Lá chắn tên lửa Golden Dome của Mỹ có gì đặc biệt?

Từ những thông tin công khai, Vòm Vàng dường như là phiên bản mở rộng của chương trình "Chiến tranh giữa các vì sao" vốn được Mỹ theo đuổi từ thời Chiến tranh Lạnh. Vậy với nền tảng công nghệ hiện tại và trong tương lai gần, liệu lá chắn tên lửa mới này có giúp Mỹ đối phó với những loại vũ khí tấn công mới kể cả theo phương thức tấn công quy ước lẫn tác chiến bất đối xứng?

“Chiến tranh giữa các vì sao” đang lặp lại?

Hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ được coi là vũ khí chiến lược, vì chỉ nó mới có khả năng đánh chặn đầu đạn tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM). Tuy nhiên, hệ thống hiện tại không thể bảo vệ nước này trước các đòn tấn công quy mô lớn.

Được chế tạo bằng tên lửa đánh chặn mặt đất dựa trên tên lửa GBI, hệ thống này được thiết kế để đẩy lùi một cuộc tấn công bất ngờ quy mô nhỏ hoặc có giới hạn. Khả năng đánh chặn ICBM chỉ giới hạn ở khoảng 20 mục tiêu với con số tối ưu là 2 đạn tên lửa cho mỗi mục tiêu khí động học. Đối với ICBM trang bị đầu đạn có khả năng tự cơ động quỹ đạo, hệ thống phòng thủ chỉ có thể đánh chặn tối đa từ 2-6 tên lửa.

Tuy nhiên, bất kỳ cuộc tấn công nghiêm trọng nào vào lãnh thổ Mỹ cũng sẽ liên quan đến hàng trăm ICBM được trang bị công nghệ xuyên thủng phòng thủ, cũng như nhiều hệ thống tác chiến điện tử khác. Ngay cả khi hệ thống đánh chặn đạt hiệu suất 100% thì cũng không thể bảo vệ họ khỏi các đòn tấn công tên lửa toàn diện.

Để thay đổi thực tế này, Nhà Trắng đã khởi động việc xây dựng một hệ thống phòng thủ tên lửa chiến lược mới có mật danh là "Golden Dome - Vòm Vàng" với hiệu quả đánh chặn cao hơn nhiều. Các phác thảo đầu tiên đã được gửi tới lãnh đạo Mỹ để xem xét.

Liệu điều đó có khả thi không? Làm sao có thể bao phủ toàn bộ lãnh thổ Mỹ rộng lớn bằng một lá chắn hiện đại?

Các đối thủ Trung Quốc và Nga phản ứng ra sao?

Điện Kremlin phản ứng có chừng mực trước kế hoạch lá chắn tên lửa Golden Dome của Mỹ.

“Đây là vấn đề chủ quyền đối với Mỹ. Nếu Washington tin rằng có mối đe dọa tên lửa, thì tất nhiên họ sẽ phát triển một hệ thống phòng thủ tên lửa”, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nêu quan điểm của Moscow.

“Đó là điều mà tất cả các quốc gia đều làm”, ông nói thêm và nhấn mạnh, “tất nhiên, trong tương lai gần, diễn biến của các sự kiện sẽ đòi hỏi phải nối lại các cuộc tiếp xúc để khôi phục sự ổn định chiến lược”, ông nói.

Trong một diễn biến mới nhất, Nga và Trung Quốc vừa tổ chức hội đàm tại Moscow về phòng thủ tên lửa và ổn định chiến lược, đồng thời nhất trí tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực này.

Thông cáo của Bộ Ngoại giao Nga ngày 20/11 cho biết: “Đã diễn ra một cuộc thảo luận chuyên sâu giữa Nga và Trung Quốc, bao gồm phân tích chung về các yếu tố gây bất ổn liên quan, tạo ra rủi ro chiến lược đối với an ninh toàn cầu và khu vực, cũng như trao đổi quan điểm về các cách thức nhằm giảm thiểu chúng”.

“Hai bên bày tỏ sự hài lòng lẫn nhau về mức độ và chất lượng đối thoại song phương trong các lĩnh vực này và tái khẳng định cam kết tiếp tục củng cố hơn nữa”, thông cáo cho biết thêm nhưng không nêu chi tiết về cuộc thảo luận.

Cuộc hội đàm diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố muốn xây dựng lá chắn tên lửa “Vòm Vàng” và khẳng định Washington sẽ nối lại việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân sau hơn 30 năm gián đoạn.

Xây dựng hệ thống đánh chặn từ không gian vũ trụ

Ngay từ khi chương trình "Chiến tranh giữa các vì sao" bắt đầu, vào giữa những năm 1980, bên cạnh những dự án vũ khí triển khai trên mặt đất, Mỹ đã tính tới việc đưa các thành phần của hệ thống phòng thủ tên lửa lên không gian với hiệu quả tối ưu hơn.

Ý tưởng đầu tiên chính là Smart Rocks với việc triển khai trên quỹ đạo trạm không gian hạng nặng trang bị tên lửa đánh chặn cho nhiệm vụ phòng thủ tên lửa. Tuy nhiên, việc triển khai các trạm quỹ đạo như vậy trở nên dễ tổn thương trước đòn tập kích của đối phương.

Dự án thứ hai là Brilliant Pebbles. Về mặt ý tưởng, nó kế thừa chương trình Smart Rocks, nhưng thay vì một số trạm quỹ đạo chiến đấu lớn, nó cho phép phóng lên quỹ đạo các khoang phóng tên lửa đánh chặn riêng lẻ. Nếu phát hiện một cuộc tấn công lớn, trung tâm chỉ huy sẽ điều khiển các tên lửa để đánh chặn ICBM của đối phương ngay khi chúng tiến vào không gian ở pha tăng tốc.

Dự án Brilliant Pebbles khá thực tế nhưng lại quá tốn kém. Để bao phủ lãnh thổ Mỹ trong không gian, cần phải đặt hơn 7.000 khoang đánh chặn trên quỹ đạo. Vào thời điểm đó, Không quân Mỹ và Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) chưa có năng lực như vậy. Tuy nhiên, chương trình này cũng chưa hoàn toàn khép lại. Chúng được sửa đổi thành chương trình SBIRS LEO, nhưng vẫn vướng các rào cản đáng kể.

Golden Dome có khả thi nhờ công nghệ mới?

Mọi thứ lại đang thay đổi khi tỷ phú, doanh nhân và kỹ sư người Mỹ Elon Musk cùng công ty SpaceX đã hiện thực hóa khả năng triển khai số lượng lớn vệ tinh lên quỹ đạo. Hệ thống vệ tinh Starlink của SpaceX dự kiến ​​sẽ có hơn 5.200 vệ tinh trên quỹ đạo vào tháng 4 với tổng cộng hơn 6.000 vệ tinh đã được phóng. Tổng số vệ tinh dự kiến ​​của Starlink là ít nhất 12.000 chiếc.

Đây có thể chính là tiền đề cho việc triển khai các vệ tinh mang tên lửa đánh chặn của Mỹ lên quỹ đạo trong tương lai. Điều mà các chương trình Brilliant Pebbles và SBIRS LEO còn thiếu để triển khai thành công trong quá khứ.

Ngoài ra, để nhấn mạnh sự đổi mới, Washington đã đổi tên SBIRS LEO thành NG OPIR, nghĩa là hệ thống cảm biến hồng ngoại thế hệ mới được đặt trên các vệ tinh địa tĩnh. Golden Dome nhiều khả năng là phiên bản hiện đại hóa của 2 chương trình kể trên với việc sử dụng các nền tảng công nghệ mới.

Yếu tố chiến đấu chính của hệ thống Golden Dome cũng đã có sẵn. Đó là tên lửa đánh chặn động năng EKV, hiện được xây dựng trên nền tảng tên lửa GBI. Ngoài ra, đầu đạn đánh chặn cỡ nhỏ LEAP được phát triển cho tên lửa SM-3 cũng có tính khả thi khi được sử dụng trong không gian để loại bỏ hạn chế về tầm bắn trên mặt đất.

Cả hai biến thể của tên lửa đánh chặn động năng sẽ được sử dụng như một phần của vũ khí quỹ đạo được triển khai: EKV tầm xa hạng nặng để đánh chặn ICBM hạng nặng ở tầm xa và LEAP hạng nhẹ để ngăn chặn các mục tiêu nhỏ, cơ động cao hướng tới lãnh thổ Mỹ.

Hệ thống cảm biến của Golden Dome đã được thử nghiệm. Nó chưa được đưa vào sản xuất hàng loạt, không phải vì quá phức tạp, mà vì chưa có cơ hội phóng hàng trăm vệ tinh lên quỹ đạo. Kinh nghiệm triển khai mạng lưới Starlink có thể được tận dụng triệt để ở đây.

Mạng trao đổi thông tin chiến thuật, vốn nặng nề và tốn kém thời Chiến tranh Lạnh đã được thay thế bằng mạng lưới Starlink. Chỉ cần kết nối toàn bộ hệ thống nền tảng chiến đấu và cảm biến với Internet vệ tinh Starlink trong một hệ thống bảo mật là có thể tạo ra Golden Dome.

Golden Dome tương lai có thể sẽ được trang bị các hệ thống phòng thủ khác, bao gồm cả hệ thống phòng thủ tên lửa đặt trên mặt đất. Tuy nhiên, nền tảng khái niệm của nó gần như chắc chắn sẽ là ý tưởng về Brilliant Pebbles 2.0, có lẽ đã được tinh chỉnh dựa trên khả năng của các cảm biến tối tân và thuật toán nhận dạng hình ảnh, vốn đang được coi là xu hướng thời thượng của trí tuệ nhân tạo (AI).

Ưu điểm chính của hệ thống phòng thủ tên lửa mới của Mỹ là khả năng triển khai hàng loạt, thay thế nhanh chóng và khả năng mở rộng. Hãng tin Anh Reuters từng đánh giá, SpaceX là ứng cử viên sáng giá cho vai trò tổng thầu trong cuộc cạnh tranh về cơ sở hạ tầng của Golden Dome trong tương lai. Các công ty Palantir và Anduril có thể sẽ sản xuất một hệ thống cảm biến đa phổ và hệ thống điều khiển.

Mạng lưới ban đầu của Golden Dome bao gồm khoảng 400-1.000 bệ phóng trên quỹ đạo. Một mạng lưới phủ sóng toàn cầu như vậy có thể đánh chặn tới 150 đầu đạn, tương đương với tiềm năng tấn công đạn đạo hạt nhân của Anh, Ấn Độ, Pháp,...

Tham vọng của Mỹ với Golden Dome không phải là mức bảo vệ tuyệt đối khỏi một cuộc tấn công từ một siêu cường hạt nhân, nhưng chúng hoàn toàn có thể ngăn chặn hoặc làm suy yếu đến mức tối thiểu một cuộc tấn công hạt nhân tiềm tàng với mức độ 350-400 đầu đạn. Điều này không chỉ phù hợp với mức chi tiêu cho hệ thống phòng thủ tên lửa mới trong tương lai với số tiền 175 tỷ USD, mà còn có thể sớm biến nó thành hiện thực trong trung hạn.