“Đột phá về khoa học – công nghệ là linh hồn của hiện đại hóa quốc gia”

Nổi bật từ khóa “vì nhân dân”, “phục vụ nhân dân”, “của nhân dân”

Các từ khóa “vì nhân dân”, “phục vụ nhân dân”, “của nhân dân”… nổi bật và được nhấn mạnh, nhắc đi nhắc lại trong Dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội XIV của Đảng đang được lấy ý kiến rộng rãi.

Dự thảo báo cáo chính trị nêu rõ phải quán triệt sâu sắc và thực hành triệt để quan điểm “Dân là gốc”; phát huy vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân. Mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ nguyện vọng, quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp và hạnh phúc của nhân dân; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Dự thảo nêu rõ phải kiên trì thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, thắt chặt mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng và hệ thống chính trị.

“Lấy sự hài lòng, tín nhiệm của người dân, doanh nghiệp và hiệu quả công việc làm tiêu chí đánh giá cán bộ. Tăng cường củng cố và phát huy hiệu quả sức mạnh của nhân dân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc”, dự thảo nêu.

Đường lối đổi mới phải thể hiện rõ nhân dân là trung tâm, chủ thể của mọi chủ trương, chính sách. Trong công cuộc đổi mới phải xác lập mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam với 3 trụ cột nền tảng - nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển toàn diện con người ngày càng đầy đủ, trọng tâm và thực chất. Việc phát hiện, thu hút, đào tạo, trọng dụng nhân tài bước đầu có chuyển biến tích cực. Chỉ số phát triển con người (HDI) được cải thiện rõ rệt khi tăng 14 bậc, thuộc nhóm nước phát triển con người cao. Chỉ số xếp hạng hạnh phúc tăng 33 bậc so với đầu nhiệm kỳ, xếp thứ 46/143 quốc gia.

Chính phủ đã miễn hẳn hoặc hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân. Nhà nước đã ưu tiên bố trí nguồn lực cho an sinh xã hội, phát triển con người. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt.

Các chính sách, giải pháp giảm nghèo bền vững được triển khai đồng bộ, hiệu quả trên tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 4,4% năm 2021 xuống còn 1,3% năm 2025. Tính đến tháng 9 năm nay, nước ta hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước. Số người được hưởng trợ giúp xã hội thường xuyên được mở rộng, đạt trên 3,5 triệu người năm 2025, trong đó 55% là người cao tuổi. Hệ thống y tế, chăm sóc sức khoẻ nhân dân có bước phát triển tích cực. Việc thực hiện chế độ thông tuyến khám, chữa bệnh theo bảo hiểm y tế được chú trọng. Tỉ lệ bao phủ bảo hiểm y tế tăng từ 90,9% năm 2020 lên 95,2% năm 2025.

Tuổi thọ và chỉ số sức khoẻ người dân bình quân của cả nước được cải thiện - vào năm 2025 tuổi thọ trung bình ở nước ta là 74,8 và số năm sống khoẻ là khoảng 67.

Tại hội thảo do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức mới đây, GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, Tổ phó Thường trực Tổ biên tập Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, nhấn mạnh quá trình 40 năm đổi mới, kéo dài từ năm 1986 đến Đại hội XIV của Đảng diễn ra trong bối cảnh đặc biệt của thế giới và trong nước. Việc làm rõ bối cảnh để nhận thức rõ hơn sự sáng tạo, ý chí quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta, đặc biệt là niềm tin của nhân dân đối với Đảng, với chế độ để chúng ta vượt qua thách thức.

Những kết quả đạt được của 40 năm đổi mới mang tính lịch sử về kinh tế, xã hội, con người, về vị thế của đất nước trên trường quốc tế, về cải thiện, nâng cao căn bản đời sống của nhân dân. Những thành tựu đạt được hôm nay của Việt Nam là vĩ đại, có tính lịch sử, theo ông Tấn.

GS.TS Nguyễn Quốc Sửu, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công, đánh giá cải cách bộ máy, cải cách hành chính thực hiện trong năm 2025 thực sự là một cuộc cách mạng, đã làm được rất nhiều việc.

Qua cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy đã cho thấy bài học kinh nghiệm về  “dám quyết”, vấn đề nào “đã chín”, đồng thuận cao thì quyết luôn. Nhưng quyết chính sách không được "quyết một lần ăn cả đời, mà phải quyết theo vòng đời của chính sách”.

Cụ thể, vị chuyên gia phân tích chính sách đi vào thực tiễn và thực tiễn phải giám sát, phải quản trị được chính sách, phải bám thực tiễn để tổng kết chính sách.

“Chúng ta lấy chính quyền gần dân, phục vụ nhân dân, lấy nhân dân làm trung tâm, làm động lực và sự hài lòng của người dân làm tiêu chí để đánh giá cán bộ công chức. Thế thì chúng ta phải khảo sát xem dịch vụ công đã được chưa, có cần phải điều chỉnh gì không. Có nghĩa là chúng ta quyết chính sách và phải giám sát chính sách, quản trị chính sách trong cả một vòng đời chính sách”, ông Sửu chia sẻ.

Còn PGS.TS Vũ Thị Phương Hậu, Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, phân tích đột phá chiến lược về nguồn nhân lực chất lượng cao được xác định trong văn kiện Đại hội XIII là khâu then chốt của phát triển, nhưng thời gian qua vẫn chưa phát huy đúng vai trò. Hạn chế lớn nhất nằm ở nhận thức và cách tiếp cận dù Đảng đã nhất quán coi con người là trung tâm của quá trình phát triển, nhiều cấp, ngành vẫn chưa thực sự thấm nhuần quan điểm này.

Từ đó, bà Hậu kiến nghị dự thảo Văn kiện Đại hội XIV cần bổ sung nhóm giải pháp đủ mạnh để trọng dụng, khuyến khích sáng tạo và phát huy vai trò nhân tài khu vực công, coi đây là chìa khóa của phát triển quốc gia trong giai đoạn mới.

“Bảo vệ môi trường” cùng phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ “trung tâm”

Đó là một trong những điểm mới nổi bật của dự thảo Văn kiện Đại hội XIV. Trung ương đã thống nhất bổ sung “bảo vệ môi trường” cùng với phát triển kinh tế, xã hội là nhiệm vụ “trung tâm”.

Điều này đánh dấu một bước phát triển nhận thức sâu sắc và vững chắc về phát triển bền vững dựa trên 3 trụ cột: Kinh tế, xã hội và môi trường. Đây không còn là lời khẳng định hình thức mà là cam kết chiến lược, đặt sinh thái môi trường làm thước đo trong mỗi chính sách phát triển.

Trên bình diện quốc tế, Việt Nam đã cam kết phát triển kinh tế xanh và cam kết trung hòa carbon vào năm 2050 (Net Zero, phát thải ròng bằng 0) đang tạo ra áp lực đồng thời cũng là cơ hội mới cho phát triển nhanh, bền vững đất nước. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã thể hiện Việt Nam không chỉ thực thi các hiệp định, mà còn thu hút vốn xanh, tín chỉ carbon và công nghệ sạch; thông qua chuyển đổi năng lượng, phát triển kinh tế tuần hoàn và đẩy mạnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Việc áp dụng cơ chế định giá chi phí môi trường, “thuế sinh thái”, tín chỉ carbon và khung pháp lý chặt chẽ sẽ tạo đòn bẩy mạnh mẽ cho doanh nghiệp đầu tư xanh, đồng thời bảo đảm cạnh tranh công bằng giữa các thành phần kinh tế; khẳng định vai trò tiên phong, trách nhiệm của ta trước cộng đồng thế giới.

GS.TS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho rằng mô hình tăng trưởng hiện nay còn dựa nhiều vào khai thác tài nguyên, lao động giá rẻ, công nghiệp hỗ trợ chưa có sự phát triển mạnh mẽ... Muốn đạt mục tiêu phát triển như kỳ vọng đòi hỏi chúng ta phải thay đổi tư duy từ tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chiều sâu, từ tư duy quản lý hành chính sang tư duy kiến tạo phát triển.

“Phải coi con người là trung tâm và chủ thể của sự phát triển, không đánh đổi môi trường và công bằng xã hội. Nhà nước phải đóng vai trò kiến tạo và phát triển, phục vụ nhân dân, tạo môi trường và không gian cho doanh nghiệp, thị trường phát triển”, ông Đường nêu quan điểm.

Phát triển bền vững không còn là một khái niệm chung chung mà có nội hàm rất cụ thể và sâu sắc. Đó là phát triển xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn, phát triển cân bằng giữa tăng trưởng, môi trường và an sinh xã hội, theo ông Đường.

Chuyên gia về môi trường - Tiến sĩ Tô Văn Trường, nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, đặc biệt quan tâm tới đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, bởi đây là một định hướng mới, có tầm quan trọng đặc biệt. Đây không chỉ là chủ trương mang tính chiến lược, mà còn là điều kiện tất yếu để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững và phồn vinh trong thế kỷ XXI.

Thế giới đang bước vào kỷ nguyên kinh tế số và trí tuệ nhân tạo - nơi tri thức, dữ liệu và sáng tạo trở thành nguồn lực cốt lõi. Trong bối cảnh đó, việc Đảng xác định khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một đột phá phát triển mang tầm vóc chiến lược thể hiện tầm nhìn xa, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

“Mô hình tăng trưởng dựa trên khai thác tài nguyên, vốn và lao động giá rẻ đã tới hạn. Động lực mới chỉ có thể đến từ “chuyển đổi mô hình phát triển”, lấy tri thức, công nghệ và sáng tạo làm nền tảng. Lợi thế của mô hình này là khả năng tạo ra giá trị gia tăng không giới hạn, khi tiến bộ khoa học và đổi mới sáng tạo được lan tỏa trong toàn bộ nền kinh tế từ sản xuất, dịch vụ đến quản trị nhà nước và đời sống xã hội”, ông Trường dự báo.

Tiến sĩ Trường nhấn mạnh yếu tố con người là trung tâm của mọi đổi mới. Không có công dân số - những người có năng lực công nghệ, kỹ năng sáng tạo và tinh thần cầu thị thì không thể có nền kinh tế số và xã hội số. Do đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phải song hành với xây dựng hạ tầng số và thể chế số.

Khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là một trụ cột phát triển, mà là linh hồn của chiến lược hiện đại hóa quốc gia. Đây chính là con đường để Việt Nam bứt phá, rút ngắn khoảng cách phát triển, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và kiến tạo nền kinh tế tri thức mang bản sắc Việt Nam.

“Nếu triển khai thành công đột phá chiến lược này, đến năm 2045 khi đất nước kỷ niệm 100 năm thành lập nước Việt Nam có thể bước vào hàng ngũ các quốc gia phát triển, có nền công nghiệp công nghệ cao, xã hội sáng tạo, và con người Việt Nam thực sự trở thành trung tâm của tiến bộ và văn minh nhân loại”, Tiến sĩ Tô Văn Trường nêu quan điểm.