Bí ẩn đằng sau việc Nga "bắt bài" Patriot của Ukraine

Dù xuất hiện nhiều giả thuyết cho rằng Nga đã cải tiến tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander nhằm vô hiệu hóa hệ thống phòng không Patriot của Ukraine, cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng xác thực nào cho thấy tên lửa này đã được thay đổi cấu trúc, và lời giải thực sự có thể nằm ở yếu tố khác.

Trước đó, hồi tháng 5, Không quân Ukraine từng kết luận Nga đã nâng cấp tên lửa Iskander để thực hiện các cơ động giai đoạn cuối và sử dụng mồi bẫy radar. Tuy nhiên, khả năng cơ động quỹ đạo ở giai đoạn cuối vốn đã có trong thiết kế ban đầu của Iskander, và việc dùng mồi radar cũng đã được ghi nhận từ năm 2022.

Theo chuyên gia phân tích quốc phòng Na Uy Fabian Hoffmann, lời giải hợp lý nhất là Nga chỉ đơn giản thay đổi quỹ đạo tấn công giai đoạn cuối, khiến tên lửa lao xuống theo góc dốc hơn. Đây là chiến thuật có thể đạt được bằng cách lập trình lại đường bay, chứ không cần sửa đổi phần cứng, giúp triển khai nhanh và dễ dàng hơn nhiều.

Một quỹ đạo lao xuống dốc hơn sẽ rút ngắn cơ hội đánh chặn của Patriot, buộc hệ thống phải phản ứng trong thời gian ngắn hơn. Mục tiêu là vượt qua vùng tác chiến của Patriot càng nhanh càng tốt, một phương pháp được đánh giá hiệu quả hơn việc cơ động né tránh, vốn đã nằm trong khả năng đánh chặn của tên lửa PAC-3 MSE nhờ động cơ điều hướng mạnh mẽ.

Hai khả năng khác cũng đáng xem xét. Thứ nhất, Nga có thể đơn giản là tránh tập kích vào các khu vực có bố trí Patriot. Ví dụ, nếu một loạt 10 quả tên lửa nhắm vào khu vực không có Patriot bảo vệ, không quả nào bị đánh chặn, nhưng điều đó không chứng minh rằng Iskander đã được nâng cấp.

Trang tin Defense Express từng lưu ý điều này hồi tháng 8, cho rằng các báo cáo tình báo Mỹ về Iskander được nâng cấp không tính đến việc nhiều đợt phóng nhắm vào Zaporizhia và Mykolaiv, những nơi khó có Patriot do nằm quá gần tiền tuyến.

Khả năng thứ hai là thiếu đạn đánh chặn trong các tổ hợp Patriot. Theo học thuyết tác chiến, mỗi mục tiêu đạn đạo thường cần ít nhất 2, thậm chí 4 tên lửa đánh chặn. Nếu nguồn đạn PAC-3 MSE khan hiếm, kíp chiến đấu buộc phải tiết kiệm, chỉ bắn một quả hoặc chuyển sang sử dụng phiên bản cũ GEM-T, vốn không có khả năng “đánh trúng để tiêu diệt” (hit-to-kill) như PAC-3 MSE mà chỉ gây hư hại bằng mảnh nổ.

Tình trạng thiếu hụt PAC-3 MSE khiến khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo bị giảm đáng kể.

Tóm lại, không có một nguyên nhân duy nhất lý giải vì sao gần đây Iskander lại có vẻ vượt qua được Patriot. Thành công này nhiều khả năng đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố: thay đổi quỹ đạo tấn công, chọn mục tiêu ngoài vùng Patriot, thiếu đạn đánh chặn và sử dụng các biến thể tên lửa phòng không kém hiệu quả hơn. Tất cả cộng hưởng lại, làm giảm xác suất đánh chặn thành công của hệ thống Patriot.