"Mỏ vàng" 63 tỷ USD vào năm 2030: Đào được phải làm gì?

"Mỏ vàng" thương mại điện tử quy mô 63 tỷ USD

Việt Nam đang nổi lên như một trong những thị trường thương mại điện tử (TMĐT) năng động nhất khu vực. Theo Bộ Công Thương, với quy mô thị trường vượt mốc 25 tỷ USD vào năm 2024, tăng 20% so với năm trước, TMĐT Việt Nam được dự báo sẽ đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) 21,65%, hướng tới quy mô gần 63 tỷ USD vào năm 2030.

Chính phủ cũng đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng, đó là 70% dân số trưởng thành sẽ tham gia mua sắm trực tuyến trong giai đoạn 2026-2030. Tiềm năng to lớn khiến TMĐT trở thành cuộc chiến khốc liệt của các “tay chơi” lớn nhỏ, từ đó tạo ra nhiều xu hướng mới, từ xã hội hoá thương mại (social commerce), mua sắm kết hợp giải trí (shoppertainment) đến phát sóng trực tiếp (livestream commerce).

Các sàn TMĐT cũng đã và đang ứng dụng AI, Big Data để tăng cá nhân hóa trải nghiệm, phát triển “thương mại xanh”, đáp ứng tiêu chí ESG… để có thể tiếp cận cũng như giữ chân khách hàng.

Ông Nguyễn Phương Lâm, Giám đốc Phân tích thị trường YouNet ECI, nhận định, TMĐT Việt Nam không còn là sân chơi cho tư duy kinh doanh ngắn hạn. Doanh nghiệp cần xem đây là một kênh tiêu thụ chiến lược và phải đầu tư nghiêm túc vào xây dựng thương hiệu, chất lượng dịch vụ để có thể cạnh tranh trong dài hạn.

Dự báo, ngành TMĐT Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng kép ở mức 35% mỗi năm cho đến năm 2028. 2 động lực tăng trưởng chính được xác định là xu hướng mua sắm kết hợp giải trí (shoppertainment) và việc giá trị giỏ hàng của người tiêu dùng ngày càng lớn hơn.

Trong khi đó, ghi nhận tại phân tích quý III mới công bố, Metric cho biết đà tăng trưởng mạnh mẽ của TikTok Shop tiếp tục phản ánh xu hướng tiêu dùng ưa chuộng các nền tảng giải trí kết hợp mua sắm (shoppertainment).

Báo cáo của đơn vị này khuyến nghị các sàn TMĐT cần điều chỉnh chiến lược, đẩy mạnh đầu tư vào nội dung và mô hình bán hàng tương tác trực tiếp. Bởi lẽ, người dùng, đặc biệt là thế hệ trẻ như gen Z, không còn chủ động tìm kiếm một sản phẩm cụ thể mà thay vào đó, họ khám phá sản phẩm một cách tự nhiên và thú vị thông qua nội dung sáng tạo từ các nhà bán hàng và người có ảnh hưởng (influencers).

Các sàn TMĐT cũng được dự báo sẽ tăng cường đầu tư vào logistics và cải thiện trải nghiệm người dùng thông qua các chương trình ưu đãi tập trung vào nhóm hàng thiết yếu, nhằm giữ ổn định sức mua trong quý III. Xu hướng này phản ánh tâm lý tiêu dùng ngày càng đề cao sự an tâm về chất lượng sản phẩm, giữa bối cảnh hàng giả, hàng nhái vẫn còn tràn lan.

Các sàn đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng AI… để thu hút và giữ chân khách hàng

Bà Trần Nguyễn An Ninh, chuyên gia TMĐT cho hay, hiện nay, nhiều yếu tố như kinh thế khó khăn, người dùng ngày càng nhạy cảm về giá, cạnh tranh gay gắt… đang tác động đáng kể đến các sàn. 

Bà Ninh đặc biệt nhấn mạnh việc tăng chi phí sàn đang  ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của TMĐT. Chẳng hạn, chỉ trong vòng 6 tháng qua, 80.000 đại lý rời khỏi sàn TMĐT, chủ yếu là đến từ những cửa hàng nhỏ lẻ. Chưa kể, chính sách đổi trả, thuật toán của các sàn ngày càng khắt khe gây sức ép, khó khăn trong việc duy trì lượt tiếp cận, từ đó đưa đến hiện tượng “cá lớn nuốt cá bé”, cửa hàng quy mô nhỏ dễ bị đào thải.

Theo bà Ninh, trong bối cảnh hiện nay, các bán hàng để giữ chân khách phải cùng lúc làm nhiều phương pháp, từ việc đáp ứng đúng xu thế thông qua tăng nội dung và tương tác thông qua “livestream”, đến cam kết vào chất lượng sản phẩm, cung cấp thêm các dịch vụ hậu bán hàng, tích điểm… để người mua có cảm giác được chăm sóc tốt.

Để làm được, bắt buộc các sàn TMĐT phải tăng cường chuyển đổi số. Trong đó, ứng dụng AI theo chuyên gia không chỉ giúp giảm thiểu chi phí vận hành của shop (bao gồm chi phí chăm sóc khách hàng, chi phí nhân sự, vận hành…), mà còn hỗ trợ thương hiệu tăng trải nghiệm mua sắm cá nhân cho khách hàng.

Ngoài ra, dữ liệu lớn (Big Data) cũng hỗ trợ nhà bán hàng dự đoán nhu cầu khách hàng, quản lý giá linh hoạt hơn… AI cũng hỗ trợ sáng tạo nội dung, đánh giá sản phẩm tốt hơn. “Hiện, tất cả các sàn đang dùng AI để phân tích hành vi người tiêu dùng, kiến nghị những SKUs mà dự đoán người tiêu dùng sẽ thích nhất, và những món tương tự”, chuyên gia nhận định.

Ở góc độ công nghệ, ông Jason Le - đại diện Moloco, công ty trong lĩnh vực ứng dụng Machine Learning (máy học) - cho biết với vai trò là nền tảng trụ cột trong lĩnh vực bán lẻ hiện đại, công nghệ không chỉ thúc đẩy hiệu suất vận hành mà còn giúp các sàn TMĐT và doanh nghiệp bán lẻ tìm ra phương thức thu hút, tương tác và giữ chân khách hàng trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt.

"Đối với nền kinh tế kỹ thuật số ngày nay, trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học (Machine Learning - ML) là những khoản đầu tư then chốt để các doanh nghiệp có thể xây dựng lợi thế cạnh tranh", ông Jason Le nói.

Chuyên gia cho biết, AI và ML cũng giúp các nhà bán lẻ xác định nhóm khách hàng giá trị nhất và mang đến cho họ những trải nghiệm độc đáo nhằm giữ chân họ quay lại và tăng giá khách hàng trị lâu dài. 

Đồng thời, khi sàn TMĐT mở rộng quy mô, rủi ro gian lận cũng gia tăng. Với hàng triệu giao dịch diễn ra mỗi ngày, các nhà bán lẻ cần tận dụng AI để phát hiện các hành vi hoặc dữ liệu bất thường và chặn các hoạt động đáng ngờ theo thời gian thực.

Từ việc nhận diện danh sách các mặt hàng giả hàng cấm nhanh chóng, cho đến ngăn chặn xâm nhập tài khoản, cách tiếp cận chủ động này giúp bảo vệ cả khách hàng lẫn nhà bán lẻ - một yếu tố then chốt trong việc duy trì niềm tin lâu dài của người tiêu dùng và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

Ngoài ra, bằng cách phân tích dữ liệu doanh nghiệp sở hữu (first-party data), AI và các mô hình dự đoán có thể tối ưu hóa mức độ liên quan, tần suất và hiệu quả quảng cáo trên cả các kênh TMĐT (on-site) và các trang website hoặc ứng dụng kênh bên ngoài (off-site). Điều này không chỉ tạo ra nguồn doanh thu biên lợi nhuận cao, mà còn nâng cao trải nghiệm mua sắm nhờ cung cấp những quảng cáo phù hợp với từng ngữ cảnh hơn.

Về phía các sàn, trao đổi với phóng viên báo Dân trí, đại diện Lazada cho biết đã cải thiện được thị phần trong nhiều tháng vừa qua, chủ yếu do tệp khách hàng của sàn ngày càng chi tiêu nhiều hơn. Đơn vị này phát triển các công cụ AI giúp cá nhân hóa trải nghiệm cho người mua và tối ưu hóa vận hành cho người bán; đẩy mạnh các chương trình ưu đãi đúng nhu cầu cũng như mở rộng danh mục sản phẩm chính hãng và chất lượng...

Còn Shopee, không ngoài xu hướng chung, cũng đa dạng hóa hình thức tiếp cận người tiêu dùng thông qua gần 380.000 phiên livestream, hàng loạt video đánh giá sản phẩm, cùng các chiến dịch hợp tác với KOL/KOC trong mạng lưới đối tác tiếp thị liên kết. Phía sàn này nêu gần 50% đơn hàng bán ra trong ngày 10/10 được ghi nhận qua các kênh Shopee Live và Shopee Video.

Dự thảo Luật thương mại điện tử: Tăng cường kiểm soát livestream, truy vết hàng giả hàng nhái

Ở vai trò nhà chức trách, Phó giám đốc Sở Công Thương Lê Huỳnh Minh Tú, tại một sự kiện mới đây diễn ra ở TPHCM khẳng định trong bối cảnh toàn cầu đang bước vào kỷ nguyên kinh tế số, chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu để phát triển bền vững. Chuyển đổi số đã, đang và sẽ là động lực then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, tối ưu chuỗi cung ứng và mang lại trải nghiệm tốt hơn cho người tiêu dùng.

Theo định hướng của Nghị quyết 57 và Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, TPHCM đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số chiếm 40% GRDP, trong đó ngành thương mại - dịch vụ, đặc biệt là bán lẻ, đóng vai trò dẫn dắt.

Bà Nguyễn Thị Minh Huyền, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) bổ sung, dự thảo Luật TMĐT đã hoàn thiện trong tháng 9 và dự kiến trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, tháng 10.

Dự thảo Luật TMĐT tập trung vào 8 chương và bám sát 6 nhóm chính sách dựa trên chủ trương, đường lối của Chính phủ và yêu cầu thực tiễn của công tác quản lý nhà nước. Trước hết, quy định các mô hình nền tảng và trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động TMĐT, các hoạt động kinh doanh nền tảng trung gian, mạng xã hội và các nền tảng tích hợp đa dịch vụ.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng sẽ quy định về hoạt động livestream bán hàng và tiếp thị liên quan đến trách nhiệm của các chủ thể tham gia.

Ngoài ra, sẽ quy định về hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài và trách nhiệm của các chủ thể liên quan. Đồng thời quy định về các dịch vụ hỗ trợ cho TMĐT và các trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ. Hơn nữa, sẽ có nhóm chính sách hỗ trợ thúc đẩy phát triển TMĐT theo hướng xanh và bền vững.

Trong nhóm nội dung lớn về phát triển TMĐT, lãnh đạo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết Bộ Công Thương đề xuất các biện pháp kiểm soát và quản lý chặt chẽ hơn đối với hàng giả, hàng nhái, và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

"Cụ thể, một giải pháp quan trọng được đưa ra là định danh người bán thông qua VNeID nhằm mục đích truy vết dòng hàng của người bán trên TMĐT, qua đó kiểm soát hiệu quả hàng giả, hàng nhái, và hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ", bà nói.

Về vấn đề giải quyết tình trạng hàng lậu, hàng giả, hàng nhái trong TMĐT, bà Huyền cho biết thời gian qua, Bộ Công Thương đã ban hành kế hoạch cao điểm giám sát, kiểm tra, xử lý các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong tình hình mới.

Lãnh đạo Cục cho biết tập trung đào tạo để tăng cường năng lực quản lý nhà nước trong công tác xử lý vi phạm và quản lý gian lận thương mại.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã phối hợp với các tỉnh, thành phố, Sở Công Thương các địa phương tổ chức các lớp tập huấn nhằm hỗ trợ các đơn vị quản lý thị trường có kiến thức, kỹ năng kiểm tra, giám sát hoạt động TMĐT.