Những quy định nhà đầu tư cần biết khi thí điểm thị trường tài sản mã hóa

Sau nhiều năm tồn tại trong “vùng xám” pháp lý, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam đã chính thức bước sang một trang mới. Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP vừa được Chính phủ ban hành đã mở ra nhiều cơ chế thí điểm, nhiều quy định chưa từng có, từ khung pháp lý cho nhà đầu tư, doanh nghiệp đến cơ chế giám sát... vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo vừa đảm bảo an toàn hệ thống tài chính. 

Thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam được thí điểm trong 5 năm, sau đó tiếp tục vận hành cho tới khi có quy định mới.

Việt Nam – thị trường tiềm năng hàng đầu

Theo thống kê năm 2024 của cổng thanh toán tiền điện tử Tripple-A, Việt Nam hiện đứng thứ 2 thế giới về tỷ lệ người dân sở hữu tiền mã hóa, đạt 21,2% dân số, chỉ sau UAE (34,4%) và cao hơn Mỹ (15,6%)..

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), nhận định Nghị quyết mới mở ra giai đoạn hoàn toàn mới cho thị trường tài sản mã hóa. Đây không chỉ là tín hiệu tích cực, mà còn là bước thực thi đầu tiên dưới luật, thể hiện quyết tâm đưa hoạt động thử nghiệm thị trường tài sản mã hóa vào khuôn khổ minh bạch, có giám sát. Cộng đồng nhà đầu tư và doanh nghiệp đã kỳ vọng từ nhiều năm qua vào một khung pháp lý chính thức cho thị trường. 

Ở góc nhìn so sánh, ông Lê Bảo Nguyên nhận định Việt Nam có những lợi thế riêng so với Singapore và một số quốc gia khác. "Nếu Singapore mạnh về dịch vụ, thì Việt Nam sở hữu 2 điểm cộng nổi bật là quy mô thị trường lớn và đội ngũ phát triển - vận hành dự án đông đảo, có chuyên môn", ông Nguyên nói.

Ông Nguyên cũng nhấn mạnh lợi thế từ việc blockchain là công nghệ mã nguồn mở. Người Việt có khả năng tiếp cận, học hỏi và khai thác mã nguồn mở rất nhanh, từ đó tạo ra một nền tảng vững chắc để bứt phá trong lĩnh vực này.

Đề cao tính an toàn

Một điểm quan trọng của Nghị quyết là quy định tài sản mã hóa phải có sự gắn kết với tài sản thực. Việt Nam phân loại thành 2 nhóm là nhóm gắn với tài sản thực như đất đai, hàng hóa, stablecoin và nhóm tài sản số không gắn với tài sản thực theo chuẩn quốc tế. "Đây chính là cơ sở để Việt Nam định hướng thị trường trở thành kênh huy động vốn, tăng tính thanh khoản cho nền kinh tế, nhưng sẽ tách biệt với cổ phiếu hay tiền pháp định", ông Trung nói.

Ông Đào Tiến Phong, luật sư điều hành tại Investpush Legal, nhận định Nghị quyết đánh dấu bước đi quan trọng trong việc xây dựng hành lang pháp lý cho lĩnh vực này. 

Nghị quyết tạo cơ sở để các nhà đầu tư tham gia thị trường minh bạch và được bảo vệ hơn, khi các giao dịch tại Việt Nam chỉ được thực hiện qua các Tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa được cấp phép. Điều này giúp giảm rủi ro phát sinh từ các hoạt động giao dịch tự phát, đồng thời nâng cao tính bảo mật và minh bạch của thị trường.

Đối với các chủ dự án phát hành tài sản mã hoá hoặc cung cấp dịch vụ liên quan đến tài sản mã hóa, Nghị quyết đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về đăng ký, minh bạch thông tin phát hành, lưu ký và tuân thủ các quy định về chống rửa tiền (AML) và xác minh khách hàng (KYC). Các dự án không tuân thủ sẽ đối mặt với rủi ro pháp lý, trong khi những dự án đáp ứng đầy đủ yêu cầu sẽ được phép hoạt động hợp pháp, tạo uy tín và cơ hội mở rộng thị trường trong khuôn khổ thí điểm.

Chuyên gia fintech Lê Duy Diện thì nhận định Nghị quyết tạo khung pháp lý lần đầu cho phát hành, giao dịch, lưu ký và vận hành sàn tài sản mã hóa, giúp hợp thức hóa vai trò doanh nghiệp, giảm “vùng xám” pháp lý và bảo vệ nhà đầu tư. 

"Đây cũng là bước mở đường rõ ràng cho mô hình RWA (bất động sản, hàng hóa, tín chỉ carbon…) trong khuôn khổ thí điểm. Đáng chú ý, Nghị quyết quy định áp dụng cơ chế thuế tạm thời như chứng khoán", ông Diện nêu.

Điểm đặc biệt là khung thí điểm chỉ cho phép chào bán, phát hành tài sản mã hóa cho nhà đầu tư nước ngoài thông qua các tổ chức cung cấp dịch vụ được Bộ Tài chính cấp phép. Ông Diện nhận định điều này biến Việt Nam trở thành một “sandbox khu vực”, trong khi nhiều nước ASEAN còn dè dặt.

"Nhờ đó, Việt Nam trở thành điểm đến thử nghiệm RWA với dòng vốn ngoại, vừa tạo nguồn thu, vừa gia tăng sức hút công nghệ, đồng thời khuyến khích các quỹ quốc tế và định chế tài chính toàn cầu đưa vốn vào Việt Nam qua kênh token hóa", vị chuyên gia fintech nêu.

Nhà đầu tư cá nhân cần biết điều gì?

Ông Lê Bảo Nguyên, Phó Tổng giám đốc SSI Digital, cho rằng quy định mới trước hết nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư. Theo đó, chỉ những tổ chức đã được cấp phép, có đủ năng lực tài chính, công nghệ và quản trị rủi ro mới đủ điều kiện cung cấp dịch vụ.

Điểm mấu chốt, theo ông Nguyên, là mốc 6 tháng. Theo quy định, sau thời hạn 6 tháng kể từ khi tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa đầu tiên được cấp phép, nhà đầu tư trong nước giao dịch tài sản mã hóa không thông qua tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa do Bộ Tài chính cấp phép tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử lý vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật.

“Sau thời gian này, nhà đầu tư cần tuyệt đối tuân thủ giao dịch trên các nền tảng đã được cấp phép chính thức. Đây không chỉ là biện pháp phòng tránh rủi ro pháp lý, mà còn giúp bảo toàn tài sản và quyền lợi nếu xảy ra tranh chấp”, ông Nguyên nêu.

Ông nhấn mạnh: “Hãy tránh xa các nền tảng không phép, cho dù có lời mời chào hấp dẫn hay hứa hẹn lãi suất cao. Trang bị kiến thức tài chính cơ bản và chỉ đầu tư trong phạm vi rủi ro có thể chịu được, thay vì chạy theo hiệu ứng đám đông”.

Ông Đào Tiến Phong cũng nhận định điều khoản về mốc thời gian 6 tháng này hiện làm nhiều người đầu tư hoang mang vì điều khoản này không nói rõ là nhà đầu tư trong nước giao dịch tài sản mã hóa “tại Việt Nam”, mặc dù phạm vi điều chỉnh được quy định tại Nghị quyết đã nói rõ là  điều chỉnh các hoạt động của thị trường tài sản mã hóa “tại Việt Nam”. 

“Do đó cần hiểu rằng chỉ khi có hoạt động giao dịch tài sản mã hoá tại Việt Nam mới cần tuân thủ quy định này”, ông nêu.

Sẽ điều chỉnh dần khi áp dụng vào thực tế

Ông Phan Đức Trung chỉ ra rằng thách thức lớn nhất trong việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa nằm ở tính liên thông quốc tế.  “Với hơn 800 sàn tài sản số đang hoạt động toàn cầu, Việt Nam cần xác định chiến lược kết nối ra sao để thị trường trong nước không bị cô lập”, ông nêu. Ông cũng đặt vấn đề so sánh là sàn chứng khoán Việt Nam hiện còn hạn chế về công nghệ, trong khi sàn tài sản số đòi hỏi vận hành liên tục và kết nối xuyên biên giới.

Trong khi đó, ông Đào Tiến Phong nhận định Nghị quyết giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý và thúc đẩy phát triển kinh tế số, nhưng các nhà đầu tư và chủ dự án vẫn cần lưu ý rằng đây chỉ là giai đoạn thí điểm, chưa phải là luật chính thức. Trong quá trình thực hiện Chính phủ có thể điều chỉnh, bổ sung để phù hợp với tình hình thực tiễn. Ông nhấn mạnh: "Việc tham gia thị trường vẫn cần cân nhắc kỹ lưỡng về uy tín của sàn, dự án, cũng như khả năng tuân thủ và minh bạch thông tin để đảm bảo quyền lợi và giảm thiểu rủi ro".

"Trong giai đoạn thí điểm, tôi đánh giá mức độ thắt chặt này là cần thiết để kiểm soát rủi ro, thu thập dữ liệu thực tế và đánh giá tác động của thị trường tài sản mã hóa đối với kinh tế số, tài chính và pháp luật Việt Nam", ông Phong cho hay.

Tuy nhiên, sau vài năm triển khai thí điểm, khi cơ chế giám sát, công nghệ sàn giao dịch, cơ sở pháp lý, và năng lực của các tổ chức được cấp phép đã được hoàn thiện, thị trường cần được cởi mở hơn để phát triển bền vững.

Ví dụ như đa dạng hoá các hình thức giao dịch như mở cho cơ chế sàn phi tập trung, các ứng dụng phi tập trung, mở rộng cơ chế phát hành tài sản mã hoá để gọi vốn và có cơ chế pháp lý cho giao dịch xuyên biên giới để tăng tính thanh khoản cho thị trường.