“Phép thử” chính quyền 2 cấp (kỳ 1): Cuộc họp khẩn lúc 0h

Chảo lửa Đông Dương “kẹt” giữa 2 cơn lũ

Hơn nửa tháng kể từ khi cơn lũ lịch sử tràn về, nhiều cán bộ xã Tương Dương, tỉnh Nghệ An chưa được ăn một bữa cơm nhà đúng nghĩa. “Anh em đang đến các bản, thẩm định thiệt hại để tổng hợp, làm căn cứ đề xuất hỗ trợ”, Bí thư Đảng ủy xã Lê Văn Lương nói.

Vừa chỉ đạo việc khắc phục hậu quả lũ lụt, điều phối cứu trợ, vừa hoàn tất công tác chuẩn bị Đại hội Đảng bộ xã, ông Lương như giao hẹn “trao đổi ngắn gọn thôi nhé”. Vậy nhưng cuộc trò chuyện với ông vẫn liên tục bị gián đoạn bởi nhiều đoàn cứu trợ gọi điện, đề nghị lãnh đạo xã phối hợp, hỗ trợ thông tin, bố trí người dẫn đường.

Đến thời điểm này (ngày 13/8), còn 4 bản Chắn, Lau, Mác và Nhẵn nằm bên kia bờ sông Lam đang bị cô lập khi 2 cầu treo bị đứt gãy hoàn toàn.

Hai bên tuyến quốc lộ 7, đoạn qua địa bàn xã vẫn còn những đống bùn đất, đồ dùng hỏng, ngấn nước lũ in trên tường nhà dân như một điểm đánh dấu nhức nhối về trận lũ chưa từng có trong lịch sử ở địa bàn vốn được mệnh danh là “chảo lửa Đông Dương” này.

Do ảnh hưởng của cơn bão số 3 và hoàn lưu sau bão, từ ngày 21/7, trên địa bàn xã Tương Dương xảy ra mưa lớn, kéo dài suốt 2 ngày đêm. Đêm 22/7, nước sông Lam bắt đầu dâng lên.

Sống ngay dưới vùng hạ lưu của thủy điện Bản Vẽ và dưới dòng chảy của sông Nậm Nơn (trước khi hòa vào sông Lam ở khu vực bản Cửa Rào, Tương Dương) người dân 26 bản nằm dọc tuyến quốc lộ 7, song song sông Lam, đã quá quen với cảnh ngập lụt xảy ra mỗi năm. Thế nhưng, cơn lũ năm nay vẫn vượt quá mọi dự báo, chuẩn bị của mỗi gia đình...

Ông Lương cho biết công tác phòng, chống thiên tai đã được triển khai từ trước khi cơn bão số 3 đổ bộ vào đất liền. Đêm 22/7, nước lũ lên nhanh, công tác phòng, chống lũ được triển khai theo đúng kịch bản, lấy mức lũ của trận lũ lịch sử năm 2018 làm căn cứ. Càng về khuya, mưa càng đổ xối xả, nước sông Lam dâng rất nhanh, lũ đã tràn vào khu dân cư.

“Hơn 23h, sau khi nhận được điện thoại chỉ đạo trực tiếp của Bí thư Tỉnh ủy và Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An và công văn hỏa tốc về việc thủy điện Bản Vẽ xả lũ, tôi quyết định triệu tập cuộc họp toàn thể cán bộ, công chức, viên chức của xã để thống nhất phương án xử lý. Cuộc họp khẩn chỉ có 30 người đến được, 30 người còn lại bị mắc kẹt vì nhiều tuyến đường đã bị ngập sâu.

Cuộc họp kéo dài hơn 10 phút, mọi người thống nhất khẩn cấp di dời người dân sống 2 bên quốc lộ 7, thuộc 26 bản. 5 tổ công tác được thành lập, do các thành viên trong Ban Thường vụ Đảng ủy xã trực tiếp chỉ đạo. Những cán bộ đang mắc kẹt trong lũ tiếp nhận thông tin chỉ đạo, điều hành qua Zalo, trực tiếp thực hiện nhiệm vụ tại chỗ. Chỉ kịp dặn nhau giữ an toàn, chúng tôi lao ra khỏi trụ sở, lúc đó là 23h42 ngày 22/7”, ông Lương kể.

Cuộc sơ tán chưa có tiền lệ, 2.200 người di dời trong đêm

Lưu lượng nước về lòng hồ thủy điện Bản Vẽ lên tới gần 13.000m3/s, vượt công suất thiết kế của hồ (10.500m3/s). Thủy điện tăng lưu lượng xả, cộng với nước từ sông Nậm Nơn đổ xuống khiến lũ tràn về các bản dọc quốc lộ 7 tăng nhanh theo từng phút, vượt mốc lũ lịch sử năm 2018.

Cán bộ xã Tương Dương phối hợp các lực lượng vũ trang đóng chân trên địa bàn tỏa vào từng bản, từng ngõ, từng nhà kêu gọi, hướng dẫn người dân sơ tán khẩn cấp. Các phương tiện đường thủy được huy động tối đa, len lỏi vào từng ngõ, sơ tán người già, trẻ em, người ốm đến nơi an toàn.

Có những người chủ quan, sau khi di dời lên tầng 2, còn do dự hoặc không chấp hành chỉ đạo di dời, buộc lãnh đạo xã Tương Dương phải thực hiện việc cưỡng chế.

“Nước dâng nhanh chưa từng có, thời điểm từ 1h ngày 23/7, cứ khoảng 10 phút mực nước lũ tăng thêm gần 1m, nhưng vẫn là giai đoạn “tĩnh”. Phải di dời hết người dân ra khỏi vùng ngập lụt nguy hiểm mở rộng theo từng phút. Lúc đó, việc đảm bảo an toàn cho người dân phải đặt lên hàng đầu, còn tài sản chưa thể tính đến.

3h, nước lũ ào ào đổ về, cuốn theo bùn đất, gỗ, rác..., cuốn phăng nhà cửa, tài sản trên đường đi, việc di dời người dân phải tính bằng phút, bằng giây. Nhiều anh em cán bộ xã bị ngập nhà, mất tài sản nhưng vẫn bám trụ tại vị trí được phân công để cứu dân”, ông Lê Văn Lương chia sẻ.

Chị Lô Thị Lan, Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc - Bí thư Đoàn thanh niên xã Tương Dương, đã có mặt ở khu vực khối Hòa Bắc và chợ Hòa Bình theo sự phân công để thực hiện việc sơ tán người dân. Chồng chị Lan là bộ đội, thuộc Phòng thủ khu vực 4 - Tương Dương, cũng ở tuyến đầu giúp dân chống lũ.

 Gia đình chị Lô Thị Lan, Phó chủ tịch Mặt trận Tổ quốc kiêm Bí thư đoàn thanh niên xã Tương Dương bị thiệt hại nặng nề trong cơn lũ lịch sử nhưng vẫn trụ tại các khu vực được phân công để cứu dân (Ảnh: Hoàng Lam). 

3h30, chị Lan đã gần như kiệt sức, cùng đồng nghiệp vật lộn với dòng nước lũ đưa người dân đi sơ tán, tháo dỡ, vận chuyển tài sản cho bà con. Khi người dân cuối cùng nơi chị phụ trách đã rời khỏi nhà đến điểm sơ tán, chị Lan nhận được điện thoại thông tin, căn nhà của vợ chồng chị ngay sát bờ sông Lam bị nước lũ nuốt chửng.

Hai vợ chồng bươn bả trong dòng nước lũ quay về. May mắn, mẹ chồng và 2 con nhỏ của vợ chồng chị Lan đã được lực lượng chức năng đưa đến nhà người thân an toàn.

Hồi năm 2018, mức nước lũ cũng còn cách vườn nhà tầm 1m, nhưng giờ đây cả căn nhà của vợ chồng chị đã ngập hơn 3m. Điện mất, đêm tối như bưng, gió gào thét, mưa dồn dập, nước lũ cuồn cuộn “nhổ” luôn hàng cây chục năm tuổi trước nhà, đẩy số vật liệu đã được tập kết chuẩn bị làm nhà xuống dòng nước cuồn cuộn.

Nước từ sông “đánh” thẳng vào nhà, giật bung cửa, cuốn trôi tài sản phía trong. Bàng hoàng, tuyệt vọng khi tài sản tích góp sau 15 năm cưới nhau cùng bao dự định, kế hoạch vun đắp cho mái ấm trôi theo dòng lũ nhưng vợ chồng chị đành bất lực.

“Đau xót chứ, nước mắt hòa lẫn nước mưa nhưng tôi cố kéo chồng lại, không để anh bơi vào. Hai vợ chồng tuyệt vọng đến cùng cực. Không thể cứu được tài sản, mà người dân đang chờ. Hai vợ chồng gạt nước mắt, đứng dậy lao đi mỗi người một ngả”, nữ cán bộ mặt trận vẫn không kìm được nước mắt khi nhớ về đêm giữa dòng lũ kinh hoàng ấy.

Đến 7h ngày 23/7, lũ đã tràn lên tầng 2 của nhà dân, có nơi vượt đỉnh lũ năm 2018 đến 4m. Vậy mà cơn lũ vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Khuôn mặt mỗi cán bộ xã tái nhợt vì lạnh, mắt trũng sâu đầy lo lắng, căng thẳng nhìn ra mặt nước đục ngầu cuồn cuộn chảy. Nếu tình hình này vẫn tiếp diễn, những vị trí chọn làm nơi sơ tán của người dân trước đó sẽ bị uy hiếp.

Bí thư Đảng ủy xã Tương Dương tiếp tục gọi điện báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An, đề xuất giảm lưu lượng xả lũ của thủy điện Bản Vẽ để cứu dân. Rất may, thời điểm này, nước từ thượng nguồn đổ về giảm dần, mưa ngừng. Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An lập tức chỉ đạo đóng bớt cửa xả. Mức lũ dần chững lại, đến 9h cùng ngày, nước bắt đầu rút.

“Lúc đó, chúng tôi cảm giác như trút được tảng đá nghìn cân trong ngực. Nhìn lại, chính chúng tôi cũng không thể ngờ, hơn 2.200 hộ dân đã được sơ tán trong đêm, không có bất trắc nào xảy ra đối với tính mạng người dân”, ông Kha Văn Lập, Phó Bí thư xã Tương Dương chia sẻ.