Xóa nhà tạm, nhà dột nát: Giải bài toán "ước mơ an cư" của người nghèo

Đây là một trong những mục tiêu trọng tâm của chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát của Chính phủ - một sáng kiến mang tính xã hội cao, đã và đang tạo ra những thay đổi tích cực cho hàng triệu hộ gia đình nghèo tại Việt Nam.

Hành trình từ những căn nhà tạm đến môi trường sống bền vững

Xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát xuất phát từ nhu cầu cấp bách về việc bảo đảm chỗ ở an toàn cho những hộ dân sống trong điều kiện nhà ở tạm bợ, đặc biệt là tại các vùng nông thôn và miền núi, nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai.

Những căn nhà xuống cấp không chỉ gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, mà còn tiềm ẩn nguy cơ về sức khỏe và tính mạng cho người dân. Trước những thách thức này, Chính phủ Việt Nam đã đưa chương trình xóa bỏ nhà tạm vào danh sách ưu tiên hàng đầu trong các chính sách an sinh xã hội từ những năm 1990.

Ban đầu, chương trình được thí điểm tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, nơi có điều kiện sống đặc biệt khó khăn. Với nguồn kinh phí chính từ ngân sách nhà nước, kết hợp sự hỗ trợ của cộng đồng, tổ chức xã hội, và doanh nghiệp, chương trình nhanh chóng lan rộng ra toàn quốc.

Xuyên suốt nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm và ban hành nhiều chính sách hỗ trợ về nhà ở, đặc biệt đối với các hộ nghèo và người có công với cách mạng.

Theo báo cáo của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, từ năm 2000 đến 2023, hơn 1,7 triệu căn nhà Đại đoàn kết được xây mới và sửa chữa cho các hộ nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn. Trong giai đoạn 2021-2023, với sự trợ giúp của cộng đồng và ngân sách nhà nước, đã có 139.995 căn nhà được xây dựng và cải tạo.

Những con số không chỉ thể hiện sự cam kết của Chính phủ mà còn là minh chứng rõ ràng về những thay đổi tích cực mà chương trình mang lại. Đặc biệt, chương trình đã giúp hàng triệu người dân nghèo có được ngôi nhà an toàn, ổn định, từ đó yên tâm lao động sản xuất, phát triển kinh tế và vươn lên thoát nghèo.

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, nhưng chương trình vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Để đáp ứng nhu cầu và cải thiện chất lượng nhà ở cho các hộ gia đình này, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, như Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg về việc hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng, và Quyết định số 33/2015/QĐ-TTg về hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo giai đoạn 2011-2015. Những chính sách này là cơ sở quan trọng giúp các hộ gia đình nghèo và cận nghèo có cơ hội được sống trong những căn nhà an toàn và bền vững hơn.

Các quyết định và chỉ thị như Chỉ thị 05 của Ban Bí thư năm 2021 về giảm nghèo bền vững và Nghị quyết 42 của Trung ương năm 2023 về nâng cao chất lượng chính sách xã hội đều nhấn mạnh việc huy động nguồn lực từ cả cộng đồng và nhà nước để đầu tư vào việc cải thiện điều kiện nhà ở cho người dân.

Xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát không chỉ là một chính sách xã hội mà còn là một chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam. Mục tiêu lớn nhất của chương trình là đảm bảo mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là những hộ nghèo và cận nghèo, đều có cơ hội sống trong những ngôi nhà an toàn và kiên cố.

Sau nhiều năm triển khai, chương trình đã giúp thay đổi diện mạo của nhiều địa phương trên cả nước. Nhiều vùng trước đây nghèo nàn, thiếu thốn, nay đã phát triển hơn nhờ sự hỗ trợ từ chương trình. Người dân không chỉ có nhà ở mà còn có điều kiện để tập trung vào phát triển kinh tế, giáo dục con cái, và vươn lên trong cuộc sống.

450 ngày đêm xóa bỏ hoàn toàn nhà tạm, nhà dột nát

Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, thống kê từ các tỉnh, thành phố, dựa trên tiêu chí do Bộ Xây dựng quy định, hiện cả nước vẫn còn 153.881 căn nhà tạm và nhà dột nát cần hỗ trợ. Trong số đó, 106.967 căn cần xây mới, bao gồm 68.565 hộ nghèo và 38.402 hộ cận nghèo, cùng với 46.914 căn nhà cần sửa chữa, trong đó 27.188 hộ nghèo và 19.726 hộ cận nghèo.

Đáng chú ý, Hà Nội và Bà Rịa-Vũng Tàu đã hoàn toàn xóa bỏ tình trạng nhà tạm, nhà dột nát.

Để hoàn thành mục tiêu xóa bỏ hoàn toàn nhà tạm và nhà dột nát cho các hộ nghèo và cận nghèo, cần huy động thêm khoảng 6.522,877 tỷ đồng. Tại lễ phát động Phong trào thi đua "Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát đến năm 2025", ngày 13/4/2024 tại Hòa Bình, số tiền quyên góp được đã lên tới 320 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, các địa phương cũng đã vận động được 44,178 tỷ đồng. Mức hỗ trợ hiện nay là 50 triệu đồng cho việc xây mới nhà ở và 25 triệu đồng cho việc sửa chữa, mức hỗ trợ này tương đương với Quỹ Vì Người Nghèo.

Theo Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, con số nêu trên là số nhà cần hỗ trợ ngoài chương trình hỗ trợ nhà ở cho người có công giai đoạn 2021-2025 và các chương trình mục tiêu quốc gia khác.

Cụ thể, chương trình hỗ trợ nhà ở cho người có công đã hoàn thành giai đoạn 1 với khoảng 500.000 căn nhà, tổng chi phí khoảng 11.000 tỷ đồng. Giai đoạn tiếp theo, với quy mô khoảng 200.000 căn nhà, sẽ sớm được triển khai bằng nguồn ngân sách nhà nước.

Chương trình hỗ trợ nhà ở theo các chương trình mục tiêu quốc gia, với quy mô khoảng 130.000 căn, hiện đã hoàn thành khoảng 50.000 căn và còn hơn 80.000 căn sẽ được hoàn thành trong thời gian tới, cũng từ ngân sách nhà nước.

Ghi nhận, biểu dương các lực lượng đã tiên phong trong thực hiện phong trào thi đua "Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát đến năm 2025", Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, từ lễ phát động tháng 4/2024 đến nay, bước đầu đã có những kết quả đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy cần tiếp tục đổi mới cách làm, phân công công việc cụ thể hơn, và huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc để đạt được mục tiêu vào cuối năm 2025. Phong trào này là một phần trong chiến lược chào mừng các sự kiện lớn như Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, 95 năm thành lập Đảng, 80 năm Quốc khánh và 50 năm ngày giải phóng miền Nam.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh, bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nước, tinh thần tự lực, tự cường của người dân là yếu tố quan trọng. Ông dẫn chứng, tại Hòa Bình, có những hộ gia đình đã tận dụng hiệu quả số tiền hỗ trợ hơn 50 triệu đồng từ Nhà nước, kết hợp với sự giúp đỡ của làng xóm và họ hàng để xây dựng những ngôi nhà kiên cố có giá trị hơn 200 triệu đồng.

Một bài học kinh nghiệm quan trọng là huy động cả hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực từ các bộ, ngành, địa phương, cũng như các gia đình thụ hưởng chính sách. Tất cả đều phải làm việc một cách hiệu quả, giảm bớt các khâu trung gian để đảm bảo tính minh bạch, chống tham nhũng, tiêu cực và giúp người dân thực sự được hưởng lợi từ chương trình này.

Khi phát động chương trình, ước tính có khoảng 170.000 căn nhà tạm, nhà dột nát cần sửa chữa và xây mới. Đến nay, con số này đã giảm xuống còn khoảng 153.000 căn. Mục tiêu Thủ tướng giao là đến cuối năm 2025 phải hoàn thành tất cả các nội dung bao gồm: hỗ trợ nhà ở cho người có công, hỗ trợ nhà ở cho người dân theo các chương trình mục tiêu quốc gia và xây mới, sửa chữa 153.000 căn nhà cho hộ nghèo và cận nghèo.

Với phương châm "Nhà nước hỗ trợ, nhân dân làm chủ, Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội hỗ trợ," Thủ tướng kêu gọi mọi người dân, doanh nghiệp trên cả nước chung tay đóng góp. Sự tham gia có thể ở nhiều hình thức: tài chính, công sức, vật liệu, và các hỗ trợ khác như vận chuyển, xây dựng.

Về tổ chức thực hiện, Thủ tướng yêu cầu thành lập Ban Chỉ đạo do ông đứng đầu, chịu trách nhiệm chung về việc triển khai cả 3 nội dung trên phạm vi toàn quốc. Tại các địa phương, bí thư cấp ủy sẽ trực tiếp lãnh đạo và chỉ đạo. Các cơ quan báo chí, truyền thông sẽ đảm nhiệm việc đưa tin, đẩy mạnh truyền thông về nội dung này.

Thủ tướng cũng kêu gọi phát động một chiến dịch 450 ngày đêm để hoàn thành mục tiêu xóa bỏ hoàn toàn nhà tạm, nhà dột nát trên cả nước trước ngày 31/12/2025, với tinh thần rõ ràng, phân công cụ thể, và quyết tâm cao để đạt được mục tiêu đã đề ra.