Mở rộng hợp tác Việt Nam - châu Phi: Quan hệ đối tác đôi bên cùng có lợi

Được thúc đẩy bởi lợi ích chung, sự tham gia của Việt Nam với các quốc gia châu Phi là minh chứng cho sức mạnh của hợp tác Nam - Nam.

Cam kết của Việt Nam trong việc tăng cường quan hệ với châu Phi bắt nguồn từ việc Việt Nam tham gia Hội nghị Bandung năm 1955, nơi các nguyên tắc không can thiệp và tự quyết được đưa ra. Những khái niệm này cộng hưởng sâu sắc với kinh nghiệm của cả Việt Nam và châu Phi về quá trình thuộc địa hóa và sự can thiệp của nước ngoài. Lịch sử chung vượt qua áp bức và khẳng định độc lập tạo nên tinh thần đoàn kết bền chặt.

Với dân số 1,4 tỷ người và dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050, châu Phi là một thị trường quan trọng, nổi bật là Khu vực Thương mại Tự do Lục địa châu Phi (AfCFTA) được ký kết vào năm 2019.

Đầu năm nay, Ngân hàng Phát triển châu Phi đã công bố dự báo tăng trưởng GDP thực tế ở mức 4% trên khắp lục địa vào năm 2023-2024. Tăng trưởng ở châu Phi chỉ kém một chút so với dự báo tăng trưởng 5,3% ở Đông Á và cao hơn đáng kể so với mức 1,3% mà IMF dự đoán cho các nền kinh tế tiên tiến ở châu Âu và Bắc Mỹ trong cùng thời kỳ.

Trong khi khả năng tiếp cận tín dụng, tình trạng thiếu cơ sở hạ tầng và những thách thức liên quan đến quan liêu và tham nhũng tiếp tục đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với tăng trưởng và phát triển kinh tế trên lục địa thì vẫn còn rất nhiều cơ hội.

Việt Nam hiện ở vị trí thuận lợi để tận dụng chuyên môn trong nhiều lĩnh vực nhằm khai thác các nguồn tài nguyên của lục địa, bên cạnh thị trường hàng tiêu dùng và hàng hóa vốn đang phát triển nhanh chóng. Hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và châu Phi ngày càng phát triển. Nền kinh tế đang phát triển và chuyên môn của Việt Nam về nông nghiệp, sản xuất và công nghệ rất phù hợp với nhu cầu đầu tư và phát triển của châu Phi.

Cam kết của Việt Nam với châu Phi bao gồm nhiều lĩnh vực như thương mại, đầu tư, hợp tác phát triển liên quan đến xây dựng năng lực, chuyển giao công nghệ và ngoại giao. Xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi đạt hơn 3,9 tỷ USD vào năm 2021, trong khi nhập khẩu vào Việt Nam từ lục địa này trị giá khoảng 2,9 tỷ USD, theo dữ liệu thương mại hiện có do Cơ quan quan sát sự phức tạp kinh tế (OEC) tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) của Mỹ thu thập.

Những con số này không thể hiện sự khác biệt đáng kể so với năm trước, với xuất khẩu trị giá 3,2 tỷ USD và nhập khẩu ở mức 2,9 tỷ USD vào năm 2020, theo OEC. Mối quan hệ tương đối cân bằng và cùng có lợi đang làm giảm sự phụ thuộc vào các nhà tài trợ truyền thống của phương Tây và nâng cao khả năng tự chủ về kinh tế của châu Phi.

Một lĩnh vực mà sự tham gia của Việt Nam có tác động đặc biệt ở châu Phi là nông nghiệp. Với kinh nghiệm phong phú về trồng lúa và thủy sản, Việt Nam đã và đang chia sẻ bí quyết nông nghiệp với các quốc gia châu Phi, giúp tăng cường an ninh lương thực thông qua một loạt chương trình liên quan đến Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), Quỹ Phát triển Nông nghiệp Quốc tế (IFAD) và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA).

Ví dụ, chương trình "Gạo cho châu Phi" là công cụ giúp cải thiện năng suất lúa gạo và khả năng tự cung tự cấp ở một số nước châu Phi. Sự hợp tác nông nghiệp này là minh chứng cho sức mạnh của việc chuyển giao kiến thức và xây dựng năng lực nhằm đạt được sự phát triển bền vững.

Ngoài thương mại và nông nghiệp, Việt Nam và châu Phi đang xây dựng mối quan hệ bền chặt trong lĩnh vực năng lượng. Nhu cầu năng lượng tăng cao do nền kinh tế đang bùng nổ của Việt Nam.

Kinh nghiệm của đất nước trong phát triển năng lượng tái tạo, bao gồm năng lượng gió và năng lượng mặt trời, có thể là vô giá đối với các quốc gia châu Phi khi họ tìm cách khai thác tiềm năng năng lượng tái tạo của chính mình. Việc trao đổi kiến thức này rất cần thiết để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và đáp ứng nhu cầu năng lượng của châu Phi.

Đầu tư của Việt Nam vào châu Phi mở rộng sang phát triển cơ sở hạ tầng. Việt Nam đã đóng góp đáng kể vào việc cải thiện khả năng kết nối của châu Phi thông qua hợp tác trong các dự án lớn bao gồm đường, cầu và cảng quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế của châu Phi. Những dự án cơ sở hạ tầng này không chỉ thúc đẩy thương mại mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân trên khắp châu Phi.

Trao đổi văn hóa và kết nối nhân dân là một khía cạnh thiết yếu trong cam kết của Việt Nam với châu Phi. Học bổng, chương trình trao đổi văn hóa và các chuyến thăm ngoại giao đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau. Các sinh viên và chuyên gia Việt Nam đang học tập và làm việc tại châu Phi đang góp phần vào sự giao thoa về ý tưởng và văn hóa, làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa hai bên.

Những thách thức trong mối quan hệ hợp tác đang phát triển này là không tránh khỏi.

Tuy nhiên, vấn đề then chốt là đảm bảo lợi ích của tăng trưởng kinh tế và thương mại được phân bổ công bằng giữa người dân Việt Nam và châu Phi. Điều quan trọng là duy trì tính minh bạch, thực hành bền vững và xây dựng năng lực địa phương.

Sự tham gia của Việt Nam với châu Phi là một ví dụ điển hình về hợp tác Nam - Nam vượt qua động lực truyền thống của quan hệ Bắc - Nam. Bắt nguồn từ những kinh nghiệm lịch sử chung và cam kết vì sự tiến bộ chung, mối quan hệ của Việt Nam với châu Phi đang thúc đẩy phát triển kinh tế, thúc đẩy trao đổi văn hóa và xây dựng những cầu nối hợp tác.

Sự hiện diện ngày càng tăng của Việt Nam ở châu lục này không chỉ mang lại lợi ích cho cả hai bên mà còn có tiềm năng đóng góp vào các nỗ lực toàn cầu nhằm giải quyết vấn đề an ninh lương thực, phát triển bền vững và biến đổi khí hậu. Việt Nam và châu Phi có vị thế tốt để phát triển thịnh vượng và tận hưởng một tương lai thành công chung.

Christopher Burke - Giám đốc điều hành, WMC Châu Phi