Nước cờ chiến lược của Nga khi mở mặt trận ở "chảo lửa" Kharkov

Vào đêm 10/5, quân đội Nga mở chiến dịch ở phía bắc vùng Kharkov của Ukraine. Cuộc chiến diễn ra khốc liệt và tình hình liên tục thay đổi.

Quân đội Ukraine vẫn chiến đấu tích cực ở tiền tuyến và vùng ven ở khu vực biên giới. Các cơ sở quân sự và cơ sở hạ tầng được lực lượng Kiev sử dụng đang bị tấn công ở khoảng cách từ 10 đến 50km.

Bộ Quốc phòng Nga thông báo các đơn vị thuộc Nhóm lực lượng phương Bắc đã nắm quyền kiểm soát các khu định cư Borisovka, Ogurtsovo, Pletenevka, Pylnaya và Strelechya ở vùng Kharkov.

Các nguồn tin Ukraine cho biết có khả năng sẽ có hai hướng tấn công chính: tại khu vực Volchansk (một trong những thành trì của Ukraine nơi vùng biên giới Belgorod của Nga bị pháo kích) và gần làng Liptsy về phía Kharkov.

Theo báo cáo sơ bộ, quân đội Nga đang tiến gần các khu định cư Strelechya, Glubokoye và Lukyantsy, cách Kharkov 30km về phía đông bắc, nhưng chưa có xác nhận chính thức về thông tin này.

Bom thả từ trên không FAB-250/500 có độ chính xác cao đang được sử dụng tích cực để tấn công các cơ sở quân sự của Ukraine. Các thiết bị mà quân đội Ukraine đang bí mật tìm cách di chuyển vào khu vực xung đột đang leo thang cũng bị máy bay không người lái Lancet của Nga tấn công. Trong số các mục tiêu của Ukraine bị tấn công có các hệ thống pháo phóng loạt và tên lửa.

Tầm quan trọng của mặt trận Kharkov

Kharkov là thành phố lớn thứ hai của Ukraine. Thành phố này có dân số trước chiến tranh là 1,5 triệu người và là một trung tâm quan trọng đối với Kiev. Thành phố cách biên giới với Nga chưa đầy 40km. Ở phía bên kia, cách biên giới Ukraine khoảng cách tương tự là Belgorod, thành phố lớn của Nga gần biên giới Ukraine nhất.

Khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào năm 2022, Kharkov là một trong những thành phố đầu tiên bị tấn công. Trong những ngày đầu, quân đội Nga đã cố gắng tiến vào thành phố này. Mặc dù một số đơn vị của Nga đã tiến sâu vào thành phố, song cuộc tấn công ban đầu được tổ chức kém bài bản, lực lượng không đủ và Ukraine vẫn giữ được Kharkov.

Mặc dù thủ phủ của khu vực không bị chiếm, nhưng quân đội Nga đã kiểm soát được một phần đáng kể khu vực phía đông Kharkov. Tuy vậy, tiền tuyến chỉ được một lực lượng nhỏ và không đủ mạnh trấn giữ. Đến tháng 9/2022, một cuộc phản công của Ukraine đã đẩy quân Nga về phía đông, tiến vào vùng Lugansk.

Từ đó trở đi, chiến tuyến được thiết lập chạy theo hướng bắc - nam đến phía đông Kharkov và dọc theo biên giới đến phía bắc Kharkov. Một mặt trận được thành lập ở phía đông.

Quân đội Ukraine đã triển khai nỗ lực mới, tiến hành các cuộc tấn công vào vùng Belgorod và các thị trấn lân cận của Nga. Nhiều lần các đơn vị Ukraine tìm cách đột nhập vào lãnh thổ Nga, đồng thời pháo kích thành phố Belgorod và các thị trấn biên giới (Shebekino, Graivoron, các làng nhỏ).

Những cuộc pháo kích như vậy tiếp tục diễn ra thường xuyên. Lực lượng phòng không Nga có thể đánh chặn hầu hết tên lửa và máy bay không người lái phóng vào thành phố, nhưng không hiệu quả 100%.

Một phần dân số Belgorod và hầu hết người dân từ các làng và thị trấn nhỏ gần biên giới Ukraine nhất đã sơ tán vào sâu trong lãnh thổ Nga.

RT dẫn lời Roman Shumov, một nhà sử học người Nga chuyên nghiên cứu các cuộc xung đột và chính trị quốc tế, cho biết có một số lý do khiến Ukraine liên tục pháo kích vào vùng biên giới Belgorod của Nga.

Thứ nhất, các cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào lãnh thổ của Nga được quốc tế công nhận là một phần của chiến lược có chủ ý nhằm gây áp lực lên người dân Nga.

Thứ hai, Kiev cho rằng bằng cách này có thể giữ cho quân đội Nga luôn trong tình trạng căng thẳng. Việc bảo vệ biên giới một cách thụ động cần có lực lượng đáng kể.

Ngay cả các đơn vị nhỏ của Ukraine tiến hành các cuộc tấn công dọc biên giới cũng có thể gây sức ép với quân Nga, buộc họ phải bao vây biên giới bằng các đơn vị quân sự để đối phó với trường hợp bị tấn công nghiêm trọng hơn.

Vào tháng 3, một cuộc tấn công nghiêm trọng đã diễn ra khi các đơn vị cấp tiểu đoàn của Ukraine được trang bị xe bọc thép đã cố gắng vượt qua khu vực biên giới gần làng Kozinka. Cuộc đột kích này thất bại và quân Ukraine bị tổn thất nặng nề, nhưng làng Kozinka cũng bị thiệt hại sau cuộc giao tranh kéo dài vài ngày.

Thứ ba, Ukraine cố gắng sử dụng vấn đề biên giới để thúc đẩy các "nhóm ủy nhiệm", các đơn vị bao gồm các công dân Nga ủng hộ Kiev.

Lý do Nga mở chiến dịch tấn công vào Kharkov

Theo chuyên gia Roman Shumov, tất cả những điều trên đã đủ để các chính trị gia và quân đội Nga cân nhắc việc mở một chiến dịch ở vùng Kharkov. Tuy nhiên, trong năm 2023, tất cả lực lượng Nga đều tập trung vào việc đẩy lùi chiến dịch phản công quy mô lớn của Ukraine. Trên phòng tuyến Kharkov - Belgorod, các cuộc đột kích và pháo kích của Ukraine có nhiệm vụ kéo quân Nga đến đây và đánh lạc hướng họ khỏi mặt trận chính ở Zaporizhia.

Rốt cuộc, chiến dịch phản công mùa hè 2023 của Ukraine đã thất bại và quyền chủ động được chuyển sang phía Nga. Tuy nhiên, Nga cũng đối mặt với một số vấn đề phức tạp hơn.

Chiến tuyến rất dài, trong khi có một phần lớn biên giới không có giao tranh diễn ra. Mọi mặt trận đều có những hạn chế theo quan điểm của các chiến lược gia Nga.

Ví dụ, ở vùng Kherson, sông Dnepr là một trở ngại rõ ràng với Nga, mặt trận từ Zaporizhia đến vùng Lugansk được củng cố rất tốt, với lực lượng dự bị của Ukraine đều tập trung ở đây. Thực tế cho thấy, không có khu vực nào dễ dàng để Nga có thể mở cuộc tấn công.

Trong khi đó, ở khu vực phía bắc, thông tin liên lạc không được đảm bảo và địa hình rừng núi di chuyển khó khăn. Kharkov là một thành phố rất lớn và việc tấn công vào một trung tâm đô thị như vậy là một nhiệm vụ vô cùng hóc búa với Nga.

Tuy nhiên, vùng Kharkov (xung quanh thành phố Kharkov) lại là một mặt trận mà Nga có thể phát huy lợi thế tiến công.

Cuộc tấn công của Nga đang diễn ra trên cả hai bờ sông Seversky Donets, chảy từ bắc xuống nam đến phía đông Kharkov. Đây là một chướng ngại vật lớn, khiến các phương tiện khó có thể vượt qua, trong khi đó bờ tây gần Kharkov hơn. Tại đây, bộ chỉ huy Nga có thể đang lên kế hoạch tạo ra một "vùng đệm" để ngăn chặn cuộc pháo kích vào Belgorod. Chính thành phố Kharkov cũng có thể bị bao vây.

Đây là mối đe dọa nghiêm trọng mà lực lượng Ukraine sẽ khó đối phó nếu Nga di chuyển đến một khoảng cách mà họ có thể bắn pháo vào các vị trí của Ukraine ở ngay Kharkov. Ngoài ra, cuộc tấn công này còn có khả năng khiến lực lượng Ukraine trong thành phố Kharkov có nguy cơ bị bao vây nếu các tuyến đường nối Kharkov với phần còn lại của Ukraine có thể bị chia cắt.

Cuộc tấn công ở phía đông Seversky Donets sôi động hơn và tác động thực sự của nó đối với diễn biến cuộc chiến có thể đáng kể hơn. Mục tiêu trước mắt của Nga rất rõ ràng là thị trấn Volchansk. Trong suốt khoảng thời gian dài, ở đây có những vị trí được Ukraine sử dụng để pháo kích Belgorod và việc chiếm được Volchansk sẽ giải quyết được vấn đề tương tự là tạo ra vùng đệm dọc biên giới.

Tuy nhiên, Nga cũng đối mặt với một số thách thức. Thực tế cho thấy một cuộc tấn công từ phía này sẽ đưa quân Nga đến hậu phương của các đơn vị Ukraine đang phòng thủ ở phía đông, trên tuyến chạy từ phía bắc dọc theo sông Oskol. Nếu thành công, điều này có nghĩa là lực lượng Ukraine sẽ phải rút quân ra hai bên sườn trước nguy cơ bị bao vây và rút lui ngày càng xa về phía nam. Điều này sẽ không phá vỡ mặt trận, nhưng sẽ làm thay đổi toàn bộ cuộc chiến ở khu vực này.

Cuối cùng, cuộc giao tranh tái diễn gần Kharkov là một phần của bức tranh rộng lớn hơn. Quân đội Ukraine đang thiếu trầm trọng quân số và trang thiết bị. Họ đang bảo vệ một mặt trận rất rộng lớn, và việc phải đối phó với các cuộc giao tranh ở nhiều khu vực đang dẫn đến sự mệt mỏi chung của Kiev.

Các lực lượng Nga đang đạt được những bước tiến về mặt chiến thuật với tần suất thường xuyên hơn. Trong khi đó, vào những tháng gần đây, quân đội Ukraine đang dần mất đi những thiết bị khan hiếm, đặc biệt là pháo binh. Hệ thống phòng thủ của Kiev ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào máy bay không người lái và số lượng lớn bộ binh sẵn sàng đứng dưới hỏa lực của Nga.

Bộ chỉ huy Nga sẽ coi nhiệm vụ ở Kharkov đã hoàn thành nếu có thể dịch chuyển chiến tuyến thêm 10-15km (điều này sẽ làm phức tạp đáng kể nỗ lực pháo kích vào Belgorod và tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc tấn công vào Kharkov) và đặc biệt, để chiếm lại Volchansk. Nếu đạt được kết quả như vậy, Nga sẽ có lợi ích đáng kể cho việc lập kế hoạch trong tương lai.

Mục tiêu lập "vùng đệm" của Nga

Nga đã mở các mũi tấn công vào vùng Kharkov và giành được quyền kiểm soát hơn 10 ngôi làng ở khu vực giáp với biên giới Nga. Ukraine trong những ngày qua nhiều lần thừa nhận tình hình đang rất khó khăn ở mặt trận Kharkov và đã huy động lực lượng từ nhiều khu vực tới vùng đông bắc để chặn đà tiến của Nga. 

Tuy nhiên, Nga vẫn chưa tấn công vào thành phố Kharkov nằm sâu hơn bên trong. Phương Tây cho rằng, Nga chưa đủ lực lượng và vũ khí để tiến tiếp vào lãnh thổ Ukraine trong thời điểm này.

Phát biểu tại Viện Công nghệ Harbin trong khuôn khổ chuyến thăm Trung Quốc hôm 17/5, Tổng thống Nga Vladmir Putin cho biết Moscow không có kế hoạch giành quyền kiểm soát Kharkov, thành phố lớn thứ 2 của Ukraine, vào thời điểm này.

Ông Putin giải thích rằng các cuộc tấn công của Nga nhằm vào vùng Kharkov trong những ngày qua nhằm mục tiêu tạo ra "vùng đệm" ở biên giới Ukraine. Vì vậy, Nga lúc này chưa có ý định tấn công để kiểm soát thành phố Kharkov thuộc vùng Kharkov.

Hồi tháng 3, Tổng thống Putin từng nói về việc lập ra vùng đệm ngăn cách giữa Nga và Ukraine. Điện Kremlin nhấn mạnh, tạo ra vùng đệm là cách duy nhất nhằm đưa các khu vực của Nga ra ngoài tầm bắn của vũ khí Ukraine.

Khi đó, ông Putin nói rằng, một khu vực được xem là "vùng đệm" có thể sẽ phải đủ lớn để ngăn chặn vũ khí do nước ngoài sản xuất tấn công lãnh thổ Nga.

Sau đó, cố vấn chính trị của tổng thống Ukraine, ông Mykhailo Podolyak, đã chỉ trích ý tưởng của ông Putin, cáo buộc đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy Moscow có kế hoạch làm gia tăng căng thẳng.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov ngày 20/5 cũng xác nhận, lực lượng Nga đang tạo ra một vùng đệm để bảo vệ lãnh thổ trong bối cảnh Ukraine liên tiếp tập kích vào các khu dân cư ở biên giới, trong đó có Belgorod.

"Tổng thống Putin đã công bố chiến dịch nhằm tạo ra một khu vực an ninh vùng đệm để bảo vệ các thành phố và khu định cư của chúng tôi hiện nằm trong tầm hỏa lực (của Ukraine)", ông Peskov nói.

Các nhà phân tích phương Tây đều cho rằng với lực lượng hiện nay, Nga khó bao vây hay kiểm soát hoàn toàn Kharkov. Theo họ, mục đích chính của Moscow là lập ra một vùng đệm an ninh ở Kharkov, đẩy lực lượng Ukraine ra ngoài tầm hỏa lực nhắm vào các thành phố biên giới Nga. Ngoài ra, Moscow dường như muốn buộc Ukraine chuyển bớt lực lượng từ mặt trận miền Đông đến.

Nhà phân tích Phần Lan Joni Askola nhận định với Forbes rằng, cuộc tấn công của Nga ở Kharkov là một "đòn nhử" phức tạp khi Moscow hy vọng sẽ lôi kéo lực lượng Ukraine ra khỏi thành phố Chasiv Yar và các thị trấn phía tây Avdiivka, khu vực diễn ra cuộc giao tranh khốc liệt của Nga ở vùng Donbass phía đông.

Theo cách đó, đòn nhử Kharkov có thể có tác dụng "làm giảm nguồn lực dự bị sẵn có của Ukraine để chống lại cuộc tấn công chính của Nga ở phía đông", chuyên gia Askola cho biết.

Lữ đoàn cơ giới số 42 của quân đội Ukraine có thể là lực lượng đầu tiên di chuyển về phía bắc để tăng viện cho lực lượng phòng vệ của Ukraine đã có mặt ở đó. Theo sĩ quan quân đội Ukraine Denis Yaroslavsky, Lữ đoàn cơ giới số 57 và Lữ đoàn xung kích số 92 cùng Trung đoàn Kraken của tình báo quân đội Ukraine cũng đã tiến về mặt trận Kharkov.

"Bằng cách thúc giục Ukraine điều động các đơn vị đến những khu vực này, Nga đang khiến Ukraine chuyển hướng tập trung vào các mục tiêu chiến lược của Nga ở khu vực Donbass", nhóm phân tích Frontellect Insight của Ukraine nhận định.

Nhận định với Sputnik, Anatoly Matviychuk nhà quan sát quân sự, từng là cựu chiến binh tại Afghanistan và Syria, giải thích rằng vùng đệm là vùng lãnh thổ triển khai binh lính nhằm ngăn chặn đối phương thực hiện nhiệm vụ chiến đấu.

Khi nói đến thành phố biên giới Belgorod của Nga, "vùng đệm là khu vực mà các hệ thống pháo binh tiêu chuẩn của quân đội Ukraine sẽ không thể tiếp cận Belgorod và các khu vực đông dân cư ở đó". Ông Matviychuk giải thích rằng thậm chí có thể cần phải đưa thành phố Kharkov vào vùng đệm này.

"Chiều dài của vùng đệm có thể lên tới 100km nếu thấy cần thiết để bảo vệ người dân Belgorod khỏi đạn pháo của đối phương. Điều đó có nghĩa là khu vực này sẽ bao gồm tất cả khu định cư của vùng Kharkov dọc biên giới Nga, thậm chí có thể bao gồm cả thành phố Kharkov", ông Matviychuk nói.

Theo ông, Tổng thống Putin đã đúng khi nhấn mạnh sự cần thiết của việc tạo vùng đệm để bảo vệ lãnh thổ Nga trước các cuộc tấn công của Ukraine trong bối cảnh quân đội Nga đang liên tục tiến công.

Theo Serhiy Kuzan, chủ tịch Trung tâm Hợp tác và An ninh Ukraine, mặc dù Nga không có đủ quân dự bị để chiếm Kharkov nhưng họ có khả năng tiếp tục chiến đấu trong khu vực này trong ít nhất một tháng, nhắm mục tiêu đến gần thành phố Kharkov nhất có thể và "tạo áp lực ở đó" bằng cách pháo kích.

Một nguồn tin của lực lượng quốc phòng Ukraine nói với Financial Times rằng Nga sẽ cần số quân ít nhất gấp 4 lần so với hiện tại để tiến hành một cuộc tấn công trên bộ vào Kharkov. Nguồn tin khẳng định mục tiêu của Moscow là kéo giãn lực lượng của Ukraine.

Theo RT, Sputnik, Financial Times, Forbes