Ngày càng có nhiều trẻ em được chẩn đoán mắc chứng ADHD, hay còn gọi là chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), vào năm 2014, có khoảng 11% trẻ từ 4-17 tuổi đã được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý và con số này vào năm 2003 chỉ là 7,8%.

Trẻ thường được chẩn đoán mắc chứng ADHD ở tuổi lên 7 và đây là chứng rối loạn hành vi phổ biến nhất ở trẻ em trong độ tuổi đi học.

Dấu hiệu của bệnh tăng động giảm chú ý ở trẻ em

ADHD chủ yếu gây ra các triệu chứng liên quan đến thiếu tập trung, hiếu động thái quá, bốc đồng hoặc kết hợp cả hai.

Trẻ mắc chứng ADHD có thể gặp khó khăn trong việc chú ý, sắp xếp ngăn nắp, bồn chồn quá mức, bốc đồng và gặp rắc rối với các hành vi tự kiểm soát.

Trẻ khó tập trung vào các hoạt động và dễ bị phân tâm.

Khả năng chú ý thấp trong khi chơi hoặc học bài.

Bồn chồn, vặn vẹo hoặc gặp khó khăn khi ngồi yên.

Liên tục cần di chuyển hoặc thường xuyên chạy xung quanh.

Tham gia vào các hoạt động ồn ào hoặc gây rối.

Nói quá nhiều và ngắt lời người khác.

Những điều bố mẹ nên biết về chứng rối loạn tăng động giảm chú ý

Nếu con bạn đã được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý, đây là những điều bạn nên biết:

Bạn phải chia sẻ thông tin cụ thể về con với bác sĩ

ADHD là một chứng rối loạn phức tạp đòi hỏi phải được điều trị cẩn trọng. Lee Ann Grisolano, tiến sĩ, nhà tâm lý học thần kinh nhi khoa ở Hershey, Pennsylvania, Mỹ, cho biết: "Các bác sĩ và nhà tâm lý học không phải lúc nào cũng có thể cung cấp cho cha mẹ những nguồn thông tin phù hợp.

Là cha mẹ, nếu tới gặp bác sĩ tư vấn, điều đầu tiên bạn cần làm là nói chuyện nhiều hơn và đặt nhiều câu hỏi hơn cho các bác sĩ để họ nắm rõ về tình trạng của con bạn".

Không phải tất cả ADHD đều giống nhau

Có ba loại ADHD, chủ yếu là không chú ý, hiếu động và bốc đồng hoặc kết hợp cả hai.

Trẻ mắc ADHD biểu hiện các triệu chứng theo những cách khác nhau. Việc điều trị cho một đứa trẻ thiếu chú ý sẽ khác với việc điều trị cho một đứa trẻ hiếu động và bốc đồng.  

Con bạn có thể có các vấn đề khác

Sau khi con bạn được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý, bạn nên hỏi bác sĩ xem liệu con có thể có những vấn đề hoặc điểm yếu nào khác.

Điều này thực sự quan trọng bởi vì nếu chỉ điều trị ADHD thường là một phương pháp điều trị không đầy đủ. Phải đảm bảo rằng bạn đã cho con mình kiểm tra tổng quát sức khỏe để bạn có thể giải quyết được tận gốc vấn đề.

Con bạn có thể cần dùng thuốc

Theo CDC, khoảng 70% trẻ em bị ADHD cần dùng thuốc và nó có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng. Thông tin tốt là con bạn có thể không cần dùng thuốc mãi mãi, rối loạn tăng động giảm chú ý có nhiều mức độ khác nhau và nhiều trẻ không còn phải dùng thuốc khi lớn lên.

Tiến sĩ Stein nói: "Đại đa số trẻ em bị ADHD dùng thuốc khi còn nhỏ nhưng không cần dùng thuốc trong suốt quãng đời còn lại. Tuy nhiên, khi con bạn đang gặp khó khăn, thuốc có thể giúp ích vào thời điểm đó.

Theo nghiên cứu của chúng tôi thì cha mẹ hài lòng nhất khi họ kết hợp giữa thuốc và các phương pháp điều trị khác. Thuốc luôn có tác dụng phụ và thuốc không dạy cho trẻ nhỏ các kỹ năng. Các phương pháp điều chỉnh hành vi cho trẻ nhỏ có thể mang lại lợi ích, đặc biệt khi kết hợp với thuốc".

Nhiều triệu chứng của ADHD sẽ giảm theo thời gian, đặc biệt là những triệu chứng hiếu động thái quá. Tuy nhiên, vì các triệu chứng của chúng, trẻ bị ADHD có xu hướng gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng ở trường học. Tiến sĩ Stein nói: "Trẻ bị tụt lại phía sau và điều đó ảnh hưởng đến khả năng tương tác với xã hội của trẻ nhỏ cũng như lòng tự tin của chúng".

Vì những khó khăn ở trường và hậu quả là đánh mất lòng tự tin nên việc tập trung quá nhiều vào thành tích ở trường học có thể khiến tình hình của trẻ rối loạn tăng động giảm chú ý trở nên tồi tệ hơn.

Sẽ rất hữu ích nếu con bạn thử các hoạt động khác nhau để từ đó bạn có thể tìm ra hoạt động mà trẻ yêu thích và thực hiện tốt. Mặc dù một số trẻ mắc chứng rối loạn này có thể những vận động viên tài năng nhưng nhiều trẻ thì không. Vì vậy các môn thể thao mang tính cá nhân như võ thuật, đấu vật, quần vợt và bơi lội sẽ rất phù hợp với trẻ.

Bạn có thể giúp con bạn tập trung

Tất cả trẻ em sẽ phát triển tính cách theo thói quen. Vì thế, đối với trẻ bị ADHD, điều quan trọng hơn nữa đối với cha mẹ là thiết lập một lịch trình chi tiết, cụ thể cho con mỗi ngày, ví như giờ chơi, giờ đi ngủ, giờ ăn và giờ làm bài tập về nhà. Đồng hồ là công cụ hữu ích giúp con bạn quản lý thời gian và chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác.  

Chăm sóc, nuôi dạy trẻ mắc chứng ADHD như thế nào?

Nuôi dạy một đứa trẻ mắc chứng ADHD không giống như cách nuôi dạy con cái truyền thống. Việc đặt ra các quy tắc thông thường và các thói quen trong gia đình gần như không thể thực hiện được, tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng của con bạn, vì vậy bạn sẽ cần phải áp dụng các phương pháp khác nhau.

Việc đối phó với một số hành vi "bất thường" của con có thể khiến cha mẹ trở nên khó chịu, nhưng vẫn có nhiều cách giúp cuộc sống dễ dàng hơn.

Các bậc cha mẹ phải chấp nhận sự thật rằng trẻ em bị ADHD có bộ não hoạt động khác với những đứa trẻ khác. Mặc dù trẻ bị ADHD vẫn có thể hiểu điều gì có thể chấp nhận được và điều gì không, nhưng chứng rối loạn của chúng khiến chúng dễ có hành vi bốc đồng hơn.

Thúc đẩy sự phát triển đúng đắn của trẻ mắc chứng ADHD có nghĩa là bạn sẽ phải sửa đổi thói quen của mình và học cách quản lý hành vi của trẻ. Các phương pháp để quản lý các triệu chứng ADHD của trẻ phải luôn được áp dụng. Bằng cách làm theo những hướng dẫn này, bạn có thể hạn chế những hành vi "quá khích" và giúp con bạn vượt qua sự nghi ngờ bản thân.

Nguyên tắc quản lý hành vi

Bạn cần dạy con bạn hiểu về "hành động có hậu quả" bằng cách thiết lập các quy tắc và nêu kết quả rõ ràng khi tuân theo hoặc không tuân theo các quy tắc này. Những nguyên tắc này phải được tuân theo trong mọi lĩnh vực của cuộc sống của trẻ, từ ở nhà tới trường học và khi ra ngoài xã hội.

Nói với con, hành vi nào được chấp nhận và hành vi nào thì không

Mục tiêu của việc sửa đổi hành vi là giúp con bạn xem xét hậu quả của một hành động và kiểm soát các hành động của con. Điều này đòi hỏi sự đồng cảm, kiên nhẫn, tình cảm, nghị lực và sức mạnh từ phía cha mẹ.

Trước tiên, cha mẹ phải nói với con là những hành vi nào cha mẹ sẽ tha thứ hoặc không. Điều quan trọng là phải tuân thủ các nguyên tắc này. Có những ngày bạn trừng phạt một hành vi sai trái của con và ngày khác bạn lại bỏ qua thì điều đó sẽ có hại cho sự tiến bộ của trẻ.

Bạn phải nói rõ với con về một số hành vi luôn luôn là không thể chấp nhận được, chẳng hạn như bộc phát về thể chất, không chịu dậy vào buổi sáng hoặc không muốn tắt tivi khi được yêu cầu làm như vậy.

Con bạn có thể gặp khó khăn trong việc tiếp thu và thực hiện các hướng dẫn của bạn. Vì thế quy tắc nên đơn giản, rõ ràng và con nên được khen thưởng khi tuân theo quy tắc. Nếu bạn có một danh sách các quy tắc trong nhà, hãy viết chúng ra và đặt chúng ở nơi dễ thấy. Sự lặp lại và củng cố tích cực có thể giúp con bạn hiểu rõ hơn các quy tắc của bạn.

Quy tắc vẫn nên có sự linh hoạt

Bạn không nên quá nghiêm khắc với con mình. Hãy nhớ rằng trẻ bị ADHD có thể không thích nghi được với sự thay đổi như những trẻ bình thường khác.

Bạn phải học cách cho phép con bạn phạm sai lầm. Những hành vi kỳ quặc của con nhưng không gây bất lợi cho bản thân chúng hoặc bất kỳ ai khác nên được chấp nhận như một phần tính cách cá nhân của con bạn. 

Quản lý tính "hiếu chiến" của con

Tính cách hung hăng bộc phát của trẻ mắc chứng ADHD có thể là một vấn đề phổ biến. Nếu con bạn hành động quá đà nơi công cộng, bạn cần giải quyết vấn đề ngay lập tức một cách bình tĩnh và dứt khoát.

Cho con một khoảng thời gian để bình tĩnh lại và suy nghĩ về hành vi tiêu cực mà chúng đã thể hiện. Tuy nhiên bạn cũng nên cố gắng phớt lờ những hành vi gây rối ở mức độ nhẹ và coi đó như một cách để con bạn giải phóng năng lượng bị dồn nén của mình. Tuy nhiên, hành vi phá hoại, lạm dụng hoặc cố ý gây rối đi ngược lại các quy tắc bạn thiết lập luôn phải bị trừng phạt.

Xây dựng thói quen cho con

Tạo thói quen cho con bạn trong mọi việc hàng ngày. Thiết lập các thói quen xung quanh bữa ăn, bài tập về nhà, giờ chơi và giờ đi ngủ. Những công việc đơn giản hàng ngày, chẳng hạn như để con bạn sắp xếp quần áo cho ngày hôm sau, có thể giúp con hình thành thói quen tốt.

Đơn giản hóa và tổ chức cuộc sống cho con bạn

Tạo một không gian đặc biệt, yên tĩnh để con bạn đọc sách, làm bài tập về nhà và tạm rời xa những bộn bề của cuộc sống hàng ngày. Giữ cho nhà cửa gọn gàng và ngăn nắp để con bạn biết mọi thứ ở đâu. Điều này giúp giảm bớt những rắc rối không cần thiết trong gia đình.

Hạn chế sự "phiền nhiễu"

Trẻ em mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý rất dễ bị những phiền nhiễu tiếp cận và thu hút. Vì thế, những thứ hấp dẫn như tivi, trò chơi điện tử và máy tính nên được bố mẹ đưa ra quy định về thời gian sử dụng cụ thể. Bằng cách giảm thời gian sử dụng thiết bị điện tử và tăng thời gian thực hiện các hoạt động thể chất bên ngoài, con bạn sẽ có một lối thoát cho năng lượng tích tụ.

Khuyến khích con tập thể dục

Hãy động viên con tham gia các hoạt động thể chất đốt cháy năng lượng dư thừa theo những cách lành mạnh. Nó cũng giúp trẻ tập trung chú ý vào các chuyển động cụ thể. Điều này có thể làm giảm tính bốc đồng.

Tập thể dục cũng có thể giúp trẻ cải thiện sự tập trung, giảm nguy cơ trầm cảm và lo lắng, đồng thời kích thích não bộ theo những cách lành mạnh.

Các chuyên gia tin rằng thể thao có thể giúp trẻ mắc chứng ADHD tìm ra một cách tích cực để tập trung niềm đam mê, sự chú ý và năng lượng của chúng.

Lưu ý giờ ngủ

Giờ đi ngủ có thể đặc biệt khó khăn đối với trẻ bị ADHD. Thiếu ngủ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu chú ý, hiếu động thái quá và thiếu thận trọng. Vì thế, giúp con bạn ngủ ngon hơn là rất quan trọng.

Để giúp con nghỉ ngơi tốt hơn, hãy loại bỏ các chất kích thích như đường và caffein trong thực đơn của con đồng thời giảm thời gian xem tivi. Thiết lập một khoảng thời gian buổi đêm lành mạnh, êm dịu.

Khuyến khích con nói ra suy nghĩ  

Trẻ bị ADHD có thể thiếu tự chủ. Điều này khiến chúng nói và hành động trước khi suy nghĩ. Vì thế bạn nên động viên con diễn đạt thành lời những suy nghĩ và lý luận của chúng. Điều quan trọng là phải hiểu suy nghĩ của con bạn để giúp trẻ kiềm chế các hành vi bốc đồng.

Một cách khác để kiểm soát thói quen nói trước khi nghĩ là dạy con bạn cách tạm dừng một lúc trước khi nói hoặc trả lời. Khuyến khích con đưa ra những câu trả lời có chiều sâu hơn bằng cách giúp con bạn làm bài tập về nhà và đặt câu hỏi tương tác với con của mình.

Hãy tin vào con của bạn

Con bạn có thể không nhận ra sự căng thẳng mà tình trạng của chúng gây ra. Vì thế, điều quan trọng là bạn nên duy trì sự tích cực và thái độ khích lệ. Hãy khen ngợi hành vi tốt của con bạn để chúng biết khi nào chúng đã làm đúng. Con bạn có thể phải vật lộn với chứng ADHD nhưng bạn cần phải tin tưởng vào con bạn và lạc quan về tương lai của chúng.

Tìm chuyên gia tư vấn

Con bạn cần sự khuyến khích của bạn, nhưng chúng cũng cần sự giúp đỡ chuyên nghiệp. Vì thế bạn có thể tìm một nhà trị liệu để trò chuyện với con và giúp đỡ chúng. Một bác sĩ trị liệu có thể giúp kiểm soát tình trạng căng thẳng, lo lắng của con bạn và cũng có thể giúp đỡ chính những bậc cha mẹ đang rơi vào khủng hoảng vì con mắc chứng ADHD.

Bố mẹ cũng cần cho phép bản thân nghỉ giải lao

Bạn không thể hỗ trợ con từ sáng tới tối, ngày này qua ngày khác. Việc rơi vào tình trạng quá tải, thất vọng với bản thân hoặc con cái là điều bình thường.

Giống như con bạn cần nghỉ giải lao giữa giờ học, bạn cũng sẽ cần có những lúc nghỉ ngơi, tự chăm sóc bản thân. Sau một ngày dài bận rộn và mệt mỏi, cha mẹ có thể đi dạo, đi uống cà phê với bạn bè, đến phòng tập thể dục... để thư giãn và thoải mái hơn.

Bạn không thể giúp đỡ một đứa trẻ bốc đồng nếu bản thân bạn đang gặp vấn đề. Trẻ em sẽ bắt chước các hành vi mà chúng nhìn thấy xung quanh, vì vậy nếu bạn giữ bình tĩnh và kiểm soát được cơn tức giận, điều đó sẽ giúp con bạn làm điều tương tự.

Hãy dành thời gian để hít thở, thư giãn và tập trung vào suy nghĩ của bạn trước khi cố gắng xoa dịu con bạn. Bạn càng điềm tĩnh, con bạn sẽ càng trở nên bình tĩnh hơn.

Thu Hằng