(Dân trí) - "Hơn 700.000 người hưởng BHXH một lần trong 10 tháng qua, tăng 5,4% so với cùng kỳ năm 2020, nguy cơ ảnh hưởng tới tuổi già an nhiên, sự độc lập tài chính nhờ lương hưu của người lao động...".
"Rút bảo hiểm xã hội một lần, nguy cơ mất độc lập tài chính khi tuổi già..."
"Hơn 700.000 người hưởng BHXH một lần trong 10 tháng qua, tăng 5,4% so với cùng kỳ năm 2020, nguy cơ ảnh hưởng tới tuổi già an nhiên, sự độc lập về tài chính qua lương hưu của người lao động...".
Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, trao đổi với phóng viên Dân trí về câu chuyện liên quan tới số người nhận BHXH một lần gia tăng nhanh thời gian qua.
Những số liệu nêu trên về tình hình nhận BHXH một lần, mới được Bảo hiểm xã hội Việt Nam công bố khiến ông có suy nghĩ gì?
- Đây là vấn đề đáng lo ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động cũng như mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân.
Ông Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc người lao động chọn hưởng BHXH một lần. Trước tiên là đời sống của người lao động còn nhiều khó khăn. Tình trạng "ráo mồ hôi là hết tiền" luôn thường trực với người lao động và gia đình họ. Khi buộc phải nghỉ việc, hầu hết người lao động buộc phải lựa chọn hưởng BHXH một lần để có một khoản tiền lo cho sinh hoạt trước mắt.
Đặc biệt trong 2 năm vừa qua, dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp khiến nhiều doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh cắt giảm nhân công hoặc tạm thời cho công nhân nghỉ việc luân phiên.
Điều này khiến một bộ phận người lao động bị mất việc làm, không có nguồn thu nhập. Nhiều người lao động mong có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống nên đã chọn hưởng BHXH một lần.
Cũng phải thẳng thắn thừa nhận, hệ thống chính sách BHXH hiện nay chưa thực sự linh hoạt nên không hấp dẫn được đông đảo người lao động.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, người lao động muốn hưởng chế độ hưu trí phải có ít nhất 20 năm đóng BHXH và đủ tuổi theo quy định. Trong khi tuổi đời của số đông người lao động khi nghỉ việc còn trẻ. Họ không thể chờ đợi đóng đủ 20 năm để được hưởng chế độ hưu trí.
Trong khi đó, quy định của pháp luật về hưởng BHXH một lần khá dễ dàng cũng là nguyên nhân khiến người lao động chọn việc rút BHXH một lần có xu hướng gia tăng.
Với những thực trạng trên, ông có thể cho biết rõ hơn những hậu quả của việc người lao động gia tăng chọn hưởng BHXH một lần?
- Việc người lao động nhận BHXH một lần có thể giúp họ giải quyết được một số khó khăn trước mắt. Nhưng điều này cũng đồng nghĩa với việc họ đã đánh mất cơ hội an sinh của tuổi già.
Khi nhận BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi cơ hội hưởng lương hưu. Đồng thời, họ đã tự tước đi tầng an sinh xã hội về các quyền lợi liên quan đến khám chữa bệnh bảo hiểm y tế và tử tuất.
Thực tiễn cho thấy, nhiều người đã nhận BHXH một lần, sau đó muốn nộp lại tiền để được phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng không thể thực hiện được.
Hiện nay, theo quy định của pháp luật, tổng mức đóng bảo hiểm hưu trí và tử tuất là 22% mức tiền lương tháng, trong đó: Người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%.
"Người lao động nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc rời bỏ hệ thống BHXH, tự tước bỏ quyền được hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là các chế độ dài hạn như hưu trí, tử tuất. Đây là một thực trạng đáng báo động và lo ngại...", ông Ngọ Duy Hiểu nói.
Điều này có nghĩa là tổng mức đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu hưởng BHXH một lần, người lao động chỉ được thanh toán bằng 2 tháng lương làm căn cứ đóng BHXH cho một năm tham gia BHXH.
Như vậy, người lao động mất đi 0,64 tháng lương mỗi năm. Nếu so sánh giữa việc hưởng lương hưu hàng tháng và việc lĩnh BHXH một lần trong cùng một khoảng thời gian đóng BHXH thì tổng lợi ích bằng tiền khi nhận BHXH một lần sẽ thấp hơn so với hưởng lương hưu hàng tháng.
Bên cạnh đó, tình trạng số người hưởng BHXH một lần có xu hướng gia tăng còn đặt ra những thách thức rất lớn đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội và việc thực hiện mục tiêu của Nghị quyết số 28 - NQ/TW là "từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ" và "hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân".
Từ góc độ đại diện tổ chức của người lao động, ông có những khuyến cáo gì trước tình trạng này?
- Với vai trò là tổ chức đại diện, bảo vệ quyền lợi của người lao động, tôi kêu gọi người lao động nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an nhiên, chủ động cuộc sống bên con cháu là có nguồn tài chính ổn định qua lương hưu hằng tháng, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe bản thân trong suốt thời gian hưởng lương hưu.
Muốn vậy, người lao động hãy tích lũy, tham gia BHXH ngay khi còn trẻ. Nếu ở thời điểm khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, người lao động có quyền bảo lưu và sau đó đóng tiếp (bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện) để đủ điều kiện nhận lương hưu và được cấp thẻ BHYT giúp chăm sóc sức khỏe khi về già.
Sửa đổi chính sách BHXH gần với thực tế hơn
Trong lần sửa Luật BHXH tới đây, ông sẽ có những kiến nghị gì liên quan tới vấn đề BHXH một lần?
- Việc sửa đổi Luật BHXH tới đây cần được tiến hành đồng bộ, toàn diện và "trọn gói". Bởi chế độ BHXH một lần có liên quan chặt chẽ đến các chính sách khác của BHXH, nhất là chế độ hưu trí.
Hệ thống BHXH cần được hoàn thiện theo hướng "linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại, hội nhập quốc tế", cần tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm điều kiện thời gian tham gia BHXH tối thiểu để người lao động có thể tiếp cận và thụ hưởng chế độ hưu trí.
Đồng thời, việc điều chỉnh cách tính lương hưu theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng BHXH để đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sang các nhóm đối tượng khác, hoàn thiện các chế tài xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, nhất là đối với các hành vi trốn đóng, nợ đóng, trục lợi BHXH…
Xin cảm ơn ông!
