Nature là một tạp chí khoa học phát hành hàng tuần có trụ sở chính ở London, Anh. Là một ấn phẩm nổi tiếng có tuổi đời 153 năm, Nature có các nghiên cứu được bình duyệt từ nhiều lĩnh vực học thuật khác nhau, chủ yếu là về khoa học và công nghệ.

Nature có các văn phòng biên tập chính trên khắp nước Mỹ, Châu Âu và Châu Á trực thuộc công ty xuất bản khoa học quốc tế Springer Nature. Nature là một trong những tạp chí khoa học được trích dẫn nhiều nhất trên thế giới. Vì thế, đây là một trong những tạp chí học thuật có uy tín và được đọc nhiều nhất trên thế giới.

Mới đây, tạp chí uy tín này đã thực hiện một cuộc khảo sát toàn cầu dành cho sinh viên sau đại học. Cuộc khảo sát để tìm hiểu về suy nghĩ thực sự của những sinh viên đang theo học các chương trình đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ.

Khi mối quan tâm đến học thuật mất dần, các sinh viên theo học tiến sĩ và thạc sĩ nghi ngờ về giá trị của bằng cấp trong việc thúc đẩy cuộc sống nghề nghiệp của họ, theo khảo sát của Nature.

Một phần ba số người tham gia cuộc khảo sát của Nature cảm thấy không hào hứng về giá trị của chương trình học hiện tại của họ. 66% sinh viên đang học lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ cho rằng bằng cấp của họ quan trọng và sẽ cải thiện đáng kể triển vọng việc làm của họ, nhưng số còn lại thấy rất ít hoặc không có lợi.

Ít hơn một phần ba số người tham gia khảo sát thừa nhận rằng họ mong đợi tìm được một công việc lâu dài trong vòng một năm sau khi tốt nghiệp, hoặc chương trình học đang giúp họ chuẩn bị tốt để cuối cùng họ có thể tìm được một nghề nghiệp ưng ý.

"Tôi không nghĩ rằng bằng tiến sĩ sẽ hỗ trợ nhiều cho tôi", Joshua Caley, một sinh viên đang học để lấy bằng thạc sĩ tại Đại học New South Wales ở Sydney, Australia, một quốc gia mà nền kinh tế đang chịu nhiều ảnh hưởng của dịch Covid-19 và sự không chắc chắn về kinh tế tiếp tục làm ảnh hưởng đến triển vọng việc làm.

Caley dự định sẽ tiếp tục theo học lên tiến sĩ sau khi tốt nghiệp thạc sĩ, chủ yếu là để dành nhiều thời gian hơn cho việc nghiên cứu đề tài Cơ sở sinh hóa của bệnh liên quan đến tuổi tác. Tuy nhiên, Joshua Caley không kỳ vọng rằng bằng cấp cao sẽ giúp anh ấy thăng tiến hơn trong sự nghiệp. "Tôi có rất nhiều bạn bè và đồng nghiệp đã học tiến sĩ và điều đó không thực sự giúp ích được gì cho họ".

Hơn 3.200 người từ khắp nơi trên thế giới đã tham gia cuộc khảo sát dành cho sinh viên sau đại học của Nature. Các kết quả của cuộc khảo sát cho thấy một số lượng lớn người tham gia khảo sát có cảm giác không chắc chắn về con đường sự nghiệp và giá trị của bằng cấp cao. 

Shweta Ganapati, một cố vấn chính sách tại Hội đồng Nghiên cứu Khoa học Tự nhiên và Kỹ thuật của Canada ở Ottawa, cho biết: "Cuộc khảo sát cũng cho thấy sự khác biệt đáng kể giữa chương trình đào tạo mà sinh viên đang nhận được và thực tế nghề nghiệp tương lai của họ.

Thị trường lao động đã có sự thay đổi và các chương trình tiến sĩ vẫn chưa đủ thay đổi để thích ứng với những đòi hỏi mới. Có những lý do khiến người học không lạc quan. Chúng ta có thể khắc phục điều này nhưng hiện tại chúng ta không đủ nhanh".

Gần một nửa (47%) số người được hỏi nói rằng họ không hài lòng với mức độ tư vấn và hướng dẫn về lộ trình nghề nghiệp của họ, 20% khác là trung lập.

Là nghiên cứu sinh năm thứ tư tại Trung tâm Y tế Đại học Erasmus ở Rotterdam, Hà Lan, Erika Murce nói rằng cô ấy đang học rất nhiều về công việc của một nhà nghiên cứu đại học. Erika nói: "Hầu hết các khóa học của tôi là dành cho học thuật. Nhưng có một vấn đề lớn là tôi không muốn ở lại học viện. Tôi thấy rằng người hướng dẫn của tôi thường xuyên phải chịu áp lực. Tôi không nghĩ rằng tôi muốn cuộc sống như thế này".

Murce nói rằng trường đại học đang dần cho sinh viên thấy những cơ hội nghề nghiệp khác. Erika Murce thỉnh thoảng nhận được một bản tin về các lựa chọn nghề nghiệp hoặc nghe về một cuộc hội thảo phát triển nghề nghiệp. "Trong năm đầu tiên của tôi, tôi hầu như không thấy bất cứ điều gì như vậy. Có thể đã có một sự thay đổi trong quan điểm giáo dục".

Trong một cuộc khảo sát do Ganapati và Tessy Ritchie (nhà hóa học tại Học viện Quân sự Mỹ) thực hiện đã thu thập phản hồi từ 176 nghiên cứu sinh và cựu sinh viên (chủ yếu ở Mỹ), để có cái nhìn sâu hơn về sự phát triển nghề nghiệp trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Các cựu sinh viên nói rằng họ phần lớn không biết về các lựa chọn nghề nghiệp khi đang học cao học và có ít cơ hội chuẩn bị cho các công việc bên ngoài học viện.

Thay đổi nguyện vọng

Vào thời điểm mà việc đào tạo nghề nghiệp cho nghiên cứu sinh trong ngành khoa học vẫn chủ yếu tập trung vào các vị trí làm việc tại trường đại học, sự quan tâm đến lĩnh vực đó dường như ngày càng mờ nhạt.

48% số người được hỏi nói rằng họ muốn làm việc trong học viện. Con số này giảm so với 56% vào năm 2019, khi Nature thực hiện khảo sát với các nghiên cứu sinh. 28% số người được hỏi vào năm 2022 nói rằng nơi họ muốn làm việc nhất là trong ngành công nghiệp. Các điểm đến ưu tiên khác bao gồm chính phủ (9%), lĩnh vực y tế (8%) và các tổ chức phi lợi nhuận (7%).

Cố vấn Shweta Ganapati nói: "Có một thực tế là chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ nghiên cứu sinh lấy bằng tiến sĩ sẽ nhận được học vị giáo sư theo nhiệm kỳ. Không có gì ngạc nhiên khi sự nhiệt tình dành cho sự nghiệp học tập dường như đang suy giảm.

Hiện tại, việc trả lương quá tệ, sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống đang bất ổn và sức khỏe tâm thần là một vấn đề. Nếu có bất kỳ sự thay đổi nào trong số đó, các công việc nghiên cứu trong học viện sẽ hấp dẫn hơn".

Dù mục tiêu cuối cùng là gì, không phải tất cả các sinh viên sau khi tốt nghiệp đều tự tin rằng bằng cấp sẽ giúp họ đạt được nhiều thành công.

24% số người được hỏi nghĩ rằng bằng cấp của họ sẽ "cải thiện phần nào" triển vọng việc làm của họ và 6% cảm thấy rằng bằng cấp của họ sẽ "hầu như không" thúc đẩy sự nghiệp của họ hoặc không giúp ích gì cả. 4% khác nói rằng họ không chắc việc bằng cấp sẽ ảnh hưởng đến quỹ đạo sự nghiệp của họ như thế nào.

Khi được yêu cầu nêu ra những khó khăn lớn nhất đối với sinh viên tốt nghiệp ở đất nước của họ, 56% số người được hỏi nhận định rằng khó khăn lớn nhất là tìm được việc làm lâu dài, ổn định, sau khi tốt nghiệp.

Donna McCullough, một nghiên cứu sinh tại Đại học Tennessee, Knoxville, Mỹ, nói: "Tôi là một phần của thế hệ những người luôn được cha mẹ nói rằng: "Bằng cấp sẽ mở ra những cánh cửa". Nhưng vào thời điểm chúng tôi đi làm, mọi thứ không còn như vậy nữa".

Colleen Limegrover, một nghiên cứu sinh về khoa học thần kinh tại Đại học Cambridge, Anh, nói rằng, cô đã học được nhiều điều về lĩnh vực của mình trong thời gian ở Cambridge nhưng đại dịch Covid-19 đã làm chậm tiến độ và gây khó khăn cho cô ấy. Cô nói: "Bạn vào đời và nhìn cuộc sống màu hồng nhưng mọi thứ hầu như không bao giờ như vậy".

Limegrover, người đã làm việc bảy năm tại một công ty khởi nghiệp về công nghệ sinh học ở Mỹ trước khi bắt đầu học để lấy bằng tiến sĩ, cho biết, ban đầu cô nghĩ rằng sự kết hợp giữa kinh nghiệm trong ngành và chương trình đào tạo tiến sĩ sẽ giúp cô dễ dàng tìm được vị trí quản lý tại một công ty công nghệ sinh học.

Tuy nhiên, những tìm kiếm việc làm của cô không như mong đợi. Limegrover nhận thấy rằng một số công ty hiện muốn tìm các ứng viên hoàn thành chương trình đặc biệt của viện đại học và đã có bằng tiến sĩ. Ngoài ra, những năm tháng làm việc tại vị trí dự bị của cô ấy có ít trọng lượng một cách đáng kinh ngạc.

Trò chuyện nghề nghiệp

Những người được hỏi đã chia sẻ với tạp chí Nature suy nghĩ của họ về đào tạo và nghề nghiệp tương lai. 

"Thành thật mà nói, tôi không biết liệu mình có làm việc trong lĩnh vực khoa học sau khi lấy bằng tiến sĩ hay không. Không có gì đảm bảo. Nhiều người bạn của tôi đang dạy kèm môn khoa học cho học sinh trung học. Một người thậm chí đã làm việc tại một nhà tang lễ trong một thời gian dù cô ấy có bằng tiến sĩ về sinh học phân tử và nhiều năm kinh nghiệm trong ngành. Vậy tôi có hy vọng gì?" - Nghiên cứu sinh giấu tên tới từ Nam Phi nói.

Một nghiên cứu sinh giấu tên tới từ Mỹ cho biết: "Tôi đã nghĩ rằng tôi muốn trở thành một giáo sư tại một trường đại học nghệ thuật nhưng thị trường việc làm hiện không tốt. Vì thế mục tiêu của tôi bây giờ là chấp nhận mọi phương án giúp tôi rời băng ghế dự bị".

Nghiên cứu sinh giấu tên tới từ Vương quốc Anh thì nói: "Ở Anh, bằng tiến sĩ không có giá trị gì nhiều so với nghề nghiệp. Có rất ít công việc trong học viện và những công việc này ngày càng kém hấp dẫn về mức lương và điều kiện. Trong ngành công nghiệp hoặc các nghề nghiệp khác, bằng tiến sĩ là không cần thiết và tốt hơn là nên tránh".

"Tất cả các đồng nghiệp của tôi dường như bị sốc trước việc không có triển vọng việc làm sau khi họ tốt nghiệp. Không ai bảo họ phải nhìn toàn cảnh sớm hơn nhưng đó lại là những gì tôi đã làm và bây giờ cuộc sống của tôi đã giảm bớt căng thẳng", một nghiên cứu sinh từ New Zealand cho biết.

"Tôi ước tôi được biết về các cơ hội việc làm dành cho tôi với bằng cử nhân về phòng thí nghiệm bệnh viện và phòng thí nghiệm y tế công cộng. Bây giờ, tôi cảm thấy như tôi vừa đủ tiêu chuẩn, vừa không đủ tiêu chuẩn", nghiên cứu sinh người Mỹ chia sẻ.

Kỹ năng có ích cho công việc

Trong năm học 2019-2020, tại Mỹ có 82.492 bằng tiến sĩ đã được cấp trong các ngành y tế và sức khỏe. Đây là con số nhiều nhất trong các lĩnh vực nghiên cứu. Hơn 34.471 bằng tiến sĩ đã được cấp trong các ngành nghề pháp lý và nghiên cứu. 13.051 bằng tiến sĩ được cấp trong lĩnh vực giáo dục. 

Hầu hết các nghiên cứu sinh cảm thấy rằng họ đang đạt được ít nhất một số kỹ năng tiềm năng giúp họ có thể đáp ứng yêu cầu công việc, đặc biệt là những kỹ năng dành cho người làm việc trong trường đại học, cao đẳng, nghề nghiên cứu.

82% đồng ý rằng họ đã chuẩn bị tốt để thu thập và phân tích dữ liệu, 76% nói rằng họ đang học cách tiến hành các thí nghiệm và 72% nói rằng họ đang tích lũy kinh nghiệm viết bài để đăng trên các tạp chí.

Tuy nhiên, có tương đối ít người nói rằng họ đang được dạy các kỹ năng cần thiết để quản lý con người (32%), kiểm soát ngân sách lớn (14%) hoặc phát triển kế hoạch kinh doanh (12%).

Ritchie nói, việc đào tạo nghề nghiệp trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học có thể cải thiện đáng kể nếu các trường đại học quan tâm nhiều hơn đến sở thích và nguyện vọng của nghiên cứu sinh.

Ví dụ, nhiều nghiên cứu sinh muốn có cơ hội thực tập tại công ty như một phần trong khóa đào tạo của họ, nhưng rất ít người có được cơ hội đó. Cô nói: "Việc kết hợp phản hồi của các nghiên cứu sinh vào việc cải thiện các dịch vụ mà trường cung cấp sẽ tạo tiền đề cho việc hiện đại hóa chương trình đào tạo tiến sĩ.

Các trường đại học nên hình thành một thói quen trong đó nghiên cứu sinh năm thứ nhất suy nghĩ về các lựa chọn nghề nghiệp và có cơ hội khám phá chúng. Nếu nhận thức về nghề nghiệp bắt đầu sớm hơn, mọi người đều có thể trải qua chương trình học đúng với sự đào tạo và hỗ trợ mà họ cần".

Ganapati nói rằng phần lớn sự bi quan về nghề nghiệp có thể được giảm bớt nếu học viên cao học nhận thức rõ hơn về giá trị của họ và có nhiều cơ hội tiềm năng. Bà nói: "Triển vọng của họ rất tốt vì các học viên cao học, nghiên cứu sinh có thể đóng góp rất nhiều cho xã hội. Tất cả chúng ta đang sống trong các nền kinh tế tri thức. Những người có tư duy phản biện có nhiều thứ để cống hiến cho xã hội".

Thu Hằng