Vị Bộ trưởng đội mũ cối, quần xắn cao, mặc áo mưa đi trong bão lũ

“Cuộc gọi điện thoại lần cuối với tôi, anh ấy vẫn dặn phải báo cáo với các cấp lãnh đạo quan tâm có cơ chế để thúc đẩy phát triển nông thôn miền núi còn nhiều khó khăn”, ông Cao Đức Phát, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (giai đoạn 2004-2016), nói với phóng viên Dân trí sau khi nhận tin ông Lê Huy Ngọ qua đời.

"Anh ấy đi vào vùng tâm bão, rốn lũ”

Từng kế nhiệm vị trí Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) từ ông Lê Huy Ngọ, ông Cao Đức Phát chia sẻ rất may mắn khi được giúp việc cho ông Ngọ gần 7 năm và được học hỏi những kinh nghiệm dày dặn của “một người lãnh đạo, người anh từng trải”.

Ông Lê Huy Ngọ làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn được một tháng đã phải tham gia ngay công tác chỉ đạo phòng chống, khắc phục hậu quả do cơn bão Linda gây ra vào tháng 11/1997.

“Chứng kiến những mất mát, đau thương của người dân từ cơn bão ấy, suốt thời gian sau này, mỗi khi có bão lũ anh ấy lại đi vào vùng tâm bão sẽ đi qua, đi đến các vùng rốn lũ, ngập úng để nắm sát tình hình, đưa ra những chỉ đạo kịp thời hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng”, ông Phát kể.

Nhắc tới ông Lê Huy Ngọ, người ta nhớ đến một vị Bộ trưởng mặc áo mưa, đầu đội mũ cối, chân đi dép cao su, ống quần xắn cao, đi trong mưa bão cùng với cán bộ địa phương và người dân.

Ông đã đề ra chủ trương xây dựng “Cánh đồng 50 triệu đồng/ha”, chuyển từ cách tiếp cận số lượng sang cách tiếp cận sản xuất hàng hóa, hướng tới đạt giá trị cao hơn. Ông cũng phát động liên kết bốn nhà “nhà nông, nhà nước, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học”, thúc đẩy hình thành các chuỗi giá trị trong nông nghiệp.

Trong thời gian làm bộ trưởng, ông đã chỉ đạo hình thành và thực thi chương trình xuất khẩu nông sản để hỗ trợ tiêu thụ nông sản do nông dân làm ra, khắc phục tình trạng “được mùa mất giá”.

Ông cũng được nhớ tới khi đã chỉ đạo huy động vốn, thúc đẩy hợp tác quốc tế để tăng cường năng lực các viện nghiên cứu và hệ thống khuyến nông, hình thành “Chương trình giống” đem lại những tác động sâu rộng tới tận hôm nay. Cùng với đó là tổ chức phát triển thủy lợi, thực thi chương trình “Trồng mới 5 triệu hecta rừng”.

“Anh trăn trở tổ chức thực hiện nhiệm vụ về phát triển nông thôn. Từ rất sớm, anh đã chỉ đạo bắt đầu làm thí điểm từ quy mô thôn. Đây là những kinh nghiệm ban đầu làm cơ sở để xây dựng chương trình thí điểm và sau này là Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới”, nguyên Bộ trưởng Cao Đức Phát nói về người tiền nhiệm.

Những năm ông Lê Huy Ngọ làm Trưởng Ban chỉ đạo phòng chống lụt bão Trung ương, Liên Hợp quốc đã có ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong phòng chống thiên tai.

Khi ông Lê Huy Ngọ nghỉ hưu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vẫn mời ông làm cố vấn. “Anh ấy đã đi đến nhiều xã, thôn, với uy tín và kinh nghiệm của mình để phổ biến chủ trương của Đảng, Nhà nước và hướng dẫn tổ chức thực hiện. Anh đề xuất phải có tiêu chí đánh giá sự hài lòng của người dân vì với anh mọi việc cần phải hướng đến phục vụ người dân”, ông Phát kể.

"Có người gọi anh là “Bộ trưởng của nông dân”. Còn tôi, đi bên anh chứng kiến có người nhận ra và gọi anh trân trọng bằng hai tiếng “Bác Ngọ”. Đó là phần thưởng vô giá cho một con người”, nguyên Bộ trưởng Cao Đức Phát nhận định.

"Cứ nhìn thấy dân, vì dân sẽ vượt qua tất cả”

Cuộc đời ông Lê Huy Ngọ dường như sinh ra để gắn liền với lũ lụt. Khi còn làm Trưởng ty Nông nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc, ông phải đối mặt với trận lũ lụt đầu tiên năm 1971. Đến năm 1988 ông về làm Bí thư Tỉnh uỷ Thanh Hoá thì một năm sau đó sau địa phương này bị trận bão nặng nề nhất trong lịch sử (cơn bão số 6 năm 1989).

Tháng 10/1997 ông có quyết định làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiêm Trưởng ban Phòng chống lụt bão Trung ương thì tháng 11 năm đó nước ta phải hứng chịu trận bão Linda nặng nề.

“Vừa xuống sân bay Nội Bài chưa kịp về Bộ nhậm chức, tôi lại phải bay lộn vào trong để chỉ huy chống bão”, ông Ngọ từng kể với phóng viên Dân trí.

Những năm 1999 là trận lũ lụt ở miền Trung, 2000-2001 là lũ ở Đồng bằng sông Cửu Long, rồi cơn bão số 4 năm 2004, bão số 2 năm 2005. 

Hình ảnh vị bộ trưởng với chiếc áo phao trên người, quần xắn quá gối đang trực tiếp chỉ huy tại điểm nóng ngập úng nhất của miền Trung năm ấy đã đi sâu vào hàng triệu trái tim người Việt theo dõi qua sóng truyền hình. Sự có mặt của ông Lê Huy Ngọ vào đúng thời điểm quan trọng đó dường như đã tiếp thêm sức mạnh cho đồng bào miền Trung vượt lên lũ lụt.

Trong lần trò chuyện với phóng viên Dân trí năm 2005 khi đang làm Trưởng ban Phòng chống lụt bão Trung ương và đi chỉ đạo khắc phục cơn bão số 2 đổ bộ vào Nam Định, ông Lê Huy Ngọ bảo sau mỗi trận bão ông đều có những ám ảnh khó quên.

Ông không thể nào quên hình ảnh những cánh tay vẫy lên trời kêu cứu thảm thiết khi trực thăng đi qua, trong cơn bão số 5 ở Côn Đảo, hoặc cảnh hàng nghìn người bên bờ biển mắt đau đáu nhìn ra khơi tuyệt vọng mong chờ người thân.

“Lúc ấy mưa gió kinh khủng. Chúng tôi bất lực, nhìn xuống thấy rõ từng người, nhưng tuyệt vọng” - một bộ trưởng của nông dân như ông, trông thấy dân trong cơn bĩ cực như thế mà đành bất lực, thật chẳng còn gì xót xa hơn.

“Cứ nhìn thấy dân, vì dân thì sẽ vượt qua tất cả, vượt qua được cả nỗi mặc cảm trong chính mình. Đảng, Nhà nước còn tin tưởng, còn giao phó bất cứ trách nhiệm gì, tôi còn cống hiến”, ông từng chia sẻ.

Nói về bão lũ, ông bảo: “Giờ mình đẩy mạnh phòng ngừa, dự báo. Không phòng ngừa, dự báo kịp thời thì việc chống lại trời nhiều khi là không thể”.

"Ở đâu cũng thấy dấu ấn của một nhà lãnh đạo dám nghĩ, dám làm, hết lòng với dân”

Chia sẻ với phóng viên Dân trí, Tiến sĩ Tô Văn Trường, nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) nhắc lại kỷ niệm những ngày nước lụt mênh mông ở Đồng bằng sông Cửu Long năm 2000.

“Khi tháp tùng Chủ tịch nước Trần Đức Lương khảo sát trận lũ lịch sử, buổi tối trước giờ báo cáo, ông còn gọi tôi ra sân Tỉnh uỷ Kiên Giang để bàn bạc, cân nhắc từng câu chữ sao cho thuyết phục, không để sót tiếng nói của người dân miền sông nước.

Lần khác, giữa trời mưa nặng hạt ở Đồng Tháp Mười, ông bắt tôi thay chiếc áo khô lấy trong cặp của mình, kiên quyết không cho từ chối, chỉ vì lo sức khoẻ của tôi dễ cảm lạnh sẽ ảnh hưởng đến bản báo cáo của chuyến đi đầy gian truân. Cái tình người trong từng hành xử nhỏ bé ấy, làm sao quên được”, Tiến sĩ Tô Văn Trường kể.

Trong ký ức của ông Trường, nguyên Bộ trưởng Lê Huy Ngọ là người cực kỳ thận trọng. Có lần, từ Hà Nội bay vào TPHCM, dù đã khuya, ông Ngọ vẫn gọi ông Trường lên trụ sở của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ở phía Nam để xem lại công văn quan trọng báo cáo Chính phủ liên quan đến tài nguyên nước sông Mekong, dù văn bản ấy đã có chữ ký của thứ trưởng. Ông muốn chắc chắn đến từng chi tiết, không vì sơ suất mà ảnh hưởng lợi ích quốc gia.

Nhìn lại hành trình công tác của nguyên Bộ trưởng Lê Huy Ngọ từ Vĩnh Phú với những bước đi đầu tiên trong “khoán hộ”, “khoán rừng”, đến Thanh Hoá khi đối mặt nạn đói và sự rối ren nội bộ, rồi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với bao gian truân bão lũ, Tiến sĩ Tô Văn Trường khẳng định ở đâu cũng thấy dấu ấn của một nhà lãnh đạo dám nghĩ, dám làm, hết lòng với dân.

“Chính ông là một trong những người tiên phong đặt nền móng cho Chương trình Nông thôn mới sau này, với khát vọng đổi thay bộ mặt làng quê Việt Nam. Ông ra đi thanh thản, nhưng hình ảnh một vị bộ trưởng giản dị, gần dân, tận tâm vì sự nghiệp nông nghiệp, nông dân, nông thôn sẽ còn ở lại mãi với quê hương, đất nước và trong lòng đồng chí, đồng bào. Ông đã sống trọn nghĩa, vẹn tình, để lại một tấm gương sáng ngời về nhân cách và phụng sự”, Tiến sĩ Tô Văn Trường nhận định.

Ông Lê Huy Ngọ sinh ngày 13/8/1938 tại xã Tĩnh Hải, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa (nay là phường Hải Bình, tỉnh Thanh Hóa).

Ông là Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương khóa 6, Ủy viên Trung ương khóa 6, 7, 8, 9; đại biểu Quốc hội khóa 9, khóa 10.

Quá trình công tác, từ tháng 10/1983 đến tháng 9/1986, ông làm Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phú.

Giai đoạn tháng 10/1986-5/1988, ông Lê Huy Ngọ làm Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Vĩnh Phú. Từ tháng 6/1988-7/1991, Bộ Chính trị điều động ông về làm Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa, là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VI.

Từ tháng 7/1991 đến tháng 10/1997, ông Lê Huy Ngọ giữ chức Phó trưởng Ban Thường trực Ban Tổ chức Trung ương Đảng.

Trong thời gian tháng 10/1997-6/2004, ông Lê Huy Ngọ làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trưởng ban Chỉ đạo phòng chống lụt bão Trung ương.

Giai đoạn tháng 10/1997-6/2008, ông làm Trưởng ban chuyên trách Ban Chỉ đạo phòng chống lụt bão Trung ương.

Nguyên Bộ trưởng Lê Huy Ngọ đã được trao tặng Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng; Huân chương Độc lập hạng nhì; nhiều Huân chương Lao động và Kháng chiến hạng nhất, nhì, ba; Huân chương Lao động vì sự nghiệp hợp tác Việt Nam - Lào; Huân chương Sư tử Vàng của Senegal; cùng bằng khen của Thủ tướng, Liên Hợp Quốc và nhiều huân, huy chương, kỷ niệm chương khác.

Nguyên Bộ trưởng Lê Huy Ngọ qua đời ngày 16/9 tại nhà riêng ở Hà Nội. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, lễ viếng được tổ chức từ 9-11h ngày 18/9, lễ truy điệu từ 11-11h30 cùng ngày tại Nhà tang lễ quốc gia, số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội.

An táng tại Công viên tưởng niệm Thiên Đức, tỉnh Phú Thọ.