Vàng vượt đỉnh lịch sử 4.000 USD/ounce: Kẻ khóc, người cười

“Sức nóng của vàng chưa từng lớn đến thế”, Roukaya Ibrahim, chiến lược gia hàng hóa tại BCA Research, chia sẻ. Bà cho biết, nhiều khách hàng của mình giờ có thể dành tới 90 phút chỉ để bàn về từng biến động nhỏ của giá vàng.

Chưa bao giờ trong lịch sử, thế giới lại chứng kiến một cuộc đổ bộ vào vàng với quy mô và cường độ như hiện tại. Sáng ngày 8/10, giá vàng giao ngay chính thức chạm mức cao kỷ lục mới 3.990,85 USD/ounce, trong khi hợp đồng tương lai thậm chí đã vượt ngưỡng 4.000 USD/ounce. 

Tính từ đầu năm, kim loại quý này đã tăng giá tới 51% - một cú “phi mã” ngoạn mục nhất kể từ năm 1979. Đối với các nhà đầu tư tại phố Wall, đây là một chiến thắng rực rỡ. Nhưng ở phía bên kia của chuỗi giá trị, từ các xưởng chế tác đến những cửa hàng trang sức lấp lánh, bữa tiệc này lại mang một dư vị đắng chát.

Đây là câu chuyện về một nghịch lý vĩ đại của thời đại: vàng, tài sản từng là biểu tượng tuyệt đối của sự giàu có, xa hoa và vẻ đẹp, đang tự định giá mình ra khỏi chính vai trò truyền thống đó. Cơn khát vàng như một “nơi trú ẩn an toàn” của thế giới tài chính đang vô tình bóp nghẹt ngành công nghiệp vốn dựa vào nó để tồn tại.

Giải mã làn sóng vốn lịch sử đổ vào vàng

Động lực chính yếu cho đà tăng phi mã này không đến từ nhu cầu vàng vật chất để làm trang sức hay linh kiện điện tử, mà đến từ làn sóng vốn ồ ạt chảy vào các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) theo dõi vàng. Đây là cách giới đầu tư phố Wall "mua vàng" mà không cần chạm tay vào một chỉ vàng nào.

Theo Hội đồng Vàng Thế giới, lượng vốn ròng chảy vào các quỹ ETF vàng toàn cầu từ đầu năm đến nay đã đạt 64 tỷ USD, một sự đảo chiều ngoạn mục so với xu hướng rút ròng 23 tỷ USD trong bốn năm trước đó. Chỉ riêng tại Mỹ, quỹ ETF vàng lớn nhất là SPDR Gold Shares (GLD) đã ghi nhận dòng vốn kỷ lục 35 tỷ USD tính đến cuối tháng 9, vượt xa kỷ lục cả năm 2020.

“Sự quan tâm từ các nhà đầu tư tổ chức mới chỉ bắt đầu”, bà Roukaya Ibrahim nhận định. Bà cho biết tổng tài sản trong các quỹ ETF vàng toàn cầu hiện đã chiếm 2,6% tổng danh mục đầu tư, một con số “chưa từng có tiền lệ”.

Vậy điều gì đã thúc đẩy làn sóng này? Câu trả lời nằm ở “nỗi sợ hãi”.

Thứ nhất là lo ngại bong bóng chứng khoán. Sau một năm thăng hoa nhờ làn sóng AI, nhiều nhà đầu tư thận trọng với mức định giá “cao ngất” của cổ phiếu công nghệ. Theo Thierry Wizman (Macquarie Group), vàng trở thành “tấm khiên” phòng vệ nếu làn sóng công nghệ không đạt kỳ vọng hoặc thị trường sụp đổ.

Thứ hai là bất ổn kinh tế - địa chính trị. Từ nguy cơ chính phủ Mỹ đóng cửa, căng thẳng ở Gaza và Ukraine đến việc phương Tây đóng băng 300 tỷ USD tài sản Nga, các ngân hàng trung ương - đặc biệt ở thị trường mới nổi - tăng cường mua vàng để giảm phụ thuộc vào USD, theo chuyên gia Giovanni Staunovo (UBS).

Thứ ba là chính sách tiền tệ nới lỏng. Fed liên tục hạ lãi suất khiến trái phiếu kém hấp dẫn, trong khi vàng trở nên cạnh tranh hơn. Goldman Sachs dự báo xu hướng này còn tiếp diễn đến năm 2026.

Trong bối cảnh đó, vàng không chỉ đứng một mình. David Schlesser từ VanEck ví von rằng vàng, “một trong những tài sản tài chính lâu đời nhất”, đang tăng giá song hành cùng “người anh em mới” là bitcoin. Cả hai đều là tài sản lưu trữ giá trị phi tập trung, không bị kiểm soát bởi bất kỳ chính phủ nào, và đang cùng hưởng lợi từ tâm lý bất tín nhiệm hệ thống tài chính truyền thống.

Ngành trang sức trong cuộc chiến sinh tồn

Trong khi phố Wall ăn mừng thì các CEO của những thương hiệu trang sức lại đang mất ngủ. Cơn sốt vàng đã đẩy chi phí nguyên liệu thô của họ tăng hơn 50% chỉ trong một năm, tạo ra một áp lực khổng lồ, đặc biệt với các doanh nghiệp ở phân khúc tầm trung.

Louisa Schneider, CEO của thương hiệu xỏ khuyên tai Rowan, gọi đây là một “chỉ số của nỗi sợ hãi”. Bà phân tích: “Nhu cầu hiện tại không đến từ người tiêu dùng muốn đeo vàng, cũng không từ các ngành cần vàng làm nguyên liệu sản xuất. Nó xuất phát từ tâm lý tích trữ vàng để phòng bất ổn xoay quanh đồng USD - điều mà chúng ta chưa từng thấy trước đây”.

Phân tích này đã lột tả bản chất của vấn đề, đó là ngành trang sức đang phải trả giá cho một cuộc chơi tài chính mà họ không tham gia. Các thương hiệu lớn như Pandora và Signet (sở hữu Zales và Kay Jewelers) thừa nhận lợi nhuận bị ảnh hưởng nghiêm trọng và đang phải xem xét tăng giá bán hoặc tìm kiếm phương thức sản xuất thay thế.

Tựu trung lại, cơn sốt vàng đang tạo ra một cuộc thanh lọc trên thị trường trang sức. Những doanh nghiệp không thể linh hoạt, không có câu chuyện thương hiệu đủ mạnh, hoặc phục vụ tệp khách hàng đại chúng quá nhạy cảm về giá sẽ là những người chịu tổn thương nặng nề nhất.

Nhà đầu tư nên đuổi theo cơn sóng thần hay tìm nơi trú ẩn?

Trước đà tăng dựng đứng của vàng, câu hỏi lớn nhất với các nhà đầu tư cá nhân là: "Liệu có nên tham gia vào lúc này?". Các chuyên gia đang đưa ra những lời khuyên trái chiều, phản ánh sự phức tạp của thị trường.

Phe lạc quan tin rằng bữa tiệc vẫn chưa kết thúc. David Schlesser của VanEck mạnh dạn dự báo giá vàng có thể vượt mốc 5.000 USD/ounce vào năm 2026 và khuyến nghị nhà đầu tư nên phân bổ ít nhất 5% danh mục vào vàng. Thậm chí, Mike Wilson, Giám đốc đầu tư của Morgan Stanley, còn từng gợi ý con số 20% như một cách phòng ngừa lạm phát hiệu quả. Luận điểm của họ rất rõ ràng: chừng nào các yếu tố bất ổn còn tồn tại và các ngân hàng trung ương còn tiếp tục mua vào, vàng sẽ còn đi lên.

Tuy nhiên, phe thận trọng lại đưa ra những lời cảnh báo xác đáng. Chính Schlesser cũng thừa nhận: “Không có tài sản nào tăng mãi theo đường thẳng, vì thế cần chuẩn bị cho các đợt điều chỉnh và biến động ngắn hạn”. Giovanni Staunovo từ UBS lưu ý rằng biến động giá của vàng có thể lên tới 10-15% và vàng vật chất cỡ nhỏ (như đồng xu hay thỏi 1 gram) thường có chênh lệch giá mua-bán rất lớn, gây bất lợi cho nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai Mỹ (CFTC) còn đi xa hơn khi cảnh báo rằng giá vàng thường tăng theo tâm lý hoảng loạn của thị trường, và “trong thời kỳ bất ổn, người kiếm lời nhiều nhất thường là người bán vàng”. Điều này ngụ ý rằng khi một nhà đầu tư cá nhân quyết định mua vàng vì sợ hãi, rất có thể họ đang mua vào ở đỉnh của một chu kỳ do hoảng loạn tạo ra. Cơ quan này cũng cảnh báo về nguy cơ lừa đảo và vàng giả đang gia tăng.

Lời khuyên hợp lý nhất lúc này có lẽ là sự cân bằng. Vàng vẫn là một công cụ đa dạng hóa danh mục hiệu quả, một tấm khiên bảo vệ trước những rủi ro cực đoan. Tuy nhiên, việc "tất tay" vào vàng ở thời điểm giá đã tăng hơn 50% là một hành động cực kỳ mạo hiểm. Thay vì đuổi theo cơn sốt, nhà đầu tư nên xem xét vàng như một khoản bảo hiểm dài hạn, phân bổ một tỷ trọng hợp lý và sẵn sàng tâm lý cho những biến động mạnh.

Góc khuất của cơn sốt

Phía sau ánh hào quang của những thỏi vàng và những con số lợi nhuận khổng lồ là một sự thật đen tối ít được nhắc đến: cái giá mà môi trường và sức khỏe con người phải trả.

Cơn sốt vàng toàn cầu đã thúc đẩy nhu cầu thủy ngân tăng vọt. Đây là một kim loại cực độc, nhưng lại là thành phần thiết yếu trong hoạt động khai thác vàng quy mô nhỏ và trái phép - nguồn cung cấp một phần không nhỏ cho thị trường toàn cầu. Thủy ngân được dùng để tách vàng ra khỏi quặng, sau đó được thải ra môi trường, gây ô nhiễm nguồn nước và tích tụ trong chuỗi thức ăn.

Từ Senegal, Mexico đến Peru, nhiều cộng đồng đã phải gánh chịu hậu quả thảm khốc của ngộ độc thủy ngân, gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn, đặc biệt là đối với trẻ em. Khi một nhà đầu tư ở New York click chuột mua một chứng chỉ quỹ ETF vàng, họ có thể không nhận ra rằng quyết định của mình đang gián tiếp góp phần vào một cuộc khủng hoảng môi trường và sức khỏe ở một nơi nào đó rất xa.

Cơn sốt vàng ở mốc 4.000 USD/ounce là một hiện tượng đa diện, phản ánh một thế giới đầy bất an. Nó là biểu tượng cho sự an toàn trong mắt các nhà đầu tư phố Wall, nhưng lại là nguồn cơn khủng hoảng cho các doanh nghiệp kim hoàn. Nó là cơ hội làm giàu cho một số người, nhưng cũng là lời cảnh báo rủi ro cho những người khác, và là gánh nặng môi trường cho tất cả chúng ta.

Giá trị thực của vàng, ở thời điểm này, không chỉ nằm ở con số trên bảng điện tử mà ở sự lo lắng của một thế giới đang tìm kiếm sự chắc chắn trong một kỷ nguyên đầy biến động. Và khi nhìn vào ánh vàng lấp lánh, có lẽ chúng ta cần tự hỏi: Cái giá thực sự của sự an toàn là gì?