Người bệnh binh vẽ sơ đồ mộ đồng đội bằng những ký ức "lửa"

Ông Nguyễn Duy Long, bệnh binh 70 tuổi của tỉnh Đắk Nông- người bao năm nay miệt mài với việc vẽ sơ đồ mộ chí đồng đội - đã chia sẻ  về công việc thầm lặng này.

Ký ức về đồi chia đôi

Cựu chiến binh Nguyễn Như Long đã ở cái tuổi xưa nay hiếm. Thế nhưng mỗi khi nhắc lại những năm tháng tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ, ông vẫn nhanh nhẹn, minh mẫn kể rành rọt từng kỷ niệm.

Chỉ về phía những xấp giấy trắng, ông Nguyễn Như Long bảo: "Lúc nào cũng vậy, tôi luôn mang sẵn những tờ giấy. Bất chợt nhớ lại chi tiết, vị trí nào, tôi vẽ ngay lên giấy".

Những nội dung ông vẽ không chỉ đơn giản là để "giết thời gian" mà còn mang lại giá trị to lớn, phục vụ cho những lần tìm kiếm hài cốt liệt sĩ. Đây được coi là những thông tin quý, góp phần tạo nên sơ đồ mộ chí chung của tỉnh Đắk Nông.

Đầu năm 1972, ông Nguyễn Như Long được tổ chức điều động về Lâm Đồng rồi về chiến trường Quảng Đức (tỉnh Đắk Nông hiện nay). Làm tổ trưởng tổ trinh sát, ông đã chứng kiến nhiều đồng đội hy sinh.

Chính Đồi chia đôi, nơi đồng đội ông nằm lại nhiều nhất, là nơi diễn ra những trận đánh ác liệt nhất khi cuộc kháng chiến chống Mỹ đi vào những năm tháng cuối cùng.

"Đồi chia đôi - quả đồi lớn hiện nằm ở huyện Tuy Đức và Đắk R'lấp. Năm 1973, quả đồi này do một bên là bộ đội ta nắm giữ, một bên là quân địch chiếm đóng nên đánh nhau ác liệt.

Tiểu đoàn 4 (Trung đoàn 271) có trọng trách thay cho một trung đoàn để chiến đấu nên bộ đội hy sinh nhiều. Những bộ đội hy sinh, được chôn cất ngay dưới chân của quả đồi này", ông Nguyễn Như Long giải thích về tên gọi Đồi chia đôi.

Ông cho hay: "Sau hơn 40 năm, Đồi chia đôi đã thay đổi hoàn toàn. Ngày ấy, chúng tôi chôn cất đồng đội hy sinh ngay tại đồi và đánh dấu bằng những gốc cây lớn. Trải qua mưa bom bão đạn rồi đến ngày hòa bình, người dân lại phát rừng làm nương rẫy, nhưng gốc cây to cũng không còn. Đi tìm mộ liệt sĩ giống như mò kim đáy bể".

Lục tìm trí nhớ, ông lão tỉ mẩn vẽ ra những hình ảnh đã hằn sâu trong ký ức. Từng vị trí đồng đội nằm, từng gốc cây, con suối… đều được ông Nguyễn Như Long thể hiện trên tờ giấy trắng. Dù không được học qua trường lớp và có những sai số nhất định, nhưng đó chính là căn cứ để cuộc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ đi đến kết quả cuối cùng.

Hành trình tìm mộ bằng trí nhớ

Trở về từ cuộc chiến và những năm tháng công tác trong chính quyền cơ sở, ông Nguyễn Như Long dành phần lớn thời gian để cùng đồng đội đi tìm hài cốt liệt sĩ. Gần 20 năm qua, ông đã phối hợp với các lực lượng chức năng tìm kiếm, quy tập được hàng chục hài cốt liệt sĩ tại địa bàn huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông.

Xuất phát từ thực tế, trong quá trình tìm kiếm địa hình, địa vật, con người đều thay đổi, nên năm 2003, ông cùng một số đồng đội của mình đã cùng vẽ lại sơ đồ mộ chí tại Đồi chia đôi.

Mỗi người ở một nơi, thế nhưng chỉ cần cầm điện thoại lên trao đổi, hình ảnh về khu vực chôn cất liệt sĩ lại ùa về.

Ông Nguyễn Như Long chia sẻ: "Chúng tôi hàng ngày vẫn đau đáu vì vẫn chưa đưa hết đồng đội của mình về. Trong số những thông tin vẽ ra, có vị trí do chính tay tôi chôn cất đồng đội, có vị trí tôi chỉ được thông báo lại. Đối với tôi, tất cả đều quý giá, chỉ cần biết đồng đội tôi nằm ở khu vực nào thì cơ hội tìm thấy là rất lớn".

Thế nhưng, dựa vào sơ đồ mộ chí thôi chưa đủ, những lần ông Nguyễn Như Long cùng đồng đội đi tìm kiếm hài cốt liệt sĩ cũng gặp vô vàn khó khăn, thậm chí gặp sự phản đối của người dân.

Giải thích thêm về điều này, ông lão kể: "Chỉ mới đây, khi biết khu vực chắc chắn có hài cốt liệt sĩ bên dưới, chúng tôi đã đến nơi để tìm. Vị trí ấy nằm trên đất rẫy của người dân, họ cương quyết đòi 40 triệu nếu anh em muốn vào quy tập. Cơ quan chức năng phải thuyết phục họ nhiều ngày, việc quy tập hài cốt liệt sĩ mới được triển khai".

Ông lão thừa nhận, trải qua mấy chục năm, sức khỏe lại yếu nên trí nhớ khi còn, khi mất. Đặc biệt, "sơ đồ trí nhớ" có khi lại không giống với bản đồ thực tế, khiến việc vẽ sơ đồ mộ chí đôi khi cũng có sai sót. Chính vì thế, bản thân ông cùng các đồng đội khác cũng từng nhiều lần tranh cãi khi không thống nhất được vị trí có hài cốt liệt sĩ.

Tâm nguyện đưa đồng đội trở về

Gắn bó với công việc vẽ sơ đồ mộ chí và đi tìm hài cốt liệt sĩ, ông Nguyễn Như Long chỉ nói đơn giản rằng, tìm được hài cốt liệt sĩ là "cả một sự sung sướng, hạnh phúc".

Tìm được hài cốt liệt sĩ, không chỉ là đưa các anh lên mặt đất, quy tập về nghĩa trang để tưởng niệm, mà còn thắp lên hy vọng cho những gia đình người có công tìm được con em mình.

"Chứng kiến những giọt nước mắt của thân nhân liệt sĩ, thậm chí chỉ nghe được tiếng khóc qua đầu dây điện thoại thôi, cũng tiếp cho tôi động lực để tiếp tục làm công việc này. Vẽ sơ đồ mộ chí, tìm kiếm hài cốt liệt sĩ, đối với tôi đó là trách nhiệm của một người lính", ông lão 70 tuổi nói.

Chia sẻ về tâm nguyện của mình, ông Nguyễn Như Long xúc động cho biết, bản thân ông là người may mắn sống sót, nhưng nhiều đồng đội vẫn còn nằm lại ở đâu đó, không người nhang khói. Ông cùng những đồng chí, đồng đội còn sống, quyết theo đuổi công việc đến khi không còn sức khỏe nữa.

Ông tâm sự: "Tôi và các đồng chí khác đã vẽ thêm được nhiều sơ đồ mộ chí khác, đều gửi lại cho Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh. Suốt bao năm nay, cứ khi nào đi quy tập, ngành chức năng đều liên hệ để tôi đi cùng. Điều đó chứng tỏ, mình làm được việc, những đóng góp của mình có ích. Tôi chỉ hy vọng, mình còn đủ sức để đưa càng nhiều đồng đội về với gia đình".