“Phép thử” chính quyền 2 cấp (kỳ 2): Không thể để nhân dân chờ lâu hơn nữa

Cuộc chạy đua với cơn đại hồng thủy được tính từng giây

Đến ngày 14/8, xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An vẫn đang ngổn ngang sau cơn lũ dữ. Toàn xã có 439 ngôi nhà bị ảnh hưởng, trong đó 221 căn bị cuốn trôi hoặc vùi lấp hoàn toàn, nhiều công trình, cơ sở hạ tầng bị hư hỏng nặng nề..., ước tính tổng thiệt hại tại địa phương này hơn 513 tỷ đồng.

Công cuộc khắc phục hậu quả đang được các đơn vị công an, quân sự, chính quyền địa phương triển khai, cùng sự hỗ trợ từ các cơ quan Trung ương và tỉnh Nghệ An, các cá nhân, tổ chức thiện nguyện. Thế nhưng, sẽ mất rất nhiều thời gian, những bản làng trù phú bên dòng Nậm Nơn này mới có thể phục hồi. 

Cũng như tất cả cán bộ, công chức, viên chức xã Mỹ Lý, ông Nguyễn Anh Đoài, Bí thư Đảng ủy xã, cũng "xoay như chong chóng" bởi khối lượng công việc khổng lồ phải giải quyết để người dân sớm ổn định nơi ăn, chốn ở, sinh hoạt, khôi phục sản xuất.

Ít ai biết rằng, chính Bí thư Đảng ủy xã đã từng đứng trước lằn ranh sinh tử, khi trực tiếp vào bản kiểm tra công tác phòng, chống mưa bão.

Sáng 22/7, trước tình hình mưa lũ phức tạp, một cuộc họp giữa toàn thể cán bộ xã, công an, quân sự, đại diện Đồn biên phòng Mỹ Lý và ban quản lý các bản đã được triệu tập nhằm triển khai công tác ứng phó. Hai đoàn công tác do lãnh đạo xã trực tiếp lãnh đạo được thành lập, chia hai hướng, kiểm tra, chỉ đạo phòng, chống lụt bão ở các bản.

Chiều cùng ngày, tổ công tác do Bí thư Đảng ủy xã chỉ đạo, sau khi kiểm tra, tuyên truyền, quán triệt công tác phòng, chống bão ở bản Xốp Tụ, tiếp tục di chuyển đến bản Hoa Lý. Tuy nhiên, đầu bản Hoa Lý xảy ra sạt lở, xe không thể lưu thông.

Sau khi hành quân bộ vào kiểm tra các hộ dân trong diện nguy cơ bị sạt lở cao, tổ công tác quay lại vị trí dừng xe ban đầu để hội ý, phân công ông Lương Văn Bảy, Chủ tịch UBND xã ở lại chỉ đạo phòng, chống mưa lũ tại bản Hoa Lý, những người còn lại sẽ di chuyển về trụ sở xã.

Một tiếng nổ lớn vang lên, đất đá trên núi ào xuống, đẩy chiếc ô tô do Thiếu tá Nguyễn Văn Dũng, cán bộ Công an xã điều khiển, chở ông Đoài quay ngang giữa đường. Hai người đạp cửa nhảy xuống trước khi khối bùn lỏng, đất đá đẩy ô tô thêm một đoạn và cuốn trôi 5 xe máy của cán bộ xã, cán bộ bản xuống vực. May mắn toàn bộ tổ công tác đã kịp di chuyển đến khu vực an toàn.

Mưa xối xả, các ngả đường bị sạt lở, tổ công tác hỗ trợ người dân bản Xốp Tụ chạy lũ. Người ướt sũng, mệt, đói... nhưng không ai dám ngơi tay, bởi sợ chậm một chút, tính mạng, tài sản của người dân bị đe dọa. Mắc kẹt trong bản nhưng ai nấy yên tâm hơn, khi người dân đều đã đến được nơi trú ẩn an toàn.

Tin lũ quét xảy ra ở bản Xiềng Tắm, Xằng Trên, Yên Hòa trong đêm khiến ông Đoài như ngồi trên đống lửa. Sáng hôm sau, tổ công tác được trưởng bản và 2 thanh niên bản Xốp Tụ dẫn đường cắt rừng, vượt lũ ròng rã 4,5 tiếng mới về đến trụ sở.

“Nghe báo cáo tình hình, tôi cùng Phó chủ tịch xã, Trưởng công an xã, cán bộ Đồn biên phòng Mỹ Lý quyết định vượt lũ vào bản Xằng Trên, Yên Hòa, nơi bị lũ quét nặng nề nhất. Nước lũ rút, để lại khối bùn lỏng khổng lồ, chúng tôi dò dẫm trong bùn đất, 3 tiếng sau mới đến nơi.

Dù chuẩn bị tinh thần từ trước nhưng bản làng trù phú bên dòng Nậm Nơn giờ chỉ là bãi hoang tàn, đổ nát, có nơi đất bùn vùi lấp 3-4m, khiến chúng tôi bàng hoàng. Chỉ khi xác nhận tất cả người dân ở 6 bản dọc sông Nậm Nơn đều an toàn, chúng tôi như gỡ được tảng đá nặng tựa nghìn cân trong ngực”, ông Đoài chia sẻ.

Ông Lô Văn Thắng, trú tại bản Xằng Trên vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ về đêm kinh hoàng đó. Từ chiều, nước bắt đầu dâng lên từ từ. Càng về tối, nước dâng nhanh hơn nhưng “êm”, ông Thắng cùng dân bản kê cao tài sản chống ngập. Nhưng đến tầm 23h, nước lũ đổ về ầm ầm, dân bản chỉ kịp kéo nhau lên khu vực đồi cao để thoát thân, bất lực nhìn dòng lũ “chưa từng thấy” nhấn chìm tất cả.

“Nhà tôi bùn ngập 1m tầng 2 căn nhà sàn, còn nhiều hộ dân trong bản không còn nhà để về. Đêm đó, không có cán bộ xã, công an và biên phòng, có lẽ nhiều người dân bản Xằng Trên đã gặp nguy rồi”, ông Thắng thảng thốt.

Tối 22/7, toàn bộ cán bộ, công chức, viên chức và quân số công an, biên phòng đóng trên địa bàn đã được lệnh tỏa về các bản giúp dân chống lũ. Tổ công tác do ông Đào Công Thịnh, Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý phụ trách giúp người dân bản Xằng Trên chống lũ.

Ông Lương Văn Ngoan, công chức Văn phòng HĐND - UBND xã Mỹ Lý nhớ lại: “Càng về khuya, nước dâng càng nhanh. Chúng tôi vừa kê tài sản cho người dân lên cao, quay ra vận chuyển tài sản khác, vào nước đã mấp mé chỗ vừa kê. Nước xâm xấp bàn chân, rồi quá đầu gối, ngang bụng, ngang ngực người lớn, mọi nỗ lực của chúng tôi lần lượt bị dòng lũ vượt lên. Lúc này, cứu dân là ưu tiên hàng đầu”.

Trước đó, người già, phụ nữ, trẻ em đã được sơ tán, nhưng lũ lên quá nhanh, nhiều người mắc kẹt. Lực lượng chức năng lao thuyền vượt lũ tiếp cận từng nhà để giải cứu người dân. Khi người dân cuối cùng lên thuyền, lũ ào tới như thác đổ. Phó chủ tịch Đào Công Thịnh mắc kẹt trên tầng 2 nhà dân, kiên quyết yêu cầu thuyền chở bà con rời khu vực nguy hiểm bởi sợ thuyền quá tải, không trụ được giữa dòng lũ xiết.

Lúc này, ông Ngoan và người dân đang điều khiển một con thuyền khác, bất chấp nguy hiểm, tiếp cận và đưa Phó Chủ tịch xã rời đi, trước khi dòng bùn đỏ nhấn chìm ngôi nhà...

Theo ông Nguyễn Anh Đoài, dù lũ xảy ra trên diện rộng với sức tàn phá chưa từng có, nhưng nhờ thực hiện tốt “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, vật tư phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ), địa phương bảo toàn được tính mạng cho người dân cũng như các lực lượng chức năng.

“Khi bộ máy chính quyền 2 cấp đi vào vận hành, chỉ đạo trực tiếp từ tỉnh không phải qua trung gian (cấp huyện) mà đi thẳng đến xã, cấp xã cũng xin ý kiến trực tiếp của tỉnh, do vậy, công tác chỉ đạo kịp thời hơn. Có những thời điểm cấp bách, thông tin liên lạc bị gián đoạn, chúng tôi phải tự quyết định trong phạm vi thẩm quyền và tự chịu trách nhiệm cho mỗi quyết định của mình.

Bên cạnh tinh thần, trách nhiệm và quyết tâm cao của mỗi cán bộ, công chức viên chức, kịch bản phòng chống thiên tai đã được triển khai một cách quyết liệt và linh hoạt. Các lực lượng trên địa bàn đã có sự phối hợp tốt, nhuần nhuyễn, đúng vai, đúng việc, kể cả trong thiên tai lẫn công tác khắc phục hậu quả”, ông Đoài đúc kết.

Vượt lũ đi về phía nhân dân

Nửa tháng kể từ khi hoàn lưu cơn bão số 3 quần thảo, xã biên giới Mường Típ (Nghệ An) vẫn bị chia cắt. Tỉnh lộ 543D độc đạo, nối quốc lộ 7 vào Mường Típ bị sạt lở, đứt gãy, đặc biệt điểm sạt lở đoạn bản Xốp Típ đang chia xã vùng biên này thành 2 khu vực.

“Khối lượng đất đá cực lớn từ trên núi xuống, vùi lấp hoàn toàn mặt đường với những tảng đá hàng chục tấn, việc giải phóng bằng sức người hay máy múc không thể thực hiện được. Chúng tôi đang tính đến phương án đề xuất nổ mìn phá đá để thông đường vào 8 bản phía bên kia”, ông Vi Văn Sơn, Chủ tịch UBND xã Mường Típ thông tin.

Điểm sạt lở này cũng vô tình chia xã Mường Típ thành 2 khu vực, buộc lãnh đạo địa phương này phải “chia đôi” nhân sự để chỉ đạo, điều hành công việc và tiếp nhận, phân bổ hàng hóa hỗ trợ người dân.

Theo ông Sơn, từ ngày 20/7, chuẩn bị đối phó ảnh hưởng bão số 3, cuộc họp khẩn giữa Ban Chỉ đạo Phòng chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn và Phòng thủ dân sự xã với ban quản lý 15 bản được triệu tập, giao trách nhiệm cụ thể cho từng bộ phận, từng người.

Từ ngày 21/7, trên địa bàn mưa xối xả, cộng với nước lũ từ Lào ào ào theo dòng Nậm Nơn tràn về, gây nên tình trạng sạt lở, chia cắt dọc đường tỉnh 543D.

Chiều tối cùng ngày, lũ quét xảy ra tại bản Ta Đo nhưng do có sự chuẩn bị kỹ càng từ chính quyền và người dân, nên dù thiệt hại nặng về nhà ở, tài sản của người dân nhưng không ảnh hưởng về con người. Thời điểm này, Bí thư, Chủ tịch UBND xã đang trên đường xuống tỉnh họp, lập tức quay về, trực tiếp chỉ đạo công tác ứng phó với mưa lũ.

Đường sạt lở, đứt gãy, không thể di chuyển, ruột gan ai cũng nóng như lửa đốt. Sau một đêm bị “ách lại”, lãnh đạo xã Mường Típ quyết định vượt qua những điểm sạt lở, có những đoạn phải vòng lên núi, đất ngấm no nước, những tảng đá to bằng căn nhà có thể lăn xuống bất kỳ lúc nào.

Sau hành trình vượt sạt lở, mưa lớn, lãnh đạo xã Mường Típ về đến bản Ta Đo. Họ không dám tưởng tượng, nếu lúc lũ quét, lực lượng tại chỗ và người dân không phản ứng nhanh, chuyện gì sẽ xảy ra.

Mường Típ như ốc đảo chơ vơ giữa 4 bề núi rừng và dòng nước lũ cuồn cuộn trên dòng Nậm Nơn...

Ông Sơn cho biết mưa lũ khiến địa bàn mất điện, sóng điện thoại, việc liên lạc, xin chỉ đạo từ cấp trên khó khăn. Điện thoại, máy tính phải vượt lũ đi sạc nhờ ở trạm biên phòng cách trụ sở hơn chục km. Thỉnh thoảng, hứng được “sóng rớt”, lãnh đạo xã tải văn bản chỉ đạo của tỉnh xuống rồi phổ biến đến toàn thể cán bộ. Tuy nhiên, ở những thời điểm then chốt, nhiệm vụ cần kíp, không thể chờ chỉ đạo từ cấp trên.

“Vai trò lãnh đạo tuyệt đối của tổ chức Đảng và trách nhiệm của người đứng đầu đã được phát huy. Ban Thường vụ Đảng ủy xã hội ý, thống nhất chủ trương để triển khai nhanh công tác ứng cứu người dân. Việc phân vai, phân việc đối với từng lãnh đạo, từng cán bộ, đảng viên được thực hiện một cách rõ ràng, cụ thể....”, ông Sơn cho hay.

Giao thông chia cắt, các bản đều bị cô lập, một cán bộ từ trụ sở chính, có nhiệm vụ vượt các điểm sạt lở vào bản phía trong Xốp Típ để truyền đạt thông tin, nắm tình hình. Hôm sau, hành trình ngược lại từ “cơ sở số 2” sẽ được thực hiện.

Lương thực cạn dần, người dân các bản đối diện với nguy cơ thiếu ăn, đứt bữa. Nguồn cứu trợ từ trực thăng và các đoàn từ thiện bằng nhiều cách, đã được tập kết, nhưng để đưa được đến từng bản là điều không đơn giản.

Lực lượng Đồn Biên phòng Mường Ải, công an xã Mường Típ, cán bộ xã Mường Típ được huy động để gùi lương thực vào các bản.

“Anh em đi trong tình hình này, bất trắc có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, nhưng ai cũng quyết tâm, bởi người dân không thể chờ được nữa, cũng không thể người dân phải chờ. Dặn anh em đảm bảo an toàn, nhưng chỉ khi mọi người về đến nơi, tôi mới hết lo”, ông Sơn kể.