Mỹ chạy đua tháo ngòi "bom hẹn giờ" Trung Đông giữa vòng xoáy căng thẳng

Chính quyền Tổng thống Joe Biden đang nỗ lực ngăn chặn một cuộc tấn công tiềm tàng của Iran vào Israel. Tuy nhiên, họ phải đối mặt với một loạt thách thức mới khi tìm cách lặp lại thành công đã đạt được vào tháng 4. Vào thời điểm đó, một liên minh đa quốc gia đã giúp Israel đánh chặn loạt tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Iran.

Các quan chức Mỹ cho biết, kể từ cuối tuần trước, họ đã bắt đầu thấy Iran di chuyển các bệ phóng tên lửa và tiến hành các cuộc tập trận quân sự. Điều này có thể là dấu hiệu cho thấy Tehran đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công vào Israel trong những ngày tới. Iran đã tuyên bố nước này có kế hoạch trả đũa Israel vì vụ ám sát một thủ lĩnh cấp cao của Hamas ở Tehran.

Các quan chức chính quyền Tổng thống Biden cũng lo ngại rằng, một cuộc tấn công của Iran lần này có thể được thực hiện phối hợp với các cuộc tấn công của Hezbollah, lực lượng vũ trang được Iran hậu thuẫn ở Li Băng, và các lực lượng ủy nhiệm khác của Tehran nhằm cố gắng áp đảo hệ thống phòng thủ của Israel.

Mỹ hiện phải đối mặt với việc bảo vệ Israel khỏi các cuộc tấn công của Iran nếu mọi biện pháp răn đe thất bại, đồng thời theo đuổi các nỗ lực ngoại giao nhằm khôi phục sự ổn định cho khu vực vốn tiềm ẩn nhiều mâu thuẫn này. Theo Washington Post, Mỹ đang nỗ lực "tháo ngòi" quả bom hẹn giờ Iran - Israel.

Nỗ lực ngoại giao

Nguy cơ xảy ra xung đột có thể làm chệch hướng nỗ lực nhằm đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza, vốn đã trở thành trọng tâm trong di sản ngoại giao và chính sách đối ngoại của Tổng thống Biden ở Trung Đông.

Các quan chức cấp cao của Mỹ đang hối thúc Iran không leo thang xung đột và nỗ lực để đảm bảo sự ủng hộ của các quốc gia Ả Rập trong bối cảnh Iran cũng đe dọa các nước có ý định tham gia vào việc bảo vệ Israel.

Ngày 5/8, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã kêu gọi Iran, các lực lượng ủy nhiệm của Tehran và Israel hạ nhiệt, trong nỗ lực nhằm ngăn chặn một cuộc xung đột rộng lớn hơn.

"Chúng tôi đang tham gia vào hoạt động ngoại giao mạnh mẽ gần như suốt ngày đêm với một thông điệp rất đơn giản: Tất cả các bên phải kiềm chế leo thang. Điều quan trọng nữa là chúng ta phải phá vỡ vòng xoáy này bằng cách đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza", ông Blinken cho biết.

Ngày 6/8, ông Blinken xác nhận, Mỹ cùng các đồng minh đã gửi thông điệp tới Israel và Iran rằng việc tiếp tục leo thang căng thẳng là không thể chấp nhận được.

"Không ai được phép leo thang xung đột. Chúng tôi đã tiến hành các hoạt động ngoại giao mạnh mẽ với các đồng minh và đối tác, truyền đạt thông điệp đó trực tiếp tới Iran. Chúng tôi cũng truyền đạt thông điệp đó trực tiếp tới Israel", nhà ngoại giao Mỹ tuyên bố.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre cho biết Mỹ sẽ tiếp tục thuyết phục Iran từ bỏ mọi hành động leo thang căng thẳng hơn nữa. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller cho biết Washington, thông qua các bên trung gian, đang cố gắng thuyết phục Iran từ bỏ mọi hành động leo thang ở Trung Đông.

Chỉ hơn hai tuần trước, Ngoại trưởng Blinken đã bày tỏ hy vọng rằng các cuộc đàm phán ngừng bắn đã "chạy nước rút và tiến tới vạch đích" sau nhiều tháng đàm phán bị gián đoạn.

Mục tiêu của chính quyền Tổng thống Biden là đảm bảo lệnh ngừng bắn và giải cứu các con tin bị Hamas giam giữ, trong đó có một số người là công dân Mỹ. Đây cũng là mục tiêu hàng đầu trong chương trình nghị sự khi Tổng thống Biden và Ngoại trưởng Blinken gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng vào ngày 25/7.

Các quan chức Mỹ cho rằng lệnh ngừng bắn sẽ giúp xoa dịu tình hình trong khu vực, tạo tiền đề để xoa dịu căng thẳng dọc biên giới phía bắc của Israel và là một bước tiến tới việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Israel và Ả Rập Xê Út.

Nhưng tuần trước, thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh đã bị ám sát trong một cuộc tấn công ở Tehran. Mỹ nói rằng họ không biết kế hoạch ám sát thủ lĩnh Hamas, trong khi Hamas và Iran cáo buộc Israel đứng sau vụ việc này với sự trợ giúp của Washington. Căng thẳng leo thang sau vụ ám sát một lần nữa đẩy các quan chức Mỹ vào guồng quay ngoại giao để tránh một cuộc chiến quy mô lớn.

Ngày 5/8, Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris đã họp tại Phòng Tình huống với các trợ lý cấp cao để nghe tóm tắt về những diễn biến mới nhất và khả năng xảy ra một cuộc tấn công của Iran. Ngoại trưởng Blinken, Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan nằm trong số các quan chức hàng đầu tham gia cuộc họp.

Đối với Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei, vụ ám sát thủ lĩnh Hamas ở Tehran bị coi là hành động xúc phạm nghiêm trọng.

Các quan chức Mỹ nhận định, giới chức Iran đang thảo luận về quy mô của cuộc tấn công vào Israel, cũng như khả năng tham gia của các lực lượng ủy nhiệm.

Hezbollah, lực lượng do Iran hậu thuẫn, cũng đang cân nhắc cách đáp trả cuộc không kích của Israel vào Beirut hồi tháng trước khiến một chỉ huy cấp cao của nhóm này thiệt mạng. Một câu hỏi đặt ra là liệu Iran và Hezbollah có tính toán thời gian trùng khớp cho các cuộc tấn công hay không?

Chính quyền Tổng thống Biden đã thận trọng không chỉ trích công khai hoạt động của Israel tại Tehran, nhưng vẫn gây sức ép buộc tất cả các bên phải hạ nhiệt.

"Tôi nghĩ chính quyền Tổng thống Biden đang thất vọng vì những gì họ coi là các hoạt động đơn phương từ Israel mà không tính đến đầy đủ lợi ích của Mỹ", David Schenker, người từng là quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao phụ trách Trung Đông trong chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump, cho biết

Tổng thống Biden đã trao đổi với Vua Abdullah II của Jordan về những nỗ lực hạ nhiệt tình hình và thúc đẩy lệnh ngừng bắn, trong khi Ngoại trưởng Blinken đã gọi điện cho những người đồng cấp Qatar và Ai Cập về cuộc khủng hoảng hiện tại để xoa dịu căng thẳng.

Jordan và Ả Rập Xê Út đã thông báo riêng với Iran rằng nước này không được xâm phạm không phận của họ nếu tấn công Israel. Ngoại trưởng Jordan đã có chuyến thăm hiếm hoi tới Tehran vào ngày 4/8.

Khi một cuộc tấn công có khả năng xảy ra, các quan chức và các nhà phân tích phương Tây vẫn đánh giá rằng Iran, Hezbollah và Israel không muốn một cuộc chiến tranh toàn diện, mặc dù họ thừa nhận bất kỳ hoạt động quân sự nào cũng có nguy cơ tính toán sai lầm.

Chính quyền Mỹ vẫn cố gắng ngăn chặn và chuẩn bị sẵn sàng cho tình huống leo thang bằng cách điều một phi đội máy bay chiến đấu chiến đấu F-22 và một nhóm tác chiến tàu sân bay đến khu vực Trung Đông.

Tướng Erik Kurilla, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ, đang ở Israel, giống như ông đã từng tới khu vực này vào tháng 4 khi căng thẳng leo thang. Mỹ cũng đã thành lập một nhóm chung với Israel tại Tel Aviv để phối hợp phòng thủ tên lửa, như đã làm vào tháng 4 khi Tehran phóng hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái vào Israel. 

"Chúng tôi đang chuẩn bị bảo vệ Israel theo cách giống như hồi tháng 4", một quan chức Mỹ tuyên bố.

Căng thẳng tiếp tục leo thang khi Lầu Năm Góc xác nhận, một số quân nhân Mỹ đã bị thương hôm 5/8 trong một cuộc tấn công bằng tên lửa nghi do các chiến binh được Iran hậu thuẫn thực hiện nhằm vào lực lượng Mỹ và liên quân tại căn cứ không quân Al Asad, Iraq.

Theo Dennis Ross, cựu quan chức cấp cao về Trung Đông trong các chính quyền Mỹ, mối đe dọa leo thang căng thẳng có thể đã khiến nỗ lực thúc đẩy lệnh ngừng bắn tạm dừng. Tuy nhiên, tân thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar có thể cởi mở hơn với đề xuất ngừng giao tranh nếu quân đội Israel tiếp tục giành được lợi thế ở Dải Gaza.

"Tôi cho rằng Iran đang gây sức ép rất lớn để thỏa thuận ngừng bắn không thể đạt được ngay bây giờ và ông Sinwar, vì lý do riêng của mình, sẽ không thực hiện một thỏa thuận ngay bây giờ. Nhưng điều đó không có nghĩa là sẽ không bao giờ có một thỏa thuận nào", ông Ross nói thêm.

Wall Street Journal dẫn lời các chuyên gia khác cho rằng, chính quyền Tổng thống Biden có thể bị mắc kẹt trong một vòng luẩn quẩn. Họ khẳng định chỉ có lệnh ngừng bắn mới có thể ngăn chặn gia tăng bạo lực ở Trung Đông, nhưng cuộc tấn công tiềm tàng của Iran đang làm chệch hướng các nỗ lực đạt được thỏa thuận đó.

Các điểm bế tắc chính đối với một thỏa thuận ngừng bắn vẫn chưa được giải quyết, bao gồm cách đảm bảo lệnh ngừng bắn có thể được kéo dài.

Vụ ám sát thủ lĩnh Haniyeh, người đóng vai trò chính trong các cuộc đàm phán ngừng bắn, có thể khiến các cuộc đàm phán trở nên phức tạp hơn. Trong khi đó, Thủ tướng Netanyahu dường như được tiếp thêm sức mạnh sau chuyến thăm Nhà Trắng vào cuối tháng trước.

Việc Tổng thống Biden rút lui khỏi cuộc đua tranh cử đã làm tăng thêm sự bất ổn cho một môi trường đàm phán vốn đã căng thẳng, khiến tất cả các bên phải chuẩn bị cho sự xuất hiện của một tổng thống mới vào tháng 11. Phó Tổng thống Kamala Harris, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ, đã ám chỉ rằng bà có thể sẽ cứng rắn hơn với Israel so với Tổng thống Biden.

Phô diễn quân sự

Trong khi chính quyền Tổng thống Joe Biden nỗ lực triển khai các biện pháp ngoại giao để ngăn xung đột leo thang, Lầu Năm Góc cũng chuẩn bị sẵn sàng lực lượng quân sự để bảo vệ Israel trước nguy cơ bị Iran và các lực lượng thân Tehran tấn công.

Quy mô các cuộc tấn công tiềm tàng của Iran vào Israel đang đẩy quân đội Mỹ vào thế phòng thủ, và ngày càng có khả năng một số chiến binh được Iran hậu thuẫn có thể nhắm mục tiêu vào lực lượng Mỹ trong khu vực trong một cuộc tấn công lớn. Đầu tuần này, một cuộc tấn công bằng tên lửa do lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn thực hiện vào căn cứ không quân Ain al Asad của Iraq đã làm ít nhất 5 binh sĩ Mỹ bị thương.

Đầu tiên, Bộ Quốc phòng Mỹ đã chuyển hướng nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln từ Thái Bình Dương đến Trung Đông, thay thế tàu sân bay USS Theodore Roosevelt. Sau đó, Lầu Năm Góc đã gửi thêm tàu tuần dương và tàu khu trục có khả năng phòng thủ tên lửa đạn đạo đến khu vực này. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cũng ra lệnh điều thêm một phi đội máy bay chiến đấu đến Trung Đông và bố trí nhiều hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo trên đất liền hơn.

Mặc dù chính quyền Tổng thống Biden đã cảnh báo trong nhiều ngày qua rằng Mỹ không thể đảm bảo an toàn cho Israel trước một cuộc tấn công mới của Iran, nhưng Washington vẫn triển khai cấu trúc phòng thủ tên lửa.

Vào ngày 5/8, Tướng Michael Kurilla, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ, đã có mặt tại Israel, xem xét các kế hoạch phòng không theo từng điểm chi tiết. Trong khi đó, Tổng thống Biden đã điện đàm với Vua Abdullah II của Jordan, quốc gia đã giúp Israel phòng thủ trước cuộc tấn công của Iran hồi tháng 4.

Vào thời điểm quân đội Mỹ được cho là ưu tiên đưa bộ binh và tàu đến khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhu cầu bảo vệ Israel đã khiến Mỹ phải triển khai sức mạnh quân sự trở lại Trung Đông. Điều này khiến các thủy thủ đoàn tàu hải quân, phi đội chiến đấu cơ và phòng không của Mỹ vốn đã căng thẳng nay lại phải chịu sức ép lớn hơn.

"Chúng ta không thể xây dựng một quân đội có thể xử lý 3 mặt trận cùng một lúc", Mark Montgomery, thành viên cấp cao tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ, cho biết.

Quân đội Mỹ đang phải điều động các khí tài vốn khó có thể đưa ra khỏi một khu vực quan trọng để điều động đến một khu vực khác. Tàu sân bay USS Abraham Lincoln, được cho là sẽ bảo vệ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đang hướng đến Vùng Vịnh. Tàu sân bay USS Dwight D. Eisenhower vừa trở về Norfolk, Virginia, sau một đợt triển khai kéo dài để đối phó lực lượng Houthi ở Biển Đỏ.

"Điều này thách thức khả năng của chúng tôi trong việc huy động toàn bộ số lượng khí tài mà chúng tôi muốn triển khai ở một khu vực trên thế giới", John Miller, một phó đô đốc đã nghỉ hưu của Hải quân Mỹ, người trước đây từng là chỉ huy của Hạm đội 5, cho biết.

Tuy vậy, ông Miller tuyên bố Mỹ vẫn có thể di chuyển khí tài một cách nhanh chóng. "Chúng ta vẫn có thể di chuyển các phi đội không quân giữa Thái Bình Dương đến Trung Đông. Chúng ta có thể di chuyển các tàu từ Thái Bình Dương hoặc Đại Tây Dương đến Trung Đông mà thực sự không gặp quá nhiều khó khăn trong một thời gian ngắn", ông nói.

Nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tranh khu vực vẫn ở mức cao. Tuy nhiên, các quan chức Nhà Trắng hôm 6/8 cho biết họ tin rằng những nỗ lực của chính quyền Tổng thống Biden có thể sẽ được đền đáp. Mặc dù lực lượng Hezbollah vẫn là một ẩn số, nhưng Iran được cho là đang xem xét lại kế hoạch trả đũa Israel.

Thông điệp của Mỹ gửi tới Iran cũng nêu rõ rằng nguy cơ leo thang căng thẳng là rất cao, gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với sự ổn định của chính phủ mới của tân Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian.

Tehran dường như vẫn dè chừng trước màn phô diễn sức mạnh quân sự của Mỹ tại Trung Đông, trong khi các thông tin liên lạc bí mật của Nhà Trắng được chuyển qua đại sứ quán Thụy Sĩ tại Tehran và phái bộ Iran tại Liên hợp quốc.

"Iran hiểu rõ rằng Mỹ kiên định trong việc bảo vệ lợi ích, đối tác và người dân của chúng tôi. Chúng tôi đã chuyển một lượng lớn khí tài quân sự đến khu vực này để nhấn mạnh nguyên tắc đó", một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ nói với Washington Post.

Thành Đạt

Theo WSJ, WP, CNN