Ba định hướng lớn về sắp xếp tổ chức bộ máy ở địa phương

Ngày 28/2, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Trong đó nêu một số yêu cầu: nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng hiệu lực, hiệu quả… 

Việc triển khai nghiên cứu, tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị địa phương là để bảo đảm thực hiện quyết liệt các quan điểm chỉ đạo, nhiệm vụ, giải pháp nêu tại Kết luận số 121-KL/TW, ngày 24/1 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII và Kết luận số 126-KL/TW, ngày 14/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị trong năm 2025.

Từ năm 2017, Nghị quyết số 18-NQ/TW đã nêu ra một số vấn đề của hệ thống chính trị địa phương, như: "chưa phân định thật rõ tính đặc thù của chính quyền đô thị, nông thôn, hải đảo"; "các đơn vị hành chính địa phương nhìn chung quy mô nhỏ, nhiều đơn vị không bảo đảm tiêu chuẩn theo quy định, nhất là cấp huyện, cấp xã"…

Với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, phải thấy rằng tình trạng manh mún, nhỏ lẻ của một số địa phương, sự cồng kềnh cả về tổ chức bộ máy và đội ngũ nhân sự, sự chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ… không chỉ đã và đang ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị, mà còn có thể tạo ra những giới hạn, rào cản cho nhu cầu phát triển.

Trong bối cảnh hiện nay, khi quyết tâm và lộ trình đưa đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới đã được khẳng định, thì những hạn chế, bất cập của mô hình tổng thể về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, bao gồm các đơn vị hành chính địa phương rất cần được khắc phục, giải quyết một cách khoa học, đồng bộ với tinh thần của một cuộc cách mạng, để tạo nền tảng và động lực cho những bước phát triển đột phá trong thời gian tới.

Để sắp xếp một số đơn vị hành chính địa phương, Kết luận số 127 đã nêu rõ ràng những yêu cầu, đồng thời cũng là những định hướng lớn:

(1) Đối với cấp tỉnh: Ngoài căn cứ về quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phát triển ngành, mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế so sánh, đáp ứng yêu cầu phát triển đối với từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới... làm cơ sở, căn cứ khoa học trong sắp xếp;

(2) Đối với cấp xã: Cần xác định rõ các mô hình chính quyền địa phương cấp xã đối với khu vực đô thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải đảo, quy mô dân số, diện tích, lịch sử, văn hóa, các vấn đề về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo... Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, định biên của chính quyền địa phương cấp xã;

(3) Làm rõ mối quan hệ công tác giữa các cấp chính quyền địa phương (giữa cấp tỉnh và cấp xã); mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp xã (giữa bộ, ngành Trung ương, các sở chuyên ngành và đơn vị, cá nhân phụ trách theo lĩnh vực), bảo đảm hoạt động thuận lợi, đồng bộ, liên thông, hiệu lực, hiệu quả; xác định rõ các điều kiện bảo đảm để chính quyền cấp xã hoạt động hiệu quả trước, trong và sau khi sắp xếp.

Ba định hướng nêu trên cho thấy rằng việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh không chỉ là câu chuyện quy mô dân số, diện tích, mà quan trọng hơn là kiến tạo được những không gian phát triển mới. Vì thế, quyết định sáp nhập tỉnh trước hết phải dựa vào một tầm nhìn phát triển trong dài hạn. Cụ thể hơn, việc nhập tỉnh nào với tỉnh nào cần đặt trong tổng thể chiến lược về phát triển kinh tế - xã hội, chiến lược an ninh và quốc phòng, chiến lược cân bằng trình độ phát triển giữa các địa phương trong cả nước, và phát huy ưu thế của từng địa bàn.

Trên cơ sở tầm nhìn phát triển, các đề án sáp nhập tỉnh cũng cần phải dựa vào các cơ sở khoa học. Chẳng hạn, các phương án đề xuất cần phải trả lời được một số câu hỏi, như: sau sáp nhập, địa phương đó có thể phát huy những tiềm năng gì, và có thể đối diện với những khó khăn gì? Vị thế, vai trò của các địa phương mới sẽ như thế nào trong quan hệ với các địa phương khác trong vùng, và trên phạm vi cả nước?

Nhìn về tương lai, đâu là những vấn đề cần quan tâm để các thế hệ sau này không phải đối diện với những giới hạn, đến mức lại phải thay đổi cơ cấu địa phương? Cũng có nghĩa, việc sắp xếp lại các đơn vị địa phương cần tuyệt đối tránh sắp xếp cơ học chỉ vì những bất cập trước mắt. Với những điều chỉnh dựa trên sự cân nhắc thấu đáo, chúng ta kỳ vọng sẽ thiết lập được một cơ cấu địa phương ổn định, tồn tại bền vững qua nhiều thế hệ.

Kết luận 127 yêu cầu các cơ quan triển khai việc xây dựng đề án không chỉ phải nghiên cứu kỹ các quy hoạch và chiến lược phát triển quốc gia, mà còn phải quan tâm đến những thế mạnh, đặc thù địa phương. Do đó, chúng ta cần thống nhất quan điểm và nhận thức rằng một trong những nguyên tắc then chốt của việc sáp nhập các địa bàn là phải tối ưu hóa nguồn lực hiện có, đáp ứng nhu cầu phát triển của cộng đồng dân cư địa phương, đóng góp vào lợi ích của quốc gia, dân tộc.

Với chủ trương không tổ chức cấp huyện, mô hình địa phương còn hai cấp sẽ giúp giảm tầng nấc trung gian, từng bước giảm số lượng nhân sự cũng như chi phí hoạt động của hệ thống chính trị địa phương. Tuy nhiên, do đặc thù địa phương, nếu như việc không tổ chức cấp huyện có thể không gây ra nhiều xáo trộn, khó khăn với các địa bàn nhỏ, hẹp vùng đồng bằng thì quá trình triển khai lại cần quan tâm hơn đến các địa bàn rộng lớn ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, những nơi có địa hình hiểm trở, hạ tầng giao thông chưa thuận lợi, cũng như các vấn đề về trình độ công nghệ và năng lực của cán bộ địa phương.

Với những thay đổi mạnh mẽ như dự kiến, chúng ta kỳ vọng hệ thống chính trị địa phương sẽ hướng đến đáp ứng các tiêu chí quản trị hiện đại, để đảm nhiệm vai trò trụ cột trong nền quản trị địa phương trong tương lai. Để từng bước xây dựng nền quản trị địa phương hiện đại, các phương án cần được tính toán trong dài hạn, đón bắt các xu hướng vận động của hoạt động quản trị trong xã hội hiện đại, chứ không chỉ giải quyết những vấn đề bức bách hiện nay và trước mắt.

Cùng với quá trình hoàn thiện tổ chức bộ máy, thì việc tái bố trí cán bộ, công chức, viên chức là việc hết sức quan trọng. Trong bối cảnh thu gọn về tổ chức bộ máy, khối lượng công việc gia tăng thì năng lực của đội ngũ nhân sự sẽ có vai trò quyết định với khả năng đáp ứng yêu cầu công việc. Vấn đề này đòi hỏi sự duy lý, coi trọng năng lực của từng cá nhân khi tái bố trí nhân sự, qua đó bảo đảm sự vận hành thông suốt của hệ thống chính trị địa phương, không để xảy ra những xáo trộn có thể ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách cũng như quá trình phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!