nông nghiệp dâu tằm Đồng Tiến, cho hay.

Khi ở độ tuổi 5 (tức sau 5 lần lột xác), lượng dinh dưỡng nạp vào cơ thể đủ, tằm sẽ không ăn nữa. 

Khi tằm "chín", sẽ được đưa vào các "né" gỗ để tự làm tổ. Mỗi con tằm sẽ chui vào một ô, nhả tơ bao bọc quanh, tạo thành chiếc kén.

Sau khi tằm đóng kén, công nhân sẽ gỡ kén và xuất đi các nhà máy sản xuất tơ, vải ở Lâm Đồng, Hà Nam. Trung bình mỗi tháng, hợp tác xã xuất 6-7 tạ kén cho các nhà máy. Con nhộng có thể bán ra thị trường làm thực phẩm với giá 110.000-120.000 đồng/kg. 

Hiện hợp tác xã đang tạo việc làm thường xuyên cho 5 lao động với mức lương 7-8 triệu đồng/người/tháng và 20 lao động thời vụ. 

"Hiện chúng tôi đang thí điểm ươm tơ để hình thành chuỗi sản xuất khép kín từ nuôi tằm, ươm tơ, dệt vải để tăng giá trị kinh tế. Khi đi vào sản xuất thì quan trọng nhất là ổn định vùng nguyên liệu. Chúng tôi đang có kế hoạch mở rộng diện tích trồng dâu.

Thực tế cho thấy, so với các loại cây nông nghiệp khác trên cùng một đơn vị diện tích thì cây dâu cho giá trị cao gấp 2-3 lần. Trong kế hoạch phát triển, chúng tôi sẽ thuyết phục người dân tham gia trồng dâu, đảm bảo đầu ra để người dân yên tâm trồng, từ đó cũng ổn định nguồn nguyên liệu cho nuôi tằm", ông Đinh Văn Thắng cho biết thêm.