Hiện thực giấc mơ "người dân ở đâu, dịch vụ công vươn xa tới đó"
(Dân trí) - Từ chỗ phải "dúi tiền" để được phục vụ giờ đây người dân chỉ cần thao tác trực tuyến là hoàn thành thủ tục cần thiết. Dịch vụ công đang vươn tới mọi người dân, theo đúng tinh thần nhà nước phục vụ.
Làm hộ chiếu, từ 1 tháng xuống còn 7 ngày
Năm 2017, khi lần đầu làm hộ chiếu trực tiếp, chị Phạm Thùy Dương (Hà Nội) phải chờ hơn một tháng mà vẫn chưa nhận được kết quả. Sốt ruột vì sắp tới ngày phải bay, chị đã "dúi" cho cán bộ làm hồ sơ một triệu đồng để thúc đẩy tiến độ.
"Dúi chiều hôm trước thì sáng hôm sau hộ chiếu tự bay về nhà", chị cười nhạt kể lại.
Bảy năm sau, 2024, chị thử làm hộ chiếu trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia. Quy trình diễn ra nhanh chóng và gọn gàng hơn chị tưởng.
"Đầu năm tôi làm lại hộ chiếu cho bản thân, cuối năm làm cho con gái, chỉ khoảng bảy ngày sau khi hoàn thiện hồ sơ là hộ chiếu được gửi về tận nhà. Phí chuyển phát chỉ 30.000 đồng. Tôi thật sự ngạc nhiên. Không biết mình có may mắn không mà thấy tất cả các dịch vụ công trực tuyến tôi từng sử dụng đều rất ổn", chị chia sẻ.
Tốc độ giải quyết của dịch vụ công trực tuyến làm chị Dương bất ngờ (Ảnh minh họa: Hoàng Lam).
Theo định hướng chuyển đổi số quốc gia, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2025, 100% thủ tục hành chính sẽ được thực hiện trực tuyến. Hướng tới mục tiêu này, nhiều địa phương đang đẩy nhanh tiến độ, phấn đấu thực hiện dịch vụ công toàn trình, để người dân thực hiện thủ tục hành chính hoàn toàn trên môi trường mạng, không phải tiếp xúc trực tiếp với cơ quan quản lý nhà nước, cán bộ, công chức.
Không chỉ mở rộng dịch vụ trực tuyến, nhiều địa phương đã số hóa dữ liệu và đẩy mạnh việc tái sử dụng thông tin. Thống kê đến đầu năm nay, Đà Nẵng tiếp nhận và xử lý hơn 16.000 hồ sơ cấp đổi giấy phép lái xe trực tuyến - chiếm trên 50% tổng số hồ sơ.
Tại Hà Nội, từ cuối năm 2024, thành phố đã đưa vào thí điểm Trung tâm phục vụ hành chính công, có 12 chi nhánh với 30 điểm tiếp nhận dịch vụ công trên toàn địa bàn. Nhiều tỉnh, thành phố khác cũng đã và đang vận hành Trung tâm phục vụ hành chính công, thể hiện rõ chủ trương đề cao tinh thần phục vụ người dân trong việc xử lý thủ tục hành chính.
Nghị định 118/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành quy định rõ, trước ngày 31/12/2025 toàn bộ thủ tục hành chính trong phạm vi cấp tỉnh sẽ không còn phụ thuộc vào địa giới hành chính. Người dân có thể nộp hồ sơ ở bất kỳ địa phương nào trong tỉnh, kể cả với các thủ tục thuộc cơ quan ngành dọc như thuế, bảo hiểm.
"Người dân chỉ cần đến điểm gần nhất, không cần tra xem hồ sơ thuộc địa bàn nào. Khoảng cách địa lý không còn là rào cản hành chính", Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Trần Văn Sơn nhấn mạnh.
Hướng tới cung cấp dịch vụ công không phụ thuộc vào địa giới hành chính (Ảnh: DT).
TS Trương Quốc Việt, Phó Chánh văn phòng Học viện Hành chính và Quản trị công, mô tả đây là bước chuyển tư duy, thực hiện một giấc mơ lớn, từ chỗ "cơ quan hành chính nhà nước ở đâu thì dịch vụ công ở đó", sang nguyên tắc "người dân ở đâu, dịch vụ công vươn xa tới đó".
Nhiều điều kiện thuận lợi cho một giấc mơ lớn hơn
TS Trương Quốc Việt cho rằng, cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy lần này đã và đang tạo điều kiện thuận lợi để quá trình chuyển đổi diễn ra nhanh hơn, hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn.
Cũng theo ông, bên cạnh yếu tố thể chế, sự chuẩn bị về hạ tầng và sự đồng thuận từ cả hệ thống chính trị đang tạo nền tảng quan trọng cho chuyển đổi số. Đặc biệt, Đề án 06 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030, đã thúc đẩy việc liên thông dữ liệu giữa các bộ, ban, ngành, địa phương; hướng đến việc tích hợp và sử dụng một cổng dịch vụ công thống nhất toàn quốc.
"Trong thời gian vừa qua, chúng ta đang quyết liệt đẩy mạnh chuyển đổi số, thành lập trung tâm dữ liệu quốc gia và thúc đẩy hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia tạo nền tảng cho phát triển Chính phủ số, thúc đẩy kinh tế số và hình thành xã hội số. Việc sớm vận hành một cổng dịch vụ công thống nhất toàn quốc là điều kiện nền tảng để đảm bảo rằng người dân ở đâu thì dịch vụ công cũng có thể vươn tới đó, không phụ thuộc địa giới hành chính", ông Việt phân tích.
TS Trương Quốc Việt, Phó Chánh văn phòng, Học viện Hành chính và Quản trị công (Ảnh: DT).
Trong bộ tứ trụ cột mà Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tại Hội nghị triển khai các nghị quyết lớn của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 66-NQ/TW về cải cách toàn diện công tác xây dựng và thi hành pháp luật chính là trụ cột liên quan trực tiếp đến cải cách thủ tục hành chính.
Nghị quyết này đặt mục tiêu đổi mới tư duy quản lý nhà nước, chuyển mạnh sang nền hành chính phục vụ, trong đó người dân và doanh nghiệp là trung tâm. Từ đây, việc đơn giản hóa, số hóa thủ tục, nâng cao tính minh bạch và cắt bỏ cơ chế "xin - cho" sang "yêu cầu - đáp ứng" trở thành yêu cầu mang tính hệ thống.
Nghị quyết 66 không chỉ định hướng hoàn thiện hệ thống pháp luật mà còn thúc đẩy cải tiến phương thức thực thi, trong đó thủ tục hành chính là lĩnh vực chịu tác động trực tiếp. Những chuyển biến mạnh mẽ trong triển khai dịch vụ công trực tuyến thời gian qua - từ việc nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ đến nhận kết quả qua mạng - được xem là bước đi cụ thể hóa tinh thần của trụ cột này.
Vẫn còn những nhiệm vụ nặng nề phía trước
Dù chuyển đổi số trong thủ tục hành chính đang diễn ra mạnh mẽ, thực tế cho thấy không phải lĩnh vực nào cũng đạt được hiệu quả như kỳ vọng. Trải nghiệm của người dân vẫn rất khác nhau, tùy thuộc vào từng quy trình và cơ quan thực hiện.
Ông Nghĩa Nguyễn, cư dân Hà Nội, kể lại việc đi xóa thế chấp tại Văn phòng đăng ký kinh doanh. Dù đã lấy số thứ tự online tại quầy 25 - một điểm cộng tích cực - ông vẫn gặp nhiều phiền toái.
"Sau khi lấy số online, tôi phải ra lễ tân để xác nhận lại số thứ tự của mình, rồi quay trở lại quầy 25 để nộp hồ sơ. Tôi nghĩ việc xác nhận này hoàn toàn có thể được thực hiện ngay tại quầy, chỉ mất vài giây lúc ký sổ. Chưa hết, tôi còn phải chờ để đóng phí và lệ phí ở hai bạn nhân viên khác, mất thêm gần một tiếng. Tại sao không cho người dân nộp lệ phí trước khi đến làm như cách đã áp dụng với hộ chiếu? Tôi tiếp tục phải chờ. Tổng cộng, tôi mất hai tiếng đồng hồ và phải làm việc với bốn người khác nhau mới hoàn tất thủ tục. Trong khi đó, lấy hộ chiếu chỉ mất đúng năm phút", ông chia sẻ.
Vẫn còn nhiều nhiệm vụ nặng nề phải hoàn thành để tiến đến mục tiêu "người dân ở đâu, dịch vụ công vươn xa tới đó" (Ảnh minh họa: Sơn Nguyễn).
Theo TS Trương Quốc Việt, để hiện thực hóa giấc mơ "Người dân ở đâu, dịch vụ công vươn xa tới đó", vẫn còn rất nhiều việc phải làm.
"Chúng ta cần thời gian, nguồn lực và sự quyết tâm để thực hiện một cách toàn diện, đồng bộ", ông nói.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Đức Lam, Cố vấn chính sách tại Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển truyền thông (IPS), cho rằng, để dịch vụ công trực tuyến thực sự đi vào cuộc sống, hai yếu tố then chốt cần được giải quyết.
"Trước hết là dữ liệu - phải có dữ liệu đầy đủ, chính xác, có khả năng kết nối giữa các cơ quan với nhau. Nếu làm nửa vời, dữ liệu thu thập không đầy đủ, không chính xác, không xử lý được dữ liệu thì chắc chắn sẽ không thành công.
Thứ hai là cải cách quy trình. Quy trình gốc phải đơn giản, bỏ bớt các loại giấy tờ không cần thiết. Nếu vẫn giữ cách làm cũ - yêu cầu giấy này, chứng từ kia, rồi tải lên mạng - thì không khác gì mang thủ tục truyền thống lên môi trường số. Cần thay đổi tư duy thiết kế thủ tục hành chính, phù hợp với đặc điểm của môi trường trực tuyến, thì chuyển đổi số mới thực sự phát huy hiệu quả", ông nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Đức Lam, Cố vấn chính sách tại Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển truyền thông (Ảnh: NVCC).
Theo nhiều nghiên cứu của viện IPS, những năm qua, việc số hóa các thủ tục hành chính đã được nỗ lực đẩy mạnh và hoàn thiện. Tuy nhiên, đến nay, để chạm đến mục tiêu "số hóa 100%" vẫn còn nhiều thách thức.
"Rào cản về quy trình, thủ tục hành chính vẫn chưa được giải quyết triệt để. Bên cạnh đó, không phải người dân nào cũng đủ điều kiện để đáp ứng với một cuộc cách mạng mới về thủ tục hành chính. Trong quá trình chuyển đổi, tôi cho rằng việc kết hợp giữa nâng cao năng lực, nhận thức của nhân dân với chuyển đổi số, và nỗ lực đơn giản hóa thủ tục hành chính là những nhiệm vụ then chốt. Chỉ khi tất cả sẵn sàng thì nhiệm vụ này mới thành", ông Lam đúc kết.
