Cái giá của hành vi "điều" chó cắn người

Từ mâu thuẫn, cãi vã giữa Trần Quốc Lương (37 tuổi) và anh H. (35 tuổi) trên địa bàn xã Hồng Vân (huyện Thường Tín cũ, Hà Nội) chiều 25/12, sự việc trở nên phức tạp và hỗn loạn khi có sự xuất hiện của con chó Pitbull nặng hơn 30kg của nhà Lương. Con vật được chủ dắt ra hiện trường, xông vào đám đông và cắn chị U. (vợ anh H.). 

Sau khi anh H. khống chế được con vật để người dân đưa chị U. đi bệnh viện, Lương xông vào tấn công anh H. Trước đó, trong lúc cãi vã, bố của Lương là Trần Nhật Hòa đã có hành động đấm, tát anh H. Toàn bộ sự việc được người dân ghi lại và chia sẻ trên mạng xã hội. 

Con chó có thể là nguyên nhân nhưng hành vi của con người mới là nguyên nhân cốt lõi khiến xung đột trở nên nghiêm trọng. Từ những cãi vã, mâu thuẫn thông thường, những người liên quan giờ đây đứng trước nguy cơ chịu trách nhiệm trước pháp luật. 

Vấn đề pháp lý mấu chốt

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Trần Hoàng Linh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) đánh giá hành động của Lương, ông Hòa và thậm chí cả anh H. đã xâm phạm tới an ninh trật tự xã hội, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống người dân địa phương cũng như gây bức xúc, bất bình trên mạng xã hội. Bởi vậy, việc công an bước đầu tạm giữ Lương và ông Hòa để điều tra hành vi gây rối trật tự công cộng theo Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015 là hoàn toàn có cơ sở. Trách nhiệm của anh H. sẽ tiếp tục được công an làm rõ. 

Đối với cá nhân Lương, ngoài xâm phạm tới an ninh trật tự xã hội, hành vi của Lương còn gây ảnh hưởng tới sức khỏe của người khác. Bởi vậy, cơ quan điều tra sẽ tiến hành các biện pháp nhằm củng cố tài liệu, xem xét trách nhiệm của Lương về hành vi có dấu hiệu cố ý gây thương tích. 

"Từ dữ liệu clip, có thể thấy Lương sau khi dắt chó ra hiện trường đã xua tay để con vật hướng về đám đông, nơi ông Hòa đang tấn công anh H. Tuy nhiên, con vật không tấn công anh H. mà lao vào một người phụ nữ ở cạnh, sau đó nhảy chồm lên và cắn chị U. 

Việc chị U. bị tấn công là tình huống bất ngờ, không nằm trong ý chí chủ quan của chủ chó. Dẫu vậy, đây không phải căn cứ loại trừ trách nhiệm đối với Lương. Cơ quan điều tra sẽ tiếp tục xác minh, làm rõ nguyên nhân, mục đích của việc dẫn chó ra hiện trường là gì và ý chí của người này khi có hành vi xua tay có phải để nhằm ra lệnh cho con vật tấn công người khác hay không. 

Vấn đề quan trọng đầu tiên là mục đích của việc dắt chó nhằm mục đích gì, có để đe dọa, tấn công người khác không hay con chó xuất hiện chỉ là tình cờ. Tiếp đó, cơ quan điều tra sẽ làm rõ cái xua tay nhằm mục đích gì, có phải để con vật tấn công người khác không hay là hành động nhằm mục đích khác. Đây sẽ là căn cứ mấu chốt để xác định yếu tố lỗi là cố ý hay lỗi vô ý", luật sư phân tích. 

Theo luật sư, nếu là lỗi cố ý, đây là hành vi có dấu hiệu cố ý gây thương tích bởi dù không trực tiếp nhắm vào chị U. nhưng Lương có nghĩa vụ phải hiểu việc con chó là động vật không có nhận thức, việc thả chó như vậy là hành vi rất nguy hiểm, có thể xâm phạm tới sức khỏe, thậm chí tính mạng của bất kỳ người nào tại hiện trường, đặc biệt khi con chó thuộc giống chó dữ và có cân nặng lên tới 30kg.

Đối với dấu hiệu hành vi này, cơ quan chức năng sẽ xác định mức độ thương tật của nạn nhân. Trường hợp nạn nhân có thương tích dù ở mức 11% hay chưa, với việc sử dụng động vật là công cụ phạm tội, Lương vẫn có thể bị xem xét trách nhiệm về tội Cố ý gây thương tích theo Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015. 

Nếu là lỗi vô ý, chủ chó có thể bị xem xét trách nhiệm hành chính về các hành vi như không rọ mõm, thả rông động vật nuôi nơi công cộng hay để động vật nuôi gây thương tích nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. 

Cũng theo dõi sự việc, luật sư Trần Minh Hùng (Trưởng Văn phòng luật sư Gia ĐÌnh, Đoàn Luật sư TPHCM) cho biết theo Điều 66 Luật Chăn nuôi 2018, chủ nuôi chó mèo có những trách nhiệm như tiêm phòng bệnh dại cho vật nuôi; bảo đảm an toàn cho người, vật nuôi khác, giữ gìn vệ sinh môi trường, bảo đảm điều kiện vệ sinh thú y hay phải bồi thường thiệt hại trong trường hợp chó, mèo tấn công, gây thiệt hại...

Như vậy, người nuôi chó có trách nhiệm đảm bảo an toàn cho người khác và phải chịu trách nhiệm bồi thường nếu vật nuôi tấn công, gây thiệt hại. 

Về chế tài, nếu hành vi là lỗi vô ý, người nuôi chó có thể bị xử phạt 300.000-500.000 đồng về hành vi thả rông động vật nuôi tại nơi công cộng hoặc vô ý gây thương tích và phạt tiền 1-2 triệu đồng đối với hành vi để động vật nuôi gây thương tích hoặc gây thiệt hại tài sản cho tổ chức, cá nhân khác nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1, 2 Điều 7 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ. 

Ngoài trách nhiệm hình sự hoặc hành chính, người vi phạm còn phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự cho người bị vật nuôi tấn công. Theo đó, Điều 603 Bộ luật Dân sự 2015 quy định Chủ sở hữu súc vật phải bồi thường thiệt hại do súc vật gây ra cho người khác. Mức bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm căn cứ quy định tại Điều 590 Bộ luật Dân sự 2015. 

Bị chó dữ tấn công, có được đánh chết chó không?

Ngoài trách nhiệm của chủ chó, một vấn đề pháp lý khác được nhiều người quan tâm là việc người bị tấn công có quyền đánh chết động vật trong trường hợp bị tấn công hay không? 

Giải đáp vấn đề này, luật sư Trương Văn Tuấn (Trưởng Văn phòng luật sư Trạng Sài Gòn, Đoàn Luật sư TPHCM) cho biết trong một số trường hợp, khi bị chó dữ tấn công, người bị tấn công hoặc người khác hoàn toàn có quyền được đánh chết con chó để cứu người.

Trích dẫn Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015, ông Tuấn cho biết phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm. 

Còn theo Điều 23 Bộ luật này, tình thế cấp thiết là tình thế của người vì muốn tránh gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của người khác mà không còn cách nào khác là phải gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa. Hành vi gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải là tội phạm.

Đối chiếu với tình huống này, luật sư đánh giá việc đánh trả, tấn công lại con vật là một dạng phòng vệ chính đáng nhằm bảo vệ sức khỏe, tính mạng của người bị tấn công. Ngoài ra, việc tấn công một con chó đang cắn người cũng có thể coi là tình thế cấp thiết nhằm tránh một nguy cơ thực tế đang đe dọa tính mạng, sức khỏe con người mà không còn cách nào khác, buộc phải gây thiệt hại nhỏ hơn.

"Tính mạng, sức khỏe con người quan trọng hơn tài sản (chó được coi là tài sản). Việc đánh chó, thậm chí đánh chết để cứu người vẫn là gây thiệt hại nhỏ hơn so với thiệt hại về sức khỏe, tính mạng con người nếu xảy ra. Do đó, đối với trường hợp này, để bảo vệ người bị chó có tấn công và đang có nguy cơ nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe người khác thì những người xung quanh hoàn toàn có quyền ngăn chặn bằng mọi phương thức để ngừng việc tiếp tục tấn công của vật nuôi đối với con người, kể cả việc đánh chết vật nuôi.

Tuy nhiên, cần lưu ý việc thực hiện hành vi nhằm hướng đến mục đích quan trọng nhất là bảo vệ con người và không được vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, gây thiệt hại về tài sản của người khác. Pháp luật cho phép được quyền tấn công con vật nhằm cứu người, song nếu trong trường hợp con vật đã dừng việc tấn công hay thậm chí bỏ chạy, không còn khả năng đe dọa người khác, người dân không nên tiếp tục đuổi đánh, sát hại động vật nhằm hạn chế những hệ lụy pháp lý khác có thể xảy ra", luật sư bình luận.