“Ngành nông nghiệp phải đổi mới toàn diện”

Ngày 19/11, tạp chí Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức hội thảo “Liên kết vùng - Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh trong nông nghiệp Việt Nam”.

Tiến sĩ Đào Xuân Hưng, Tổng biên tập tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh phát triển chuỗi giá trị xanh là xu hướng tất yếu và nhiệm vụ chiến lược trong tiến trình chuyển đổi nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững.

Trong 9 tháng năm nay, theo ông Hưng, tổng giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam đạt trên 52,3 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Điều đó cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ của ngành nông nghiệp trong bối cảnh thương mại toàn cầu còn nhiều biến động.

Cán cân thương mại nông, lâm, thủy sản 3 quý đạt thặng dư gần 16 tỷ USD, tăng 17,6% so với năm 2024, là minh chứng cho sức bật và nỗ lực của toàn ngành - tiến gần mục tiêu 70 tỷ USD vào năm 2025.

Ông Hưng thông tin, cả nước hiện có hơn 3.500 mô hình liên kết chuỗi giá trị, thu hút 300.000 hộ nông dân thông qua gần 2.000 hợp tác xã và tổ hợp tác.

Khoảng 70% mô hình có sự tham gia của hợp tác xã trong vai trò đầu mối tổ chức vùng nguyên liệu, ký kết hợp đồng, kiểm soát chất lượng và phối hợp tiêu thụ. Tổng vốn huy động đạt trên 20.000 tỷ đồng, trong đó doanh nghiệp đối ứng 50-60%. Việc này phản ánh xu hướng chia sẻ rủi ro giữa các chủ thể trong sản xuất nông nghiệp hiện đại.

Tuy nhiên, thực tế cũng chỉ ra những tồn tại như liên kết chưa bền vững, chưa khép kín toàn chuỗi từ sản xuất - chế biến - thị trường; thủ tục hỗ trợ còn phức tạp; hiệu quả chưa đồng đều giữa các địa phương.

Trong khi đó, biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, yêu cầu giảm phát thải và bảo vệ môi trường trở thành xu thế tất yếu. Từ ngày 1/7, việc triển khai chính quyền địa phương 2 cấp sẽ kéo theo điều chỉnh quy hoạch vùng, đồng thời thị trường quốc tế liên tục gia tăng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, nguồn gốc và tính bền vững.

“Những thách thức này đòi hỏi ngành nông nghiệp phải đổi mới toàn diện, không chỉ ở cấp địa phương mà còn ở cấp vùng và liên vùng, nhằm hình thành các chuỗi giá trị xanh bền vững”, ông Hưng nhận định.

"Bối cảnh mới cần tầng lớp nông dân mới”

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, ngành nông nghiệp đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, là nền tảng đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc nâng cao giá trị gia tăng, chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường, đặc biệt phát triển nền nông nghiệp sạch, nông nghiệp sinh thái, theo hướng bền vững là mục tiêu chiến lược của ngành.

Ông Tiến nói Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định phát triển các chuỗi giá trị xanh là bước đi tất yếu, nhằm xây dựng một nền nông nghiệp ít phát thải, ít gây tổn hại đến môi trường, cũng như tối ưu hóa lợi ích kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của người nông dân.

Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường Trần Công Thắng nhận định “trước bối cảnh mới cần tầng lớp nông dân mới”.

“Họ có thể hướng sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo nhu cầu thị trường, sản xuất chuyên nghiệp”, ông Thắng nói.

Thực tế cho thấy giá trị xuất khẩu nông sản khoảng 25 năm qua tăng lên rõ rệt. Thị trường xuất khẩu cũng đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn với sản phẩm nông sản. Nhưng theo ông Thắng, xu hướng nông dân già hóa, về trình độ học vấn thì số có chứng chỉ ít, chỉ khoảng 3-4%.

“Trình độ ứng dụng khoa học công nghệ ảnh hưởng lớn đến năng suất lao động, khả năng ứng phó biến đổi khí hậu kém. Trong quá trình xây dựng liên kết chuỗi giá trị, liên kết hợp tác xã tăng nhưng hợp đồng nông sản phát triển không nhiều, lỏng lẻo”, ông Thắng nêu thực tế.

Dẫn một số mô hình nông nghiệp tiên tiến trên thế giới, Viện trưởng Trần Công Thắng kiến nghị xây dựng, đào tạo đội ngũ nông dân chuyên nghiệp.

Nông dân chuyên nghiệp là thế hệ đội ngũ lao động có kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp, phi nông nghiệp. Nông dân phải được đào tạo, cấp chứng chỉ, chuyên môn, các chương trình riêng của hiệp hội.

Đi liền với đó, nông dân tuân thủ quy định pháp luật, tính chuyên nghiệp trong chấp hành các cam kết, sản xuất hàng hóa có gắn kết, liên kết, hỗ trợ lẫn nhau trong tiếp cận thị trường, theo ông Thắng.