Thanh niên "3 không" vỡ mộng vì đường đời khắc nghiệt

Hụt hơi giữa thị trường cạnh tranh khốc liệt

 “Ước gì thời gian có thể quay trở lại, tôi sẽ học nghề ngay sau khi tốt nghiệp cấp ba. Nếu được vậy, chắc tương lai của tôi giờ đã khác”, Minh Tiến (23 tuổi) chia sẻ trong sự tiếc nuối khi bản thân rơi vào cảnh mông lung, mất định hướng sự nghiệp.

Tiến kể rằng sau khi tốt nghiệp phổ thông, anh không học đại học cũng không đăng ký theo học nghề tại bất kỳ cơ sở đào tạo nào. Một phần vì gia đình khó khăn, phần khác vì suy nghĩ “thích tự do” và niềm tin rằng “không có bằng cấp vẫn dễ xin việc”.

Năm 2020, Tiến rời quê lên TPHCM tìm việc. Những tháng đầu, anh nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống mới và dễ dàng xin được một công việc thời vụ tại một quán ăn. Thế nhưng chỉ sau tháng đầu tiên, mọi thứ diễn ra hoàn toàn khác so với kỳ vọng.

“Công việc nặng nhọc, nhiều áp lực, ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng thu nhập thấp, có lúc không đủ trang trải sinh hoạt. Tôi thử nộp đơn vào các công việc văn phòng có mức lương cao hơn, nhưng đều bị từ chối. Hầu hết công ty nói sẵn sàng đào tạo người chưa có kinh nghiệm nhưng vẫn ưu tiên ứng viên có bằng cấp”, Tiến kể.

Không thể tìm được công việc tốt hơn, Tiến tiếp tục làm thời vụ để bám trụ thành phố, hy vọng có cơ hội mới. Từ nhân viên phục vụ, anh chuyển sang làm phụ bếp, rồi làm ở quán cà phê, quán bar… Công việc nào Tiến cũng chỉ gắn bó vài tháng rồi nghỉ. Công việc cuối cùng của Tiến là làm tại một nhà hàng Nhật trong 2,5 năm, thậm chí đã được đóng BHXH nhưng anh cũng không thể gắn bó lâu dài. Lý do lặp lại ở hầu hết lần nghỉ việc là môi trường không phù hợp, công việc nặng, mất sức nhưng lương thấp.

Cứ như vậy, 4 năm trôi qua. Cuối năm 2024, Tiến nhận ra mình không tích lũy được khoản tiền nào, thậm chí còn nợ bạn bè sau nhiều lần vay mượn để xoay xở chi phí sinh hoạt.

“Mỗi lần ba mẹ gọi lên hỏi thăm, tôi chỉ biết gạt nước mắt, giả vờ rằng mình đang ổn. Nhưng thực sự, tôi không ổn chút nào”, Tiến nói, giọng chùng xuống.

Anh cố bám trụ thêm hai tháng đầu năm 2025 nhưng cuối cùng phải bỏ cuộc, quyết định thu dọn đồ đạc về quê.

“Tôi nghĩ ở nông thôn tuy lương thấp hơn nhưng dễ kiếm việc, cuộc sống lại yên bình. Thay vì ở lại thành phố chịu áp lực, tôi tin về quê sẽ tốt cho mình hơn”, Tiến bộc bạch.

Ngày càng chệch hướng trên chặng đường sự nghiệp

Những tháng đầu sau khi nghỉ việc, Tiến trông vào khoản trợ cấp thất nghiệp để xoay xở. Nhưng mức sống ở quê tăng cao khiến số tiền này nhanh chóng trở nên eo hẹp, buộc anh phải chắt chiu từng khoản chi tiêu.

Anh thử nộp đơn vào các vị trí pha chế, chăm sóc thú cưng và nhiều công việc khác ngoài kinh nghiệm trước đây. Sau hơn một tháng loay hoay, Tiến nhận ra trở ngại lớn nhất vẫn không đổi. Việc không có bằng cấp khiến anh khó tìm được công việc ổn định, thu nhập cao.

Loay hoay mãi trong vòng xoáy tìm việc, liên tục thất bại khi cạnh tranh với các ứng viên được đào tạo bài bản, Tiến dần rơi vào trạng thái bất lực, mất động lực và hoang mang trước tương lai.

Gần nửa năm trở lại đây, Tiến không đi học, không đi làm, chỉ quanh quẩn ở nhà và mông lung giữa vô vàn lựa chọn. Tiến nghĩ đến việc theo học một nghề cụ thể, nhưng bài toán lại nằm ở chỗ anh chưa xác định được điểm mạnh của bản thân và cũng không có người định hướng.

“Nếu bây giờ học lại trung cấp nghề, ít nhất phải 1-2 năm nữa tôi mới có bằng. Lúc đó tôi cũng đã 25 tuổi, e rằng tôi sẽ phải nỗ lực gấp bội mới mong nắm bắt cơ hội nghề nghiệp trong thị trường cạnh tranh khốc liệt. Tôi còn lo không biết hai năm nữa ngành mình chọn có còn cần nhân lực hay không”, Tiến trăn trở.

Khác với Tiến, Tố Uyên (ngụ tại TPHCM) bước vào giai đoạn thất nghiệp đã gần hai tháng nay. Cô mong muốn tìm được công việc có mức đãi ngộ tốt hơn. Nhưng chỉ với tấm bằng đại học, kinh nghiệm và kỹ năng đã lâu không được trau dồi, điều này trở nên vô cùng khó khăn.

Uyên cho biết hành trình tìm việc của cô gian nan hơn tưởng tượng. Những công ty “an toàn”, phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp thì không ứng tuyển nổi. Những nơi tuyển dụng dồn dập cuối năm lại đi kèm nhiều dấu hiệu rủi ro hoặc yêu cầu nhận việc ngay. Áp lực càng nặng nề khi gia đình đặt nhiều kỳ vọng và liên tục đốc thúc cô tìm việc mới.

Mỗi sáng, Uyên mang laptop ra quán cà phê ngồi đến tối muộn để tránh không khí nặng nề ở nhà. Có hôm cô phải ngủ nhờ nhà bạn bè vì không dám đối diện với sự thất vọng của người thân.

“Tôi thử tham gia các hội nhóm học kỹ năng, nhưng thật lòng mà nói, tôi không biết nên học gì để có thể xin được một công việc tốt khi thị trường đang cạnh tranh dữ dội. Tôi thấy sắp tới sự nghiệp của mình sẽ còn nhiều khó khăn hơn”, Uyên chia sẻ.

Lâm vào tình cảnh không biết làm gì, không biết học gì, Uyên trải lòng có lúc cô cảm thấy mình dần mất động lực làm việc. 

Thực tế, tình trạng tương tự Tiến và Uyên không phải cá biệt. Chỉ trong 6 tháng, số lượng thanh niên 15-24 tuổi tại Việt Nam không có việc làm và cũng không tham gia học tập, đào tạo đã tăng hơn 220.000 người, từ 1,35 triệu trong quý I lên 1,6 triệu trong quý III. Trong đó, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên khu vực thành thị của 2 quý đều cao hơn so với khu vực nông thôn.

Theo Cục Thống kê, quý III thường là giai đoạn mà tỷ lệ thanh niên không có việc làm, không tham gia học tập hoặc đào tạo tăng lên. Do đây là thời điểm nhiều thanh niên vừa tốt nghiệp từ các trường đại học, cao đẳng hoặc trung cấp, đang trong quá trình chuyển đổi từ môi trường giáo dục sang thị trường lao động.

"Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên và tỷ lệ thanh niên không có việc làm, không tham gia học tập hoặc đào tạo ở Việt Nam vẫn duy trì ở mức cao, phản ánh tình trạng khó khăn khi tìm kiếm việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp", báo cáo nêu.

Vì vậy, việc định hướng và phân luồng thanh niên cần được chú trọng và triển khai hiệu quả hơn, đồng thời cần tăng cường sự liên kết chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp.

*Tên các nhân vật đã được thay đổi theo yêu cầu