48 giờ chứng kiến cuộc sống của người dân Ukraine ở "túi bom" Kharkov

Kharkov chìm trong bom đạn

Kharkov - thành phố lớn thứ hai của Ukraine sau Kiev, là nơi sinh sống của khoảng 1,3 triệu người - đã bị tàn phá nặng nề trong những ngày đầu tiên Nga mở cuộc tấn công toàn diện năm 2022 nhưng may mắn không bị thất thủ. Tuy nhiên, giờ đây, thủ phủ công nghiệp này và các vùng lân cận lại một lần nữa trở thành mục tiêu của lực lượng Moscow.

Theo Thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, Oleksandr Lytvynenko, khoảng 30.000 quân Nga đang tham gia vào cuộc tấn công trên bộ mới được phát động vào ngày 10/5, chủ yếu tập trung vào các khu định cư biên giới ở tỉnh Kharkov.

Điều này được báo trước bởi các cuộc tấn công trên không thường xuyên nhằm vào Kharkov trong nhiều tháng và những dự đoán về một cuộc tấn công của Nga vào đây có thể đe dọa đến chính thành phố.

Đầu tháng này, phóng viên của báo Kyiv Independent đã có 48 giờ tại "túi bom" Kharkov để ghi nhận cách người dân xoay xở để làm việc, thư giãn và tồn tại ở thành phố bị ném bom nhiều nhất của Ukraine.

Cách biên giới Nga khoảng 30km, Kharkov là một điểm trung chuyển quan trọng đối với các nhóm tình nguyện hỗ trợ dân thường Ukraine và thú cưng của họ.

Một trong những tổ chức như vậy là NorDog, nhóm tình nguyện viên cứu hộ chó gần tiền tuyến, hoạt động tại căn cứ ở phía nam thành phố, hiện là mái ấm của khoảng 50 chú chó chờ được nhận nuôi.

"Khi chiến sự bắt đầu, không còn nguồn cung cấp nào khác ngoài các tình nguyện viên. Mọi người đều cần một nơi để lấy thức ăn cho thú cưng của mình", Pavel Khramtsov, giám đốc điều hành các hoạt động thực địa của NorDog, chia sẻ với Kyiv Independent.

"Ban đầu chúng tôi thấy rất nhiều chó bị xích trong sân, không được cho ăn, kiệt sức. Vì vậy, chúng tôi nảy ra ý định xây dựng một trại tạm trú riêng theo đúng tiêu chuẩn", ông Khramtsov nói. 

Để tiếp cận chúng, nhóm phải thường xuyên thực hiện các chuyến đi vào "vùng đỏ" - những khu vực gần tiền tuyến, nơi chỉ còn quân đội Ukraine hoặc một số ít dân thường sinh sống - bởi những chú chó ở đó cần được giúp đỡ nhất.

Vết thương chiến tranh và cuộc sống thường nhật

Giờ tan ca, tiếng còi báo động không kích lại vang lên khắp Kharkov. Các kênh Telegram địa phương cảnh báo về tên lửa hoặc bom lượn của Nga được phóng từ vùng Belgorod bên kia biên giới nhằm vào thành phố.

Khác với tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo tấn công trên khắp Ukraine, bom tấn được sử dụng ở Kharkov, tuy hơi thiếu chính xác nhưng lại gây thiệt hại khủng khiếp.

Vụ mới nhất nhắm vào thị trấn Derhachi, phía bắc Kharkov, nhanh chóng được xác nhận với hai tiếng nổ lớn. Gần địa điểm một vụ nổ, mảnh vỡ thủy tinh từ các tòa nhà xung quanh, vỡ do sức ép của làn sóng xung kích, vương vãi khắp đường và vỉa hè.

Một cảnh sát cho biết, lẫn trong số đó là những mảnh kim loại nhỏ, cong queo và vẫn còn đang nóng từ chính quả bom.

Một phụ nữ, giọng nghẹn ngào nói qua khung cửa sổ vỡ, cho biết đây là lần thứ hai trong 2 năm cô phải thay kính cửa sổ.

Vụ tấn công khiến 9 người bị thương, trong đó có đến 8 trẻ em.

Ở rìa thị trấn, quả thứ hai rơi trúng khu vườn ngay cạnh nhà của một cặp vợ chồng già. Mái nhà họ bị phá hủy hoàn toàn. Tất cả cửa sổ đều vỡ tan thành từng mảnh nhỏ li ti vương vãi trên sàn. Một cái cây trong vườn vẫn đang bốc khói nghi ngút bên cạnh một hố bom sâu hoắm.

"Mọi thứ vỡ tan chỉ trong một giây", bà Tetiana, 62 tuổi, chia sẻ với Kyiv Independent trong khi đang quét dọn những mảnh vỡ thủy tinh loang lổ trên sàn bếp.

Trên bàn vẫn còn phủ khăn, đó là những chiếc bánh Phục sinh mà bà đang nướng dở khi quả bom rơi trúng.

Chỉ tay về phía người chồng đang ngồi ngẩn ngơ với đầu băng bó đầy máu, bà nghẹn ngào nói: "Ông ấy bị thương nặng. Mảnh vỡ găm vào người ông ấy như nhím vậy". 

"Những năm tháng chúng tôi vất vả xây dựng ngôi nhà này đã trôi qua vô ích. Giờ đây, sức khỏe cũng chẳng còn, chẳng biết lấy đâu ra mà xây lại", bà buông chổi, nước mắt giàn dụa.

Người hàng xóm của bà cũng đang ngồi bên ngoài, nhà cô ấy cũng bị hư hại do vụ nổ. 

Cách trung tâm Kharkov khoảng 20 phút lái xe, khi hoàng hôn buông xuống, công viên Sarzhyn Yar như một thế giới hoàn toàn khác biệt so với sự tàn phá ở những địa điểm hứng chịu các cuộc tấn công gần đây của Nga.

Vạt đất dài phủ đầy cây xanh này được nuôi dưỡng bởi những mạch nước ngầm tự nhiên, cung cấp nước uống cho một số người dân và là nơi tắm mát quanh năm cho những người khác.

"Thật thoải mái để thư giãn ở đây", Yana, 22 tuổi, chia sẻ. "Nghe có vẻ lạ, nhưng khi bạn phải sống dưới bom đạn mỗi ngày, đến công viên này, ngắm nhìn khung cảnh tuyệt đẹp, nhâm nhi cà phê, bạn thực sự có thể thư giãn... Chúng tôi có thể tạm quên đi chiến tranh một chút", cô nói thêm. 

Tuy nhiên, việc thoát khỏi thực tế là không thể. Suy nghĩ về cuộc tấn công sắp tới của Nga vào Kharkov luôn hiện hữu. 

"Tôi đọc tin tức hằng ngày. Khi tình hình trở nên quá nguy hiểm, chúng tôi sẽ rời khỏi Kharkov", Yena nói. "Nhưng ngay bây giờ, cuộc sống vẫn tiếp diễn", cô chia sẻ. 

Ngồi gần đó là hai cậu thanh niên. Họ cưỡi những chiếc xe điện đến công viên, cặp sách lủng lẳng trên tay lái, khi ngồi trò chuyện thỉnh thoảng cả hai lại cười ồ lên vì điều mà người kia nói.

Khi được hỏi liệu họ có nghĩ mình có cuộc sống bình thường như bao thanh thiếu niên khác không, một cậu bé không chút do dự trả lời: "Có chứ, dĩ nhiên rồi ạ".

Cậu bé vừa dứt lời, tiếng còi báo động vang lên dồn dập. Theo các kênh Telegram, nhiều bom có điều khiển vừa được phóng đi. Nhưng không ai trong công viên tỏ ra hốt hoảng.

Đêm đến, tình hình căng thẳng leo thang. Nga sử dụng máy bay không người lái cảm tử Shahed tấn công Kharkov. Tiếng còi báo động rú lên inh ỏi.

Một giờ sau, một tiếng nổ lớn vang lên ở trung tâm thành phố. Vài phút sau, âm thanh vo ve đặc trưng của máy bay không người lái Shahed lại văng vẳng trên bầu trời. Âm thanh ngày càng lớn dần và gần hơn khi nó lao xuống mặt đất, rồi nổ tung trong một tòa nhà dân cư cách đó vài con đường.

Sau hai mươi phút, tín hiệu báo an toàn được phát đi và thành phố lại chìm vào giấc ngủ.

Ngày hôm sau của chúng tôi bắt đầu tại văn phòng của Ủy ban Cứu trợ Quốc tế (IRC), một tổ chức phi chính phủ toàn cầu hỗ trợ những người dân bị ảnh hưởng bởi các cuộc khủng hoảng nhân đạo. Tại đây, phóng viên của Kyiv Independent gặp Oleksandr Volkov, một bác sĩ ở Kharkov, người sắp thực hiện một trong những chuyến đi đến các ngôi làng gần tiền tuyến để cung cấp chăm sóc y tế cho những người dân.

Theo bác sĩ Volkov, ngoài gây ra thương tích thể xác, sự gia tăng các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và bom của Nga chắc chắn đang tác động xấu đến sức khỏe tinh thần của người dân Kharkov và các vùng lân cận.

Mặc dù Kharkov đang chìm đắm trong ánh nắng rực rỡ của ngày xuân hiếm hoi, không có tiếng còi báo động nào vang lên, nhưng vẻ thanh bình ấy chỉ là bề mặt. Một cuộc khủng hoảng về sức khỏe tinh thần đang âm ỉ diễn ra.

"Tình hình đã tồi tệ hơn trong 6 tháng qua. Mọi người tuy đã quen với bom đạn, nhưng lại đang phải vật lộn với mất ngủ, trầm cảm do thiếu điện, nước và sự an toàn", bác sĩ Volkov chia sẻ. Theo khảo sát của IRC, 15% người dân cho rằng chăm sóc sức khỏe tinh thần là vấn đề cấp bách, và 10% cảm nhận ảnh hưởng của chấn thương tâm lý do chiến sự gây ra.

Nỗ lực hồi sinh thành phố và những ám ảnh chiến tranh

Bất chấp nguy cơ hủy diệt luôn rình rập, mỗi sáng, một đội ngũ nhỏ gồm các công nhân đô thị vẫn dành vài giờ để làm đẹp cho thành phố. Họ trồng hoa, lau chùi tường và sơn lại lan can.

Tuy nhiên, tại một khu chợ ngoài trời rộng lớn ở đông bắc thành phố, những bất ổn dưới bề mặt bắt đầu lộ rõ.

Nằm ở quận Saltivskyi của Kharkov, khu dân cư này đã bị tên lửa và pháo binh tàn phá nặng nề trong nỗ lực chiếm thành phố bất thành của Nga vào năm 2022. 

Theo chính quyền địa phương, 70% nhà cửa trong khu vực bị hư hại hoặc phá hủy hoàn toàn. Cảnh sát địa phương cho biết hơn 600 dân thường, trong đó có 26 trẻ em, đã thiệt mạng trên khắp thành phố trong Trận chiến Kharkov. Dù nhiều gian hàng bị phá hoại nặng nề nhưng việc bán hàng vẫn diễn ra, dù số lượng người mua ít ỏi.

Tuy nhiên ngay khi máy quay xuất hiện, không khí chợ lập tức thay đổi. Mọi người không muốn bị quay phim, thậm chí một số còn bày tỏ nỗi sợ hãi rằng nếu gương mặt họ xuất hiện trên phim thì họ sẽ trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công của Nga.

Nhà sinh vật học Yevhen Kiosya tại Vườn thú Kharkov thẳng thắn chia sẻ không chỉ những khó khăn trong việc duy trì hoạt động vườn thú giữa chiến sự mà còn về tầm quan trọng của việc tạo không gian giúp người dân thành phố giải tỏa căng thẳng.

"Vườn thú là một nơi nghỉ ngơi quan trọng bởi lựa chọn giải trí ở Kharkov không nhiều", ông nói. "Trong những thời điểm khó khăn này, chúng tôi mở cửa miễn phí. Và điều đó không chỉ áp dụng cho vườn thú - hệ thống giao thông công cộng ở đây cũng vậy". 

Mặc dù thỉnh thoảng vẫn phải hứng chịu thiệt hại từ các cuộc tấn công của Nga và đang nhận nuôi những động vật từ một vườn thú khác bị phá hủy khác, Vườn thú Kharkov vẫn là tổ ấm của hàng trăm động vật.

Tuy nhiên, do các vườn thú khác ở châu Âu không mấy sẵn lòng gửi động vật đến một khu vực chiến sự, nên số lượng thú ở đây đang trong tình trạng vẫn y nguyên.

Chỉ có ba con chim cánh cụt sở hữu riêng một chuồng nuôi lớn và con voi duy nhất của vườn thú cũng có vẻ hơi cô đơn.

"Những ngày đầu, đàn sói thường hú lên vì chúng nghĩ tiếng còi báo động là tiếng gọi của một đàn sói khác đâu đó trong thành phố", nhà sinh vật học Kiosya nói thêm. "Ở Kharkov bom nổ liên tục. Và gần như mỗi ngày đều có người thiệt mạng".

Khi đang thảo luận về quy trình ứng phó với báo động không kích của vườn thú thì một hồi còi báo động khác lại vang lên.

Hai mươi phút sau, một âm thanh như xé toạc dữ dội vang lên, tiếp đến là tiếng nổ lớn từ đâu đó trong thành phố.

Lại thêm một quả bom có điều khiển của Nga đã phá hủy ngôi nhà của một cụ bà 82 tuổi, khiến bà thiệt mạng ngay trên giường. Ngôi nhà của bà giờ chỉ còn là đống đổ nát, nhà bên cạnh thì đang cháy dữ dội. Người nhà bên đã quay lại để cứu chiếc TV, giờ nó nằm chơ vơ trên đường trước tòa nhà đang bốc hỏa.

Những lính cứu hỏa vừa mới thu vòi thì thông tin về một quả bom có điều khiển khác trên không trung lại lan truyền, khiến hầu hết họ chạy tán loạn xuống đường. Họ luôn lo sợ chiến thuật "cú đúp" của Nga, tấn công cùng một mục tiêu hai lần.

Khi tập hợp lại, một lính cứu hỏa cấp cao kêu gọi tình nguyện viên quay lại dập lửa. "Chỉ cần tình nguyện, các anh không bắt buộc phải đi", anh nói. Một số đồng ý, số khác ở lại.

Ánh sáng trong đêm tối và niềm hy vọng le lói

Đến tối muộn, hai thiếu nữ 16 tuổi gặp nhau tại Quảng trường Hiến pháp (Konstytutsii) ở trung tâm thành phố.

Cả hai đều yêu thích trường học và các buổi học nhảy. Mặc dù mọi thứ đang diễn ra, các cô gái vẫn nói "cuộc sống ở đây vẫn ổn" nhưng "sẽ tuyệt vời hơn nếu không có tiếng pháo kích và mọi loại còi báo động". 

Họ khúc khích khi nói về ước mơ du lịch châu Âu nhưng vẻ mặt tối sầm đi khi được hỏi suy nghĩ về nước Nga và Tổng thống Vladimir Putin.

Vài tiếng sau, thành phố chìm trong bóng tối. Các cuộc tấn công kéo dài của Nga vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine khiến đèn đường ở Kharkov phải tắt, ánh sáng duy nhất đến từ đèn pha ô tô và ánh hắt ra từ các cửa hàng, nhà ở và quán bar.

Bên ngoài một trong những quán bar đó, những nữ đồng nghiệp là Olena, Ira, Iryna và Alina đang nhâm nhi ly rượu vang anh đào trong ánh đèn mờ ảo.

Cảm xúc của họ thay đổi liên tục khi họ mô tả cách họ đối phó với cuộc sống dưới sự ném bom liên tục và nỗi lo về một nỗ lực chiếm đóng Kharkov tiếp theo của Nga.

"Mọi người đều bàn tán về nó", Iryna nói. "Suy nghĩ về việc Nga có thể đánh chiếm thành phố luôn ám ảnh mọi người. Ai cũng sợ hãi, lo lắng và tìm cách thoát thân". "Nhưng tôi không muốn tin điều đó. Đây là thành phố của chúng tôi, tôi muốn ở lại đây", cô chia sẻ thêm.

Bốn người phụ nữ cười rộ lên khi kể về những lần cùng nhau chơi trò thoát hiểm và tìm thấy niềm vui trong những "điều giản dị" như đường phố sạch sẽ và những bông hoa mới trồng.

"Bất chấp tình hình hiện tại, chúng ta cần phải trân trọng những điều nhỏ bé trong cuộc sống này", Alina nói. "Vì chúng ta không biết ngày mai sẽ ra sao, hôm nay chúng ta còn sống, nhưng ngày mai thì không chắc".

Theo chính quyền địa phương, trong 48 giờ Kyiv Independent có mặt tại Kharkov, 2 người đã thiệt mạng và 16 người bị thương trong thành phố do các cuộc tấn công của Nga.

Thu Trang