Cục diện chiến trường Ukraine nếu Wagner rút quân khỏi chảo lửa Bakhmut

Chiến dịch tấn công kéo dài nhiều tháng của Nga nhằm giành quyền kiểm soát thành phố Bakhmut ở miền Đông Ukraine phụ thuộc rất nhiều vào nỗ lực của tổ chức quân sự tư nhân Wagner. Tuy nhiên, ông Yevgeny Prigozhin, người sáng lập kiêm thủ lĩnh của Wagner, dọa sẽ rút lực lượng khỏi Bakhmut từ ngày 10/5, với lý do thương vong cao và thiếu đạn dược.

Bakhmut, nơi có dân số hơn 73.000 người trước khi xung đột nổ ra và nằm trong khu vực Donetsk do Nga kiểm soát, đã trở thành tâm điểm của các cuộc giao tranh khốc liệt trong nhiều tháng giữa lực lượng Nga và Ukraine. Ông Prigozhin tuyên bố các lực lượng Wagner đã kiểm soát 95% diện tích Bakhmut.

Các chiến binh của lực lượng Wagner đóng vai trò quan trọng trong chiến dịch của Nga nhằm kiểm soát thành phố Bakhmut. Họ chiến đấu bên cạnh các binh lính của quân đội chính quy Nga. Tuy vậy, phương Tây cho rằng Nga đã gặp tổn thất lớn trong trận chiến ở Bakhmut. Ước tính thương vong của các lực lượng do Nga hậu thuẫn, bao gồm Wagner, đã lên tới hàng chục nghìn người.

Trong suốt cuộc chiến giành Bakhmut, phương Tây đã nhận thấy những rạn nứt xuất hiện trong mối quan hệ giữa lực lượng Wagner và Bộ Quốc phòng Nga, bất chấp mối quan hệ gần gũi giữa tổ chức quân sự này với Điện Kremlin.

Đầu năm nay, người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby cho biết: "Chúng tôi nhận thấy các dấu hiệu, bao gồm thông tin tình báo, rằng căng thẳng giữa Wagner và Bộ Quốc phòng Nga đang gia tăng".

Thủ lĩnh Prigozhin và các chiến binh của ông thường xuyên chỉ trích các quan chức quốc phòng Nga về cách Moscow xử lý cuộc chiến cũng như tình trạng thiếu vũ khí, đạn dược. Thậm chí, ông Prigozhin còn gọi đó là "cơn đói đạn dược". Theo ông, việc thiếu đạn dược đã khiến Wagner chịu thiệt hại nặng nề khi giao tranh với Ukraine ở chảo lửa Bakhmut, đồng thời nói thêm rằng thương vong của Wagner lẽ ra ít hơn 5 lần nếu được cung cấp đầy đủ đạn dược.

Căng thẳng có xu hướng leo thang gần đây khi ông Prigozhin quay một video nói về tình trạng thiếu đạn dược của lực lượng Wagner ở Bakhmut. Trong đoạn video được công bố, ông Prigozhin đứng cạnh hàng chục thi thể của các chiến binh Wagner. Trong một video khác, Prigozhin cho biết ông dự định rút các chiến binh Wagner khỏi Bakhmut vì không có đạn dược, lực lượng của ông "sẽ thiệt mạng một cách vô nghĩa". Ông khẳng định lỗi này hoàn toàn thuộc về Bộ Quốc phòng Nga.

Giao tranh cũng gây tổn thất nặng nề cho các lực lượng Ukraine. Các chuyên gia cho rằng Bakhmut không có nhiều giá trị chiến lược và không đáng để các bên phải trả giá đắt như vậy.

Lực lượng phòng thủ của Ukraine ở Bakhmut vẫn rất kiên định, mặc dù phải trả giá đắt. Tuy vậy, sự sống còn của họ luôn ở thế "ngàn cân treo sợi tóc". Các lực lượng Nga, bao gồm Wagner, liên tục bao vây các vị trí của Ukraine và chỉ để lại một con đường duy nhất ra khỏi thành phố.

Xoay chuyển cục diện chiến trường

Các nhà phân tích cho rằng, việc Wagner rút quân có thể làm thay đổi cục diện chiến sự ở Bakhmut - mặt trận giao tranh khốc liệt nhất hiện nay trên chiến trường Ukraine. Một số chuyên gia quân sự phương Tây từng hối thúc Ukraine từ bỏ Bakhmut vì cho rằng cái giá phải trả cho việc này quá cao và mang lại ít giá trị chiến lược. Tuy nhiên, nếu lực lượng Wagner rút lui, quyết định của Ukraine khi mạo hiểm ở lại Bakhmut có thể được đền đáp.

"Tôi thực sự tin rằng Ukraine đã đúng khi ở lại Bakhmut và tiếp tục chiến đấu", Rajan Menon, học giả của chương trình Nga và Á - Âu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, cho biết.

Theo chuyên gia Menon, nếu ông Prigozhin thực hiện kế hoạch rút lực lượng Wagner khỏi Bakhmut, quân đội chính quy của Nga có thể phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan.

Để đối phó lực lượng Ukraine, Nga phải triển khai nhiều binh lính tới Bakhmut, đồng nghĩa với việc Moscow không thể đưa quân tới các vùng chiến sự khác. Việc Wagner bất ngờ rút khỏi Bakhmut đã để lại lỗ hổng lớn cho lực lượng quân sự Nga sau nhiều tháng giao tranh.

Thông báo rút quân của Wagner được đưa ra vào thời điểm "nguy hiểm" đối với Nga, khi Ukraine đang chuẩn bị cho một cuộc phản công quy mô lớn nhằm giành lại các vùng lãnh thổ bị Nga kiểm soát ở miền Đông và miền Nam.

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg gần đây thông báo Ukraine đã nhận được gần 1.800 xe bọc thép và xe tăng từ các đối tác phương Tây. Trong khi đó, Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Avril Haines cho rằng Nga đã chuyển sang thế trận phòng thủ sau khi cuộc tấn công vào mùa xuân không mang lại kết quả như kỳ vọng.

Marina Miron, chuyên gia tại Khoa Nghiên cứu Chiến tranh thuộc Đại học Hoàng gia London, cho biết nếu Wagner rút quân khỏi Bakhmut, quân đội chính quy Nga sẽ phải đảm nhận việc tiếp tục cuộc chiến giành thành phố miền Đông này, tuy nhiên lực lượng chính quy Nga có thể không đủ sức để giữ các vị trí mà họ đã kiểm soát. Việc Wagner rút quân cũng tạo cơ hội để Ukraine mở chiến dịch phản công ngay lập tức vì các phòng tuyến của Nga khi đó sẽ bị suy yếu đáng kể.

"Trong bối cảnh hiện tại, xét đến mọi yếu tố, việc Ukraine bám trụ ở Bakhmut, bất chấp tổn thất, là điều đúng đắn với Ukraine, nếu họ có thể tận dụng điều đó", chuyên gia Miron nói, lưu ý rằng đánh giá này dựa trên giả định rằng Wagner sẽ rút quân và Ukraine triển khai thêm đơn vị tới Bakhmut để giành lại thành phố này.

Theo bà Miron, việc cố thủ ở Bakhmut mang giá trị tượng trưng và lực lượng Ukraine "đã đúng khi ở lại" thành phố này. Bà cũng cho rằng, điều quan trọng đối với Kiev là cần thể hiện quyết tâm của họ với các nước phương Tây và việc giữ vững thành phố Bakhmut, ngay cả khi tình hình trở nên nguy hiểm, đã giúp duy trì nguồn viện trợ quân sự của phương Tây cho Ukraine.

"Điều quan trọng là phải chứng tỏ rằng người Ukraine vẫn ở đó, rằng họ vẫn chiến đấu, họ không đánh mất ý chí và họ không đánh mất năng lực", chuyên gia Miron nhấn mạnh.

Theo Yohann Michel, nhà nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, nếu Wagner rút quân khỏi Bakhmut, điều đó sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

"Nếu Wagner rút khỏi tiền tuyến Bakhmut, trừ khi Nga đột nhiên có lực lượng dự bị mà trước đây họ chưa sử dụng, tôi nghĩ đó có thể là dấu chấm hết cho chiến dịch tấn công của Nga", ông Michel nói.

Theo New York Times, việc Wagner rút toàn quân khỏi Bakhmut sẽ định hình lại cuộc chiến ở thành phố này, ngay cả khi Nga luân chuyển lực lượng quân đội chính quy thay thế các đơn vị Wagner trên tiền tuyến.

Trận chiến giành Bakhmut đã diễn ra ở hai chiến trường có liên quan đến nhau: chiến trường thứ nhất là các cuộc giao tranh trên đường phố ở các khu vực đô thị, còn chiến trường thứ hai là trên các cánh đồng và làng mạc ở phía tây bắc và tây nam thành phố, nơi các lực lượng Nga đang nỗ lực bao vây binh lính Ukraine bằng cách phong tỏa các con đường tiếp viện. Lực lượng Wagner dẫn đầu các cuộc giao tranh ở Bakhmut, trong khi các đơn vị quân đội chính quy Nga đóng vai trò lớn hơn trong các cuộc giao tranh ở vùng ngoại ô. Như vậy, việc Wagner rút quân có thể làm giảm hoặc dừng hẳn các cuộc giao tranh ở khu vực đô thị.

Hoài nghi tuyên bố rút quân

Một số nhà phân tích quân sự cho đến nay vẫn hoài nghi về tuyên bố rút quân của thủ lĩnh Wagner. Trước đó, ông Prigozhin từng vài lần đưa ra những thông tin mâu thuẫn về hoạt động của lực lượng Wagner. Ông cũng nổi tiếng với phong cách hay đùa cợt.

Vào cuối tháng 4, văn phòng báo chí của ông trùm Wagner công bố một bản ghi âm, trong đó ông tuyên bố đã ra quyết định ngừng pháo kích thành phố Bakhmut để các nhà báo Mỹ có thể tới đây quay phim chụp ảnh an toàn. Tuy nhiên, trong bản ghi âm ngay sau đó, ông Prigozhin lại nói rằng quyết định ngừng pháo kích chỉ là "trò đùa". 

Trong một tin nhắn thoại được đăng trên kênh Telegram cá nhân hôm 7/5, ông Prigozhin nói rằng Wagner đã nhận được "một chỉ thị quân sự, trong đó chúng tôi được hứa cung cấp nhiều đạn dược và vũ khí nếu chúng tôi cần để tiếp tục các hoạt động của mình".

"Họ cam kết với chúng tôi rằng mọi thứ cần thiết sẽ được trang bị để đối phương không thể đẩy lùi chúng tôi. Chúng tôi được thông báo rằng chúng tôi có thể tiến hành các hoạt động ở Bakhmut khi chúng tôi thấy cần thiết", ông Prigozhin nói thêm.

Theo CNN, đoạn tin nhắn mới được công bố cho thấy ông chủ Wagner có thể đã thay đổi quyết định sau khi nhận được cam kết mới từ chính phủ Nga về việc hỗ trợ đạn dược và vũ khí.

Chuyên gia Michel cho rằng việc ông Prigozhin dọa rút lực lượng Wagner khỏi Bakhmut là một câu hỏi mở. Theo chuyên gia Michel, tuyên bố của ông Prigozhin giống như đang tìm cách để lực lượng Wagner không bị đổ lỗi vì không giành được Bakhmut. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy việc giành được thành phố này vẫn là một mục tiêu khó khăn với lực lượng Nga.

Chuyên gia Michel cũng đặt câu hỏi về việc liệu ông Prigozhin có quyền rút quân mà không có sự cho phép của Điện Kremlin hay không.

"Điều duy nhất tôi thấy đáng quan tâm từ tuyên bố (của ông Prigozhin) là Bakhmut có lẽ vẫn chưa thất thủ", chuyên gia Michel nhận định.

Đồng quan điểm với chuyên gia Michel, các quan chức Ukraine tỏ ra nghi ngờ về những tuyên bố của ông Prigozhin về tình trạng thiếu đạn dược. Quan chức tình báo quân sự Ukraine Andrii Cherniak nói rằng ông chủ Wagner đang cố gắng "biện minh cho những cuộc tiến công không thành công của họ" ở Bakhmut.

Kimberly Marten, giáo sư chuyên về các vấn đề an ninh của Nga tại Đại học Barnard và Đại học Columbia, cũng không thực sự tin tưởng tuyên bố rút quân của ông chủ Wagner. "Thật liều lĩnh nếu bất kỳ chỉ huy quân sự nào thông báo ý định (rút quân) của họ cho đối phương trước năm hoặc sáu ngày. Tất cả chỉ là trò tung hỏa mù, do vậy chúng tôi đang suy đoán", bà Marten nhận định.

Nhà phân tích Áo Gerhard Mangott cho biết nếu Wagner thực sự rút quân khỏi Bakhmut, "quá trình này diễn ra quá nhanh đối với các lực lượng vũ trang chính quy của Nga để họ có thể tiếp quản các vị trí của lực lượng Wagner ở trong và xung quanh Bakhmut".

"Nếu ông Prigozhin thực sự có ý định đó, điều này sẽ tạo cơ hội cho các lực lượng vũ trang Ukraine chiếm một phần, hoặc toàn bộ Bakhmut từ Nga", ông nói, đồng thời cảnh báo đây sẽ là thảm họa đối với Nga.

Các nhà phân tích quân sự Ukraine cảnh báo tuyên bố rút quân của ông trùm Wagner có thể là một "chiêu trò" của Nga. Theo đó, các lực lượng Nga có thể "giả vờ" mâu thuẫn nội bộ, suy yếu lực lượng và rút quân để tung hỏa mù, từ đó dụ Ukraine tấn công vào những vị trí được phòng thủ kiên cố của Nga. Đại tá Petro Chernyk, một nhà bình luận quân sự Ukraine, cho rằng, thực chất không có chiến binh nào rút khỏi Bakhmut.

Ông Chernyk cho rằng lực lượng Wagner có thể đang sử dụng một chiến thuật phổ biến trong chiến tranh, theo đó, một bên thường tỏ ra yếu thế hơn để dụ bên còn lại khi họ chưa sẵn sàng chiến đấu.

"Có thể đây là một chiến thuật tinh vi, họ thể hiện như đang rút lui, khiến chúng ta lập tức phản công, nhưng thực tế là không có ai rút lui", đại tá Ukraine nhận định.

Thành Đạt

Theo New York Times, Business Insider, AP, Reuters