Mùa bão năm nay ghi nhận những con số cực đoan hiếm gặp

Tại cuộc họp báo thường kỳ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sáng 6/10, ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn, cho biết 9 tháng năm nay thiên tai tại Việt Nam diễn biến phức tạp, bất thường và có xu hướng cực đoan hơn so với trung bình nhiều năm.

“Thiên tai tập trung với mức độ nguy hiểm cao tại các khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ, thể hiện xu hướng dịch chuyển thời vụ thiên tai rõ nét (mưa cực đoan không chỉ có trong mùa mưa và cả trong mùa khô), cường độ khốc liệt, phạm vi tác động rộng”, ông Cường nói.

Những cơn bão liên tiếp, dị thường, cực đoan

Ông Cường nói mùa bão năm nay ghi nhận những con số cực đoan hiếm gặp cả về cường độ, tần suất và phạm vi ảnh hưởng. Chỉ trong 9 tháng đầu năm, Biển Đông xuất hiện 14 cơn bão và áp thấp nhiệt đới (10 bão, 4 áp thấp nhiệt đới), cao hơn hẳn trung bình nhiều năm.

6 cơn bão (số 1, 3, 5, 6, 9, 10) ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến nước ta, tạo thành chuỗi thiên tai dồn dập, hầu như không có khoảng nghỉ đủ dài để khắc phục hậu quả.

Ngay từ tháng 6, bão số 1 (Wutip), cơn bão đầu tiên xuất hiện sớm nhất trên Biển Đông trong hơn 40 năm. Tuy bão số 1 không đổ bộ nhưng hoàn lưu lại gây mưa kỷ lục 250-550mm từ phía Nam Hà Tĩnh đến Đà Nẵng, nhiều nơi vượt 800mm, dẫn đến lũ lịch sử trên các sông Trung Bộ.

Hơn một tháng sau, bão số 3 và số 5 liên tiếp đổ bộ, gây gió cấp 10-11, giật cấp 12, mưa 200-400mm, có nơi trên 500mm, kéo theo lũ vượt báo động 3 trên hệ thống sông Cả, sông Mã, Hoàng Long, sông Thao…

Siêu bão số 9 (Ragasa) xuất hiện trên Biển Đông những ngày cuối tháng 9. Cường độ mạnh nhất của siêu bão Ragasa được các trung tâm dự báo bão quốc tế đánh giá mạnh hơn cả siêu bão Yagi năm 2024.

"Lần đầu tiên trong lịch sử dự báo, Việt Nam xác định cấp gió bão đạt cấp 17, giật trên cấp 17 - cấp cuối cùng của thang đo gió bão Bô-pho. Siêu bão Ragasa trở thành siêu bão mạnh nhất từng ghi nhận trên Biển Đông. Dù suy yếu trước khi vào bờ, nó cho thấy nguy cơ thực sự của các siêu bão trong bối cảnh biến đổi khí hậu", ông Cường thông tin.

Đặc biệt, theo ông Cường, ngay sau bão số 9, bão số 10 (Bualoi) đổ bộ trực tiếp vào Hà Tĩnh, Bắc Quảng Trị với cường độ gió cấp 10-12, giật cấp 14, mưa 300-600 mm diện rộng, gây ngập lụt, sạt lở, lũ quét trên diện rộng từ Bắc Bộ đến Trung Bộ.

Ông Cường khẳng định đây là cơn bão có nhiều điểm dị thường, cực đoan: Tốc độ di chuyển rất nhanh trung bình lên tới 30-35km/h (nhanh gấp đôi so với các cơn bão bình thường); thời gian lưu bão trên đất liền kéo dài các tỉnh Nghệ An - Bắc Quảng Trị kéo dài ít thấy, lên tới trên 12 tiếng.

Hoàn lưu gió bão mạnh từ cấp 6 trở lên trải dài 11/21 tỉnh ven biển, trong đó khu vực có gió mạnh từ cấp 8 trải dài suốt từ Ninh Bình đến Quảng Trị, khu vực Nam Hà Tĩnh - Bắc Quảng Trị là vùng tâm bão ảnh hưởng cũng là vùng gió mạnh nhất, phổ biến cấp 10-11, giật cấp 13-14.

Dù ở cách xa tâm bão đến hàng trăm km nhưng từ rạng sáng đến trưa ngày 29/9, tại một số tỉnh Bắc Bộ đã ghi nhận hiện tượng dông lốc xoáy, vòi rồng gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Mưa lũ gây thiệt hại nặng ở nhiều địa phương

Theo Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn, đến nay cả nước xảy ra 14 đợt mưa lớn trên diện rộng, trong đó 2 đợt mưa trái mùa đêm 22-24/5 và đêm 10-13/6 ở khu vực Bắc Bộ và Trung Trung Bộ.

Đặc biệt, đợt mưa đêm 22-24/5 tại Hà Tĩnh đã quan trắc được 29/103 trạm trên 200mm, 13/103 trạm trên 300mm và 7/103 trạm trên 400mm.

Trong cơn bão số 5, đợt mưa từ đêm 24/8 đến sáng ngày 27/8 ở các tỉnh đồng bằng và trung du Bắc Bộ, Thanh Hoá đến Bắc Quảng Trị có mưa to đến rất to với lượng mưa phổ biến 200-400mm, có nơi lượng mưa trên 500mm.

Trong thời gian 25-28/8, trên các hệ thống sông từ Bắc Bộ đến Thanh Hóa - Quảng Trị đã xuất hiện một đợt lũ lớn trên diện rộng, nhiều trạm ghi nhận đỉnh lũ vượt mức báo động 3 như sông Thao tại Yên Bái, sông Hoàng Long tại Bến Đế, sông Bưởi, trung và hạ lưu sông Mã và thượng nguồn sông Chu.

Đợt mưa lũ này đã gây ra nhiều trận lũ quét, sạt lở đất và ngập úng nghiêm trọng tại các tỉnh miền núi và trung du Bắc Bộ, cũng như dọc dải ven biển Bắc Trung Bộ, cho thấy mức độ nguy hiểm của tổ hợp mưa lớn - lũ trên nhiều lưu vực sông cùng lúc.

Trong cơn bão số 10, hoàn lưu bão gây mưa lớn toàn Bắc Bộ và Thanh Hóa trở vào đến TP Huế (khu vực Bắc Bộ tổng lượng mưa phổ biến 100-250mm, đặc biệt khu vực phía Nam Sơn La, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái và Hà Nội có tổng lượng mưa 250-400mm, có nơi cao hơn.

Khu vực Thanh Hóa đến Huế tổng lượng mưa phổ biến 300-450mm, trong đó, khu vực Thanh Hóa - Nghệ An có tổng lượng mưa 450-600mm, có nơi trên 600mm. Ngày 30/9, khu vực Hà Nội đã ghi nhận lượng mưa rất to, số liệu lớn nhất là 296mm. Mưa lớn làm xuất hiện lũ lớn trên nhiều sông (hầu hết các sông vượt mức báo động 3).

“Trong vòng 1 tháng, cơn bão số 5 và cơn bão số 10 gây ra 2 đợt tổ hợp thiên tai nghiêm trọng và rất nghiêm trọng, khốc liệt, xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm; tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi, trong đó có tình trạng mưa lớn gây ngập lụt nặng ở Hà Nội vào những ngày cuối tháng 8 và cuối tháng 9”, ông Cường thông tin.

Từ nay tới cuối năm còn bao nhiêu cơn bão?

Từ nay cho tới hết năm 2025, theo ông Cường, bão/áp thấp nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến nước ta có khả năng ở mức cao hơn so với trung bình nhiều năm.

Từ khoảng tháng 10, không khí lạnh có xu hướng gia tăng cường độ và tần suất. Không khí lạnh có khả năng hoạt động mạnh trong tháng 11-12, hiện tượng rét đậm ở Bắc Bộ có khả năng xuất hiện từ nửa cuối tháng 12.

Các đợt mưa lớn có khả năng xuất hiện ở khu vực Trung Bộ. Cao điểm mùa bão và mưa lớn tập trung tại khu vực từ Hà Tĩnh đến Huế và khu vực phía Đông các tỉnh từ Quảng Ngãi đến Khánh Hòa trong tháng 10 đến nửa đầu tháng 12.

Trên các sông từ Quảng Trị đến Khánh Hòa và Lâm Đồng, dự báo đỉnh lũ phổ biến ở mức báo động 2-3, có nơi vượt trên báo động 3. Các đợt lũ lớn khả năng tập trung trong tháng 10, 11 và khả năng xuất hiện các đợt lũ muộn vào cuối năm trùng vào thời kỳ tích nước của các quy trình vận hành liên hồ chứa các sông khu vực Trung Bộ.

Nguy cơ ngập lụt tại các đô thị, thành phố lớn tiếp tục diễn ra do ảnh hưởng của mưa lớn cục bộ. Lũ quét, sạt lở đất nguy cơ cao xuất hiện tại các tỉnh khu vực vùng núi.

Ông Cường nhận định, đỉnh lũ năm nay tại đầu nguồn sông Cửu Long tại trạm Tân Châu, Châu Đốc ở mức báo động 1-2. Tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, trong các tháng đầu mùa khô năm 2025-2026 (từ tháng 12/2025 đến tháng 3/2026), dự báo tổng lượng mưa trên lưu vực sông ở mức xấp xỉ và cao hơn trung bình nhiều năm.

Dự báo các tháng mùa khô năm 2026, ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long nắng nóng xuất hiện muộn, cường độ nắng nóng không gay gắt, kéo dài nhiều ngày như năm 2024 và nhiều khả năng xuất hiện các đợt mưa trái mùa trong những tháng đầu năm 2026.

“Xâm nhập mặn ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong những tháng đầu mùa khô năm 2025-2026 ở mức tương đương mùa khô năm 2024-2025 và thấp hơn so với mùa khô các năm 2015-2016, 2019-2020“, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn thông tin.