Chứng khoán Việt đặc biệt cần 2 bước mới chính thức nâng hạng, tại sao?

Rạng sáng 8/10, FTSE chính thức công bố Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi cận biên. FTSE sẽ áp dụng phương pháp tiếp cận theo từng giai đoạn, việc triển khai đầu tiên sẽ được tiến hành vào tháng 3/2026, và nâng hạng sẽ được xác nhận với hiệu lực từ 21/9/2026.

Quyết định này được xem là bước ngoặt lịch sử của thị trường chứng khoán Việt Nam. Các chuyên gia phân tích cùng nhận định sau khi được nâng hạng, thị trường vốn Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn phát triển mới. Niềm tin của nhà đầu tư được cải thiện, khiến chi phí vốn của doanh nghiệp giảm, doanh nghiệp dễ tiếp cận với vốn nước ngoài hơn….

Vì sao cần thêm 2 bước nữa mới chính thức nâng hạng thị trường?

Dù vậy, thị trường Việt Nam cần thêm 2 bước nữa mới chính thức nâng hạng. Giới chuyên gia nêu đây là trường hợp đặc biệt, đồng thời là thử thách lớn cho nhà làm chính sách cũng như các bên liên quan thời gian tới.

Chia sẻ với phóng viên báo Dân trí, ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam - cho biết, thông thường, các thị trường khi được nâng hạng chỉ trải qua 2 giai đoạn là thông báo được nâng hạng và sau đó là đến ngày có hiệu lực chính thức. Song, kết quả lần này của Việt Nam đặc biệt hơn là có bước đánh giá của hội đồng chỉ số quốc qua MSCI vào tháng 3/2026.

Theo ông Minh, có 3 nguyên nhân chính khiến trường hợp của Việt Nam đặc biệt. Thứ nhất là vài năm trở lại đây, FTSE ít khi nâng hạng thẳng từ cấp thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Tổ chức này cũng vừa nhận một “bài học” lớn là trường hợp với thị trường chứng khoán Pakistan, sau khi FTSE nâng hạng lên rất nhanh thì sau đó lại phải hạ đi nhanh do phát sinh những sự cố. Do vậy, để phòng ngừa, với những thị trường sau đó, họ sẽ chặt chẽ hơn.

Nguyên nhân thứ hai là tiêu chuẩn về dịch vụ giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền (non pre-funding) cho nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam khác so với các thị trường lân cận. Do đó, FTSE cần thời gian để cân nhắc, đánh giá về chỉ số non pre-funding của Việt Nam.

Cuối cùng, chính sách mới về việc rút ngắn thời gian mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài chỉ mới được Việt Nam ban hành trong tháng 9. Từ đó đến nay, chưa đủ thời gian để FTSE đánh giá việc sửa đổi này có hiệu quả không, và họ cần phải theo dõi thêm.

Dù vậy, theo ông Thế Minh, bước đánh giá lại vào quý I/2026 thì cũng mang tính thủ tục nhiều hơn là rào cản về kỹ thuật. Nhiều khả năng FTSE cần thời gian để theo dõi việc thực thi chính sách mới tại Việt Nam có hiệu quả không.

Thực tế, FTSE luôn xem xét thị trường chứng khoán được chấp thuận nâng hạng, trong quá trình đến khi có hiệu lực có xảy ra rủi ro gì không. Và không riêng Việt Nam, tất cả thị trường khác đều chịu rủi ro này. Tuy nhiên, trong quá khứ, theo ông Thế Minh, chưa có thị trường nào không được nâng hạng chính thức sau khi đã có thông báo trước đó.

Quan điểm của Công ty Chứng khoán Phú Hưng cũng chỉ ra thị trường vốn Việt Nam đối mặt với một số thách thức phải kể đến như năng lực tài chính hạn chế của các công ty chứng khoán trong mô hình non pre-funding, hệ thống xử lý giao dịch thất bại chưa hoàn thiện, áp lực tỷ giá khiến dòng vốn ngoại rút ròng mạnh.

Cần làm gì?

Vấn đề đặt ra là Việt Nam cần làm gì để được nâng hạng chính thức, và quan trọng hơn có thể phát huy được sức mạnh, thu hút được dòng vốn trong thời gian tới?

Ông Thế Minh cho biết, đầu tiên vẫn là đi giải quyết sớm và nhanh cơ chế thanh toán bù trừ (CCP) - trong năm 2026. CCP là thuật ngữ nói về quá trình xử lý các khoản thu và chi của các bên tham gia giao dịch, đặc biệt là giữa các ngân hàng, để chỉ thanh toán phần chênh lệch ròng, thay vì giao dịch toàn bộ số tiền cho mỗi lần. Cơ chế này giúp tiết kiệm vốn, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo sự sòng phẳng, hiệu quả cho các giao dịch trong hệ thống tài chính. 

Khi giải quyết được “điểm nghẽn” CCP thì không chỉ chắc chắn được nâng hạng mới nổi, mà Việt Nam thậm chí có thể tiến tới được nâng lên những hạng thị trường cao hơn.

Song song với đó là cần duy trì các giải pháp đã ban hành và phải làm cho đúng, phải kiên định thực thi bằng được. 

Cuối cùng, thị trường cần kích thích thêm làn sóng IPO (chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng - PV) để đảm bảo được hàng tốt cho nhà đầu tư nước ngoài khi họ chính thức vào. Bởi đến lúc được nâng hạng rồi nhưng room nhà đầu tư nước ngoài quá ít thì cũng không giải quyết được vấn đề gì.

Ông Trần Hoàng Sơn - Giám đốc Chiến lược thị trường Công ty cổ phần Chứng khoán VPBank - cũng có chia sẻ về hành trình năm 2026 và các năm tiếp theo để đáp ứng cũng như duy trì thứ hạng.

Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 2014 phê duyệt Đề án nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam (tháng 9/2025), với lộ trình 4 giai đoạn đến 2030.

Trong ngắn hạn (2025-2026), Việt Nam đang khẩn trương hoàn tất việc nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi thứ cấp theo tiêu chuẩn FTSE Russell đồng thời củng cố vị thế này lâu dài. Trọng tâm là tháo gỡ "nút thắt" ký quỹ trước giao dịch - một rào cản lớn trong giai đoạn chưa áp dụng cơ chế Đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thị trường cơ sở.

Các giải pháp then chốt có thể kể đến như đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản cho nhà đầu tư ngoại, tăng cường kết nối giữa ngân hàng lưu ký và công ty chứng khoán, đồng thời triển khai cơ chế tài khoản giao dịch tổng (OTA) để giao dịch mượt mà hơn…

Song song, để thúc đẩy dòng vốn ngoại, Chính phủ đã ban hành Nghị định 245/2025, tập trung "mở rộng cửa" thị trường vốn như rút ngắn thời gian IPO và niêm yết xuống còn 3-6 tháng so với quy trình cũ; loại bỏ quy định bắt buộc FOL tối thiểu, cấp mã giao dịch điện tử ngay lập tức cho nhà đầu tư ngoại….

Trong trung hạn (2027-2028), cần triển khai CCP toàn diện, chuyển tất cả cổ phiếu từ HNX sang HoSE và đạt chuẩn IFRS (báo cáo tài chính quốc tế) cho 80% doanh nghiệp niêm yết.

Dài hạn là giai đoạn 2029-2030, thị trường cần duy trì và nâng cấp lên thị trường mới nổi nâng cao (FTSE advanced emerging), xây dựng sản phẩm phái sinh (derivatives), đa dạng hóa chỉ số (bao gồm ESG) và đạt "Investment Grade" tín dụng, hợp tác quốc tế với Sở Giao dịch Chứng khoán London (LSE) và FTSE để giám sát định kỳ.

Ông Hoàng Sơn cho biết thêm để đạt được định hướng quy mô vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ đạt 120% GDP đến 2030 và tăng trưởng thanh khoản, tăng trưởng GDP hàng năm cần đạt được 6,5-8% hàng năm và huy động vốn qua IPO, cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước.

Khi nâng hạng, chứng khoán Việt Nam được gì?

Việc được nâng hạng là một bước ngoặt quan trọng, giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào hệ thống tài chính toàn cầu.

Dựa trên kinh nghiệm của các quốc gia tương tự (như Ả Rập Xê Út và Kuwait), các tác động tích cực bao gồm tăng dòng vốn đầu tư nước ngoài mạnh mẽ. Nâng hạng thị trường mở ra cánh của cho dòng vốn đầu tư lớn vào Việt Nam với cơ hội thu hút hàng tỷ USD từ các quỹ đầu tư thụ động và chủ động.

Dựa trên giả định toàn bộ cổ phiếu thuộc chỉ số FTSE Việt Nam sẽ được đưa vào bộ chỉ số các thị trường mới nổi của FTSE, VPBankS ước tính giá trị dòng vốn thụ động và chủ động ước tính chảy vào thị trường Việt Nam ước đạt khoảng 3-7 tỷ USD trong giai đoạn sau khi quyết định nâng hạng có hiệu lực (trong đó 1,5 tỷ USD từ quỹ thụ động).

Theo thống kê từ Bloomberg, hầu hết thị trường đều chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ về dòng vốn nước ngoài khi chính thức được nâng hạng, bất kể theo tiêu chí đánh giá của FTSE hay MSCI  Số liệu thống kê cho thấy dòng vốn thường tăng gấp 5-7 lần so với bình quân giai đoạn trước khi được nâng hạng.

Nâng hạng cũng giúp cải thiện thanh khoản và hiệu quả thị trường. Việc loại bỏ yêu cầu pre-funding (nộp tiền trước khi giao dịch) sẽ khuyến khích các nhà đầu tư tổ chức tham gia. Điều này có thể giúp thị trường gia tăng giá trị giao dịch hàng ngày lên mức 2-3 tỷ USD, giúp thị trường thanh khoản hơn, phát triển ổn định hơn và giảm biến động.

Nâng cao hình ảnh và vị thế kinh tế Việt Nam trong khu vực. Hiện, Việt Nam là một trong những nền kinh tế tăng trưởng trưởng thành hơn trong khu vực ASEAN, tăng sức hút với các nhà đầu tư lớn (như quỹ hưu trí và quỹ ETF), đồng thời củng cố vị thế trong đàm phán thương mại quốc tế và thu hút FDI chất lượng cao hơn.

Chứng khoán Phú Hưng cho biết thêm, nâng hạng được xem là bước tiến quan trọng để thị trường chứng khoán Việt Nam có thể bước vào giai đoạn tăng trưởng mới bền vững hơn. Phú Hưng ước tính dòng vốn từ các quỹ chủ động và bị động vào thị trường Việt Nam khoảng 5 tỷ USD.

Trong đó, điều này không chỉ tác động tích cực đến thị trường vốn, nền kinh tế cũng dự kiến cũng được lan tỏa tác động tích cực khi Việt Nam được thu hút thêm sự chú ý của các nhà đầu tư nước ngoài, cả FII lẫn FDI, qua đó tạo điều kiện để giảm chi phí vốn vay nước ngoài và giúp tỷ giá phần nào được kiểm soát ổn định. Những điều này sẽ góp phần vào thúc đẩy phát triển kinh tế, mục tiêu hai chữ số của Chính phủ trong 2026-2030.

Tổng thể, nâng hạng không chỉ mang lại lợi ích tài chính mà còn thúc đẩy cải cách cấu trúc, giúp Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu thu nhập cao vào năm 2045.