Ông Trịnh Văn Quyết có thể chuyển án từ phạt tù sang phạt tiền hay không?

Ngày đầu tiên của phiên tòa phúc thẩm vụ án Thao túng thị trường chứng khoán và Lừa đảo chiếm đoạt tài sản liên quan đến cựu Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết kết thúc khi trời đã tối mịt.

18h45 ngày 17/6, Hội đồng xét xử (HĐXX) phúc thẩm Tòa án nhân dân Cấp cao tại Hà Nội mới xét hỏi xong 25 bị cáo có đơn kháng cáo bản án sơ thẩm. Ít phút sau, các bị cáo lần lượt rời phòng xét xử, bị áp giải lên xe chuyên dụng.

Trong quá trình xét hỏi, nhiều bị cáo có ý kiến về việc thay đổi kháng cáo liên quan đến tội Thao túng thị trường chứng khoán.

Theo đó, các bị cáo Hương Trần Kiều Dung (cựu Phó chủ tịch Tập đoàn FLC); Trịnh Thị Thúy Nga, Trịnh Thị Minh Huế (đều là em gái ông Quyết); Nguyễn Văn Mạnh (nhân viên Công ty FLC Land, em rể ông Quyết, chồng Trịnh Thị Thúy Nga); Trịnh Văn Quyết,... xin chuyển hình phạt từ án tù sang án phạt tiền đối với tội danh này.

Quá trình các bị cáo trình bày ý kiến xin thay đổi hình phạt, Thẩm phán, chủ tọa phiên tòa Võ Hồng Sơn giải thích, nếu bị cáo xin được phạt tiền ở một tội danh nào đó, trước hết phải chứng minh được tài chính cá nhân có tiền để nộp nếu như tòa chấp nhận.

Song đây chỉ là điều kiện cần thiết, bởi trong trường hợp các bị cáo có đủ tiền để nộp chưa chắc HĐXX đã chấp nhận.

"Nếu xin phạt tiền phải chứng minh được năng lực nộp tiền của mình, tất nhiên nếu chứng minh được cũng chưa chắc được HĐXX chấp nhận", chủ tọa Võ Hồng Sơn nhấn mạnh.

Hình phạt chỉ áp dụng đối với người phạm tội

Thông tin về việc bị cáo Trịnh Văn Quyết và nhiều người khác xin chuyển hình phạt từ án tù sang phạt tiền đối với Tội Thao túng thị trường chứng khoán đã thu hút sự quan tâm lớn của dư luận. 

Nhiều người đặt ra câu hỏi làm thế nào để các bị cáo có thể chuyển hình phạt từ án tù sang phạt tiền? Bên cạnh đó, nhiều người mong HĐXX phúc thẩm xem xét các yếu tố như bị cáo Trịnh Văn Quyết bệnh nặng, đã khắc phục đầy đủ hậu quả vụ án để tuyên mức án nhẹ nhất.

Để giải đáp những thắc mắc trên, phóng viên báo Dân trí đã trao đổi với Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng Luật sư Chính Pháp, Đoàn Luật sư TP Hà Nội.

Luật sư Cường khẳng định, đối với một vụ án hình sự có hai vấn đề mà cơ quan tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng quan tâm là bị cáo có tội hay không? và nếu có tội hình phạt sẽ như thế nào?

Ông Cường phân tích, về nguyên tắc Hiến định ở Việt Nam tòa án xét xử hai cấp là sơ thẩm và phúc thẩm.

Đối với vụ án hình sự, khi tòa án cấp sơ thẩm tuyên bản án để kết tội bị cáo mà bị cáo không đồng ý đối với bản án đó, họ có quyền kháng cáo trong thời hạn luật định. Khi bị cáo kháng cáo, bản án sơ thẩm không có hiệu lực pháp luật, vụ việc sẽ được xét xử theo trình tự phúc thẩm.

Ưu tiên áp dụng hình phạt ngoài tù

 "Về nguyên tắc, tòa án cấp phúc thẩm sẽ chỉ giải quyết lại vụ án hình sự khi có kháng cáo hoặc kháng nghị. Phạm vi xét xử phúc thẩm HĐXX có thể giữ nguyên bản án sơ thẩm, sửa bản án sơ thẩm hoặc hủy bản án sơ thẩm để xét xử lại hoặc điều tra lại,...", luật sư Cường nói.

Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp cho biết thêm, sau khi tòa án cấp sơ thẩm tuyên án, bị cáo cũng có thể kháng cáo kêu oan hoặc kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt (đề nghị thay đổi loại hình phạt, thay đổi mức hình phạt).

Theo nguyên tắc, hình phạt chỉ áp dụng đối với người phạm tội và tòa sẽ phải tuyên một hình phạt chính đối với bị cáo và có thể áp dụng hình phạt bổ sung.

Việc tòa án quyết định hình phạt trên cơ sở đánh giá tính chất, mức độ hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm để tuyên án phù hợp với từng trường hợp phạm tội; ưu tiên áp dụng hình phạt ngoài tù là phạt tiền, cải tạo không giam giữ, phạt tù nhưng cho hưởng án treo,...

"Chỉ áp dụng hình phạt tù nếu như không thể áp dụng được các loại hình phạt khác", Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh.

Ông Cường dẫn chứng, Nghị quyết 49/TW của Ban Chấp hành Trung ương cũng có nội dung quy định trong quá trình thực hiện cải cách tư pháp, một trong những nhiệm vụ trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật hình sự là cần phải: “Đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội;

Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải tạo không giam giữ đối với một số loại tội phạm; hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng,...”.

Áp dụng hình phạt phạt tiền thay vì phạt tù đối với tội phạm kinh tế

Luật sư Đặng Văn Cường đánh giá, khi lựa chọn hình phạt để áp dụng đối với người phạm tội sẽ từ hình phạt ít nghiêm khắc đến nghiêm khắc và ưu tiên lựa chọn hình phạt “ngoài tù”; việc áp dụng hình phạt tù sẽ là giải pháp cuối cùng nếu không thể lựa chọn được loại hình phạt khác ít nghiêm khắc hơn.

"Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành mới đây cũng quy định: “Ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại.

Trường hợp thực tiễn áp dụng pháp luật có thể dẫn đến xử lý hình sự hoặc không xử lý hình sự thì kiên quyết không áp dụng xử lý hình sự. Trường hợp đến mức xử lý hình sự thì ưu tiên các biện pháp khắc phục hậu quả kinh tế trước và là căn cứ quan trọng để xem xét các biện pháp xử lý tiếp theo,...”, luật sư Cường nói.

Luật sư Đặng Văn Cường cho rằng, về mặt lý luận, lý thuyết hoàn toàn có thể áp dụng hình phạt phạt tiền thay vì phạt tù đối với tội phạm về kinh tế, đặc biệt là khi thực hiện Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân giai đoạn hiện nay,...

Do đó, tòa phúc thẩm trong vụ án liên quan đến bị cáo Trịnh Văn Quyết có quyền căn cứ vào Điều 211 Bộ luật hình sự và các tình tiết, chứng cứ mới giai đoạn phúc thẩm để quyết định hình phạt phù hợp đối với các bị cáo, trong đó có việc chuyển hình phạt từ án phạt tù sang phạt tiền.

Trong phiên xét xử phúc thẩm ngày 17/6, cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC Trịnh Văn Quyết xin xét xử vắng mặt vì lý do sức khỏe, mắc nhiều bệnh lý về hô hấp, nguy cơ tử vong rất cao, cần điều trị lâu dài. Sau khi hội ý, tòa phúc thẩm chấp nhận xét xử vắng mặt bị cáo Trịnh Văn Quyết. 

Công bố các tình tiết giảm nhẹ của cựu Chủ tịch FLC, Thẩm phán, chủ tọa Võ Hồng Sơn cho biết, trước khi diễn ra phiên phúc thẩm các bị hại trong vụ án, đối tác, khách hàng, nhiều câu lạc bộ doanh nhân, một số UBND các tỉnh, thành trên toàn quốc,... đã có hơn 5.000 đơn xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo Trịnh Văn Quyết.

HĐXX phúc thẩm thông báo 3 anh em ông Quyết đã nộp khắc phục hậu quả vụ án thừa 22 tỷ đồng.

"Tôi giả thiết, nếu chuyển sang hình thức là phạt tiền thì cũng đã thừa tiền bởi mức tối đa chỉ là 4 tỷ đồng", chủ tọa Võ Hồng Sơn nói. 

Tại phiên tòa sơ thẩm diễn ra vào tháng 8/2024, ông Quyết bị TAND TP Hà Nội tuyên 18 năm tù về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và 3 năm tù tội Thao túng thị trường chứng khoán, tổng hình phạt 21 năm tù.

Ngày 18/6, phiên xét xử phúc thẩm có thể sẽ bước vào phần tranh luận.