Cục diện chiến sự sau khi Nga tuyên bố kiểm soát chảo lửa Bakhmut

Bộ Quốc phòng Nga hôm 20/5 tuyên bố lực lượng quân sự nước này đã kiểm soát hoàn toàn Bakhmut, nơi hàng nghìn binh sĩ Nga và Ukraine đã thiệt mạng trong trận chiến dài nhất và đẫm máu nhất kể từ khi xung đột nổ ra.

Nếu được xác nhận, việc Nga kiểm soát Bakhmut được xem là một thành công mang tính biểu tượng đối với Moscow. Đây là thành phố đầu tiên của Ukraine mà Nga tuyên bố kiểm soát hoàn toàn sau thành phố Lysychansk vào mùa hè năm ngoái.

Trong khi đó, nếu Bakhmut rơi vào tay Nga, đây sẽ là bước lùi với Ukraine sau nhiều tháng Kiev triển khai lực lượng để chặn đà tiến công của Moscow ở thành phố miền Đông này.

Đối với Nga, việc giành được Bakhmut là chiến thắng mang ý nghĩa khích lệ tinh thần to lớn, ngược lại việc để mất Bakhmut có thể làm giảm nhuệ khí của Ukraine, dù các đồng minh của Kiev cho rằng thành phố này không có nhiều giá trị chiến lược.

Theo Michael Kofman, một chuyên gia về quân đội Nga tại tổ chức tư vấn CNA có trụ sở tại Mỹ, việc giữ lại thành phố Bakhmut giúp Ukraine duy trì sự hỗ trợ từ các nước phương Tây, và là bằng chứng cho thấy sự viện trợ sẽ tạo ra sự khác biệt.

Tuy vậy, Bakhmut bây giờ đã trở thành đống đổ nát và việc kiểm soát thành phố này cũng chưa chắc giúp Nga đạt được mục tiêu lớn hơn là kiểm soát toàn bộ vùng Donbass, phía đông Ukraine khi quân đội Kiev vẫn tiếp tục làm suy yếu lực lượng Nga và chọc thủng phòng tuyến của Moscow ở một số khu vực để tiến vào thành phố từ phía bắc và phía nam.

Theo New York Times, bài toán đặt ra là liệu Nga có thể giữ được thành phố bị tàn phá nặng nề này không trong bối cảnh Ukraine bắt đầu chiến dịch phản công quy mô lớn. Ukraine đang tìm cách gây khó khăn cho nỗ lực này của Nga bằng cách dội mưa pháo vào các lực lượng Nga đang ở Bakhmut.

Các nhà phân tích quân sự nói rằng nếu Moscow tiếp tục gửi quân tiếp viện để bảo vệ Bakhmut, điều đó có thể làm suy yếu khả năng của các lực lượng Nga trong việc ngăn chặn một cuộc phản công quy mô lớn hơn mà Ukraine tuyên bố sắp bắt đầu. Tình báo quốc phòng Anh cho biết Moscow đã tái triển khai một số tiểu đoàn để củng cố lực lượng ở Bakhmut trong bối cảnh các lực lượng chiến đấu của Nga bị kéo căng ở Ukraine.

Ngay cả khi các lực lượng Ukraine rút khỏi các cuộc giao tranh cận chiến qua từng khu nhà, họ vẫn đưa quân tiếp viện đến củng cố các vị trí phía sau phòng tuyến, đảm bảo khả năng kiểm soát các con đường và tuyến tiếp tế ở phía tây Bakhmut. Ukraine cũng tập trung tấn công các vị trí của Nga ở phía bắc và phía nam thành phố Bakhmut.

Một trận chiến gần đây đã chọc thủng phòng tuyến của quân Nga ở phía nam làng Ivanivske và buộc binh sĩ Nga phải rút lui.

Nếu các lực lượng Ukraine tiếp tục phản công, họ sẽ đặt Nga vào thế phòng thủ trên gần như toàn bộ chiến tuyến, vốn kéo dài hàng trăm km.

Ông Serhiy Hrabsky, một cựu đại tá trong quân đội Ukraine và là nhà bình luận về xung đột Ukraine, cho rằng việc Nga giành quyền kiểm soát Bakhmut "thực sự không có nhiều ý nghĩa". "Nga đã cạn kiệt khả năng tấn công của họ và đó là lý do họ tuyên bố một cách tuyệt vọng rằng họ đã chiếm được Bakhmut", ông Hrabsky nhận định.

Thế khó của Nga sau tuyên bố kiểm soát Bakhmut

Một số nhà phân tích cho rằng, "số phận" của Bakhmut có khả năng sẽ giống Izyum, Lyman, Kherson và các thành phố khác, những khu vực Nga từng giành quyền kiểm soát nhưng sau đó bị Ukraine chiếm lại. Các lực lượng chiến đấu của Nga đang bị dàn mỏng sau nhiều tháng chịu tổn thất nặng nề do các cuộc giao tranh khốc liệt.

"Câu chuyện về Bakhmut vẫn chưa kết thúc. Nhiều đơn vị Ukraine vẫn bám trụ ở ngoại ô (Bakhmut) và thế đứng của Nga ở Ukraine hiện không thực sự chắc chắn. Ở thời điểm hiện tại, Nga đang kiểm soát (Bakhmut), nhưng tình hình không ổn định", Dara Massicot, nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức tư vấn Rand Corp ở Mỹ, nhận định.

Chuyên gia Massicot cho rằng, khoảng thời gian từ hai đến ba tuần tới sẽ là giai đoạn rất quan trọng đối với Moscow trong việc kiểm soát Bakhmut, khi Nga phải phân bổ lực lượng để phòng thủ trước chiến dịch phản công của Ukraine.

Để kiểm soát Bakhmut, thành phố không có tầm quan trọng chiến lược nhưng mang tính biểu tượng đối với cả hai bên, Nga sẽ phải rút quân từ các vùng lãnh thổ khác mà họ đã kiểm soát trước đó để tiếp viện cho Bakhmut, khiến các khu vực này dễ bị tổn thương hơn trước đòn tấn công từ Ukraine.

"Nga không biết chính xác cuộc phản công (của Ukraine) sẽ bắt đầu từ đâu và dựa trên vị trí phần lớn lực lượng của họ hiện tại, Nga có vẻ đặc biệt lo ngại về khu vực Zaporizhzhia và hành lang trên bộ (nối với bán đảo Crimea) bị cắt đứt", chuyên gia Massicot nói.

"Vì vậy, Nga sẽ cần phải cân bằng giữa việc di chuyển các nguồn lực bổ sung vào vị trí xung quanh Bakhmut, nhưng cũng phải đảm bảo khả năng phòng thủ ở các khu vực khác trên mặt trận nếu chiến dịch phản công (của Ukraine) bắt đầu", bà Massicot nói thêm.

Nga cũng phải đối mặt với rủi ro tiềm ẩn khác khi tổ chức quân sự tư nhân Wagner rút quân khỏi Bakhmut sau nhiều tháng giao tranh khốc liệt. Yevgeniy Prigozhin, người đứng đầu Wagner, thông báo lực lượng này sẽ rút quân từ ngày 25/5 đến ngày 1/6, sau đó sẽ chuyển giao trận địa Bakhmut cho quân đội Nga.

"Kể từ ngày 1/6, không còn chiến binh Wagner nào ở lại mặt trận (Bakhmut) cho đến khi chúng tôi trải qua quá trình tổ chức lại, tái trang bị và huấn luyện bổ sung", ông Prigozhin tuyên bố.

Wagner đã đóng vai trò là lực lượng tấn công chủ lực tại Bakhmut kể từ khi các cuộc giao tranh gia tăng ở khu vực này vào mùa thu năm ngoái. Ông chủ Wagner cho biết khoảng 20.000 thành viên Wagner, trong đó một nửa là tù nhân, đã thiệt mạng ở Bakhmut kể từ cuối năm ngoái, và hàng nghìn người khác bị thương.

Tuy vậy, các chuyên gia quân sự hoài nghi tuyên bố rút quân của lãnh đạo Wagner. Đây là lần thứ ba ông Prigozhin tuyên bố rút quân khỏi Bakhmut. Trước đó, ông từng khẳng định sẽ từ bỏ thành phố này nếu quân đội Nga không cung cấp thêm đạn dược cho các chiến binh Wagner.

"Tình hình bây giờ đã thay đổi khi ông Prigozhin hoàn thành mục tiêu kiểm soát thành phố. Không ai có thể trách móc ông ấy vì rời bỏ thành phố này, vì vậy vẫn có khả năng Wagner sẽ rời đi. Nhưng thời điểm rút quân vẫn chưa chắc chắn, quân đội Nga nhiều khả năng khó tìm được lực lượng thay thế trong thời gian ngắn như vậy và Wagner sẽ không để trống các vị trí này", Ian Matveev, nhà phân tích quân sự Nga, nhận định.

Chuyên gia Massicot cho rằng, các đơn vị của Nga ở gần Bakhmut nhất cũng khó lấp đầy vị trí mà Wagner bỏ lại trên tiền tuyến. Các lực lượng Nga chiến đấu ở Bakhmut gồm những binh sĩ mới được huy động gần đây và họ không có nhiều kinh nghiệm tác chiến.

Một phương án khác mà Nga có thể lựa chọn là triển khai lính dù, lực lượng đã có nhiều kinh nghiệm tác chiến. Tuy nhiên, nếu điều thêm lính dù bảo vệ Bakhmut, Nga có thể mất đi những binh sĩ thiện chiến ở những nơi khác, trong khi những khu vực này cũng cần được bảo vệ.

Các chuyên gia cũng chú ý đến những rạn nứt giữa lực lượng Wagner và quân đội chính quy Nga trong chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Cùng với tuyên bố chính thức của Bộ Quốc phòng Nga về việc kiểm soát hoàn toàn Bakhmut là một thông điệp chúc mừng từ Tổng thống Putin, người hiếm khi bình luận về diễn biến của cuộc chiến trong những tháng gần đây. Ông Putin đã dành sự khen ngợi cho cả lực lượng vũ trang Nga và lực lượng Wagner trong việc giành quyền kiểm soát Bakhmut.

Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng, sự thừa nhận chính thức đầu tiên của Tổng thống Putin về những đóng góp của lực lượng Wagner bên cạnh quân đội chính quy Nga sẽ chỉ đổ thêm dầu vào ngọn lửa cạnh tranh giữa hai lực lượng.

"Tôi nghĩ tuyên bố của ông Putin đồng nghĩa với việc ông công nhận cả hai bên đều đóng vai trò quan trọng ở Bakhmut. Tuy nhiên căng thẳng giữa Prigozhin và Bộ Quốc phòng (Nga) vẫn còn rất cao. Cả hai bên đều không hài lòng vì phải chia sẻ trận địa Bakhmut với bên kia", chuyên gia Massicot cho biết.

Bước đi tiếp theo của Nga - Ukraine

Các chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cho rằng, nếu lực lượng Nga kiểm soát hoàn toàn thành phố Bakhmut, họ có thể sẽ thiếu lực lượng cơ giới để tiến xa hơn và thiếu quân tiếp viện cần thiết để khai thác bước đột phá mà họ đã đạt được ở Bakhmut.

Trong khi đó, William Courtney, cựu đại sứ Mỹ và là thành viên cấp cao của tổ chức RAND Cor, nói với Newsweek rằng nếu các lực lượng Nga kiểm soát phần còn lại của Bakhmut, Ukraine có thể quay trở lại những khu vực được phòng thủ kỹ lưỡng hơn ở phía tây thành phố.

"Trong tác chiến đô thị, việc đạt được các bước tiến vốn đã khó khăn vì phải chiến đấu qua từng khu phố, nhưng ở các vùng đất cao, Nga thậm chí còn gặp nhiều khó khăn hơn", ông Courtney nhận định.

Theo chuyên gia Courtney, vào năm 2022, Ukraine từng để ngỏ khả năng tiến hành một cuộc phản công ở Kherson và Zaporizhzhia, khiến Nga gấp rút điều quân xuống phía nam. Tuy nhiên, quân đội Ukraine sau đó gây bất ngờ và giành quyền kiểm soát phần còn lại của tỉnh Kharkov ở phía đông bắc.

Ông Courtney cho rằng, Ukraine có thể sử dụng lại chiến thuật "giương đông kích tây" trên trong chiến dịch phản công lần này. Chiến thuật này sẽ phát huy hiệu quả cao nhất nếu có sự phối hợp của cả lực lượng bộ binh, thiết giáp, pháo binh và không quân. Tuy nhiên, một kịch bản có khả năng xảy ra là Nga, sau khi kiểm soát toàn bộ Bakhmut, sẽ tập trung vào việc chuẩn bị ứng phó với cuộc phản công của Ukraine và không bị rơi vào tình thế bất ngờ như mùa thu năm ngoái.

Theo Zev Faintuch, nhà phân tích tình báo cấp cao tại công ty an ninh Global Guardian, việc Bakhmut có thất thủ hay không sẽ phụ thuộc vào quyết định của Bộ Tổng tham mưu Ukraine. Kiev có thể lựa chọn không triển khai thêm quân tới mặt trận Bakhmut, từ đó cho phép họ tái tạo lực lượng chuẩn bị cho chiến dịch phản công sắp tới.

Chuyên gia Faintuch cho rằng nếu Nga kiểm soát hoàn toàn Bakhmut, bước đi tiếp theo của họ có thể là di chuyển dọc theo tuyến đường cao tốc T0504 hướng về phía tây tới thành phố Kostiantynivka, hoặc tiến về phía tây bắc tới Sloviansk, hoặc tạm dừng tiến công và củng cố lực lượng.

"Không có lựa chọn nào trong số này có lợi cho Nga, bởi vì một khi Nga di chuyển về phía tây bắc hoặc phía tây, họ sẽ không được hỗ trợ và trở nên dễ bị tấn công. Hơn nữa, cả hai tuyến đường đều dốc, mang lại cho Ukraine khả năng phòng thủ cao. Bất kể Nga chọn cách nào, họ cũng phải đối mặt với một cuộc phản công của Ukraine", ông Faintuch nói thêm.

Theo Reuters, thành phố Chasiv Yar ở phía tây Bakhmut có thể sẽ là mục tiêu tiếp theo của Nga, mặc dù thành phố này nằm trên vùng đất cao hơn và lực lượng Ukraine được cho là đã xây dựng các công sự phòng thủ gần đó.

Việc kiểm soát Bakhmut sẽ giúp Nga dễ dàng nhắm đến hai thành phố lớn hơn mà Nga đã quan tâm từ lâu ở vùng Donetsk là Kramatorsk và Sloviansk. Nga cần kiểm soát cả hai thành phố này để hoàn thành mục tiêu mà họ gọi là "kiểm soát Cộng hòa Nhân dân Donetsk (tự xưng)".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từng nói với CNN vào tháng 3 rằng, ông lo ngại lực lượng Nga sẽ "rộng đường" tới hai thành phố Kramatorsk và Sloviansk nếu họ chiếm được Bakhmut.

Cựu sĩ quan tình báo quân đội Anh Philip Ingram dự đoán, nếu Nga giành được Bakhmut, họ sẽ củng cố lực lượng ở đó và quân đội chính quy của Nga có thể giải vây cho lực lượng Wagner, mặc dù căng thẳng giữa hai bên vẫn còn.

"Nga sau đó sẽ chuyển sang tấn công các thành phố tiếp theo theo cách tương tự, san bằng tất cả tòa nhà và buộc Ukraine phải đưa quân phòng thủ trở lại", ông Ingram cho biết.

Chuyên gia Faintuch cho biết, những gì Ukraine làm sau khi kết thúc trận chiến ở Bakhmut phụ thuộc vào việc lực lượng Nga sẽ hành động tiếp theo như thế nào. Ukraine có thể tiến hành chiến dịch phản công ngay lập tức, nhưng cũng không loại trừ khả năng họ sẽ chờ thêm vài tháng nữa cho đến khi có đủ binh sĩ được huấn luyện về thiết bị mới do phương Tây cung cấp để tiến hành một chiến dịch quy mô lớn.

"Việc Ukraine rút khỏi Bakhmut sẽ giúp quân đội Nga có cơ hội để củng cố các vị trí ở phía nam trước thềm cuộc phản công của Ukraine. Mặt khác, Nga cũng phải triển khai lực lượng không nhỏ để trấn giữ Bakhmut trong tương lai", Joshua Tucker, thành viên tại Viện Kroll, nhận định.

Thành Đạt

Theo WP, NYT, Reuters, Newsweek