Lý do Nga muốn kiểm soát hoàn toàn Donbass

Một số nguồn tin truyền thông, trong đó có Washington Post và Financial Times cho biết, trong cuộc điện đàm hôm 16/10, Tổng thống Nga Vladimir Putin nói với Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng ông muốn Ukraine từ bỏ toàn bộ quyền kiểm soát vùng Donbass như một điều kiện để chấm dứt xung đột.

Trong cuộc hội đàm một ngày sau đó, Tổng thống Trump được cho là đã thúc giục Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trao toàn bộ vùng Donbass cho Nga.

Dù ông Trump phủ nhận việc kêu gọi Ukraine nhượng Donbass, cuộc gặp cho thấy sự khó đoán trong lập trường của Trump và mức độ sẵn sàng xem xét yêu cầu tối đa của Moscow.

Với Ukraine, ý tưởng “đổi đất lấy hòa bình” là điều không thể chấp nhận.

"Trái tim kinh tế" của Ukraine

Donbass là vùng lịch sử ở miền Đông Ukraine, ngày nay bao gồm 2 tỉnh Donetsk và Lugansk. Nga hiện kiểm soát gần như toàn bộ tỉnh Lugansk và khoảng 75% tỉnh Donetsk.

Donbass nổi tiếng là trung tâm công nghiệp và khai thác than của Ukraine, đồng thời cũng có những vùng nông nghiệp rộng lớn bao quanh các khu đô thị công nghiệp. Hai tỉnh Donetsk và Lugansk từ lâu là đầu tàu kinh tế, dựa vào ngành khai khoáng, luyện kim và sản xuất máy móc.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kinh doanh (CEBR) tại London, trước xung đột, Donbass chiếm khoảng 15,7% GDP và 14,7% dân số của Ukraine. Khu vực này từng có hàng trăm nhà máy luyện kim, hóa chất và khai thác than xuất khẩu ra toàn cầu.

Khi chiến sự nổ ra, phần lớn công nghiệp nơi đây bị tê liệt, hàng triệu người sơ tán, còn các tuyến thương mại giữa vùng bị chiếm và phần còn lại của Ukraine bị cắt đứt. Từ năm 2014 đến 2021, Ukraine ước tính thiệt hại khoảng 102 tỷ USD, tương đương 8% GDP mỗi năm.

Mặc dù vậy, một số doanh nghiệp vẫn hoạt động cho tới khi chiến sự lan rộng năm 2022. Đầu năm nay, mỏ than luyện cốc cuối cùng của Ukraine buộc phải đóng cửa do Nga tiến sâu hơn vào khu vực, giáng đòn nặng nề vào nền kinh tế quốc gia.

Donbass - pháo đài quân sự

Theo các nhà phân tích, một trong những lý do khiến Nga muốn kiểm soát hoàn toàn Donbass có thể là yếu tố quân sự. Đến giữa tháng 8, Nga đã kiểm soát khoảng 19% lãnh thổ Ukraine. Nga kiểm soát gần như toàn bộ tỉnh Lugansk, trong khi Ukraine vẫn giữ vững khoảng 6.600km² ở Donetsk, bao gồm các thành phố trọng yếu như Pokrovsk, Sloviansk và Kramatorsk.

Theo Economist, vùng Donbass có “vành đai pháo đài” - chuỗi thành phố kiên cố dài khoảng 50km từ Sloviansk đến Kostiantynivka. Mạng lưới công sự, chiến hào, bãi mìn và rào chống tăng này được củng cố liên tục từ năm 2014, đặc biệt sau khi Bakhmut thất thủ năm 2023.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraiane Andriy Zagorodnyuk cho biết Sloviansk và Kramatorsk nay đã trở thành “các thành phố pháo đài”,  trung tâm hậu cần và công nghiệp giúp Ukraine kìm hãm bước tiến của Nga.