Ngay sau khi cả nước hoàn thành bước đầu việc sắp xếp các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cuộc đại cách mạng sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tiếp tục được thực hiện với quy mô, tính chất, yêu cầu cao hơn. Việc bỏ cấp trung gian quận/huyện, sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã được cả hệ thống chính trị gấp rút thực hiện trước yêu cầu thực tiễn nhằm mở rộng không gian, tập trung nguồn lực để đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới.

Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Văn Nên nhấn mạnh rằng yếu tố con người là then chốt trong việc sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, mạnh mẽ, hiệu lực và hiệu quả. Ông cho rằng việc lựa chọn đúng người, bố trí đúng việc đòi hỏi sự công tâm, khách quan và quyết liệt từ từng cấp ủy và người đứng đầu.

"Các cơ quan cần đánh giá thực chất từng cán bộ, công chức, xây dựng phương án bố trí sắp xếp lại đội ngũ đúng phẩm hạnh, năng lực, sở trường, vị trí việc làm", Bí thư Thành ủy TPHCM nhấn mạnh. 

Trao đổi với phóng viên Dân trí, các nguyên lãnh đạo TPHCM và chuyên gia đều đồng tình rằng việc sắp xếp, hợp nhất, tổ chức lại đơn vị hành chính được thực hiện gấp rút từ cấp Trung ương đến địa phương với quyết tâm chính trị cao.

Đây là yêu cầu tất yếu để nền công vụ đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hiện nay, là thời cơ vàng để củng cố năng lực của bộ máy từ cấp cơ sở, tìm ra và giữ lại những cán bộ đủ đức, đủ tài, thật sự vì dân tiếp tục cống hiến.

"Từng cán bộ, đảng viên, cấp ủy phải thông suốt, phải thấy mục tiêu chung và quyết tâm góp sức thực hiện thì bộ máy mới có thể hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ nhân dân tốt hơn, đưa đất nước phát triển đến tầm mức cao hơn. Những cán bộ có năng lực tốt, có đạo đức, trình độ chuyên môn cao cần được tạo điều kiện để tiếp tục cống hiến", bà Nguyễn Thị Thu Hà, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó bí thư Thành ủy TPHCM bày tỏ.

Nguyên Phó bí thư Thành ủy TPHCM khẳng định, việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu cấp thiết dựa trên thực trạng của bộ máy, quá trình phát triển kinh tế, chính trị, xã hội. Trung ương, đặc biệt là Tổng Bí thư Tô Lâm thời gian qua đã đưa ra những chủ trương, chính sách mang tính đột phá, một cuộc cách mạng cho giai đoạn phát triển mới và đi kèm đó là hành động dứt khoát, mạnh mẽ, khoa học của cả nước trước yêu cầu của thời đại.

"Là cán bộ trưởng thành từ cơ sở, đi qua nhiều vị trí công tác từ cấp phường, quận, cho đến thành phố, tôi thấy việc tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã gợi mở những hướng điều chỉnh bộ máy thật sự khoa học, nhiều sáng tạo và quan trọng hơn là được nhân dân đồng tình ủng hộ", bà Nguyễn Thị Thu Hà chia sẻ.

Nguyên lãnh đạo TPHCM cho rằng, với sự phát triển của khoa học, công nghệ, cách thức tổ chức hoạt động, vận hành của nhiều lĩnh vực đã thay đổi và cần tiếp tục cải thiện theo hướng hiệu quả hơn, trong đó có nền hành chính và công vụ. Do đó, việc sử dụng nhiều nhân sự cho các công việc mà máy tính, phần mềm có thể xử lý là không cần thiết.

"Đây là cơ sở và tiền đề để không tiếp tục tổ chức cấp chính quyền trung gian. Sự tham gia của các lực lượng sản xuất mới như dữ liệu, sức mạnh tính toán, trí tuệ nhân tạo đã và sẽ thay đổi rất lớn nền hành chính hiện nay, hướng đến phục vụ, quản trị theo kết quả", nguyên Phó bí thư Thành ủy TPHCM phân tích.

Ông Đỗ Văn Đạo, nguyên Phó giám đốc Sở Nội vụ TPHCM, cho rằng, lợi ích dễ thấy nhất trong công cuộc tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy thời gian tới là bỏ đầu mối trung gian, đơn vị hành chính cấp huyện. Điều này cũng đồng nghĩa những khó khăn, vướng mắc của người dân, doanh nghiệp được giải quyết nhanh hơn, kịp thời hơn ngay từ chính quyền cơ sở là cấp xã.

"Để giải quyết các vấn đề, vụ việc ngoài thẩm quyền quản lý, cấp xã trước kia phải đề nghị lên cấp huyện và cấp huyện xem xét sau đó mới trình lên cấp tỉnh. Khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bước trung gian sẽ được giảm đi, cấp tỉnh nắm bắt trực tiếp vấn đề của cơ sở và truyền đạt lại hướng xử lý với thời gian ngắn nhất", ông Đỗ Văn Đạo phân tích.

Mặt khác, việc sáp nhập đơn vị hành chính, bỏ cấp chính quyền trung gian sẽ khắc phục sự cồng kềnh của bộ máy, giảm số lượng công chức, viên chức hưởng lương từ ngân sách Nhà nước. Từ đó, Nhà nước sẽ có thêm điều kiện tài chính để đầu tư, bố trí cho các phần việc cần thiết khác.

PGS.TS Võ Trí Hảo, Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, đưa ra góc nhìn, việc tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp không nên hiểu theo khái niệm bỏ cấp huyện. Thực chất, đây là sự hợp nhất giữa chức năng, nhiệm vụ của các huyện với các xã.

"Đơn vị hành chính cơ sở (cấp xã) sẽ thực hiện chức năng, thẩm quyền của cả xã cũ và huyện cũ, chỉ có khoảng 1/3 phần việc hiện tại được chuyển lên tỉnh. Việc giảm số lượng đơn vị hành chính cấp xã trong tình hình hiện nay cũng không mang lại quá nhiều xáo trộn đến người dân", PGS.TS Võ Trí Hảo nói.

Theo đánh giá của vị chuyên gia, cấp huyện không phải cấp hoạch định chính sách hay tham mưu các vấn đề cho Trung ương, không phải cấp quyết định, giải quyết các vấn đề quan trọng của địa phương thay cho cấp tỉnh, cũng không phải cấp trực tiếp thực thi. Trong bối cảnh hiện nay, việc giảm cấp chính quyền trung gian như vậy là điều cần thiết để mang lại hiệu quả cho nền hành chính.

Chuyên gia cho rằng, những lợi ích trước mắt của việc sắp xếp đơn vị hành chính có thể kể tới là con đường mệnh lệnh hành chính đi từ cấp tỉnh xuống thẳng cấp thực thi là xã sẽ ngắn lại, chính quyền sẽ được lợi. Người dân cũng thuận tiện hơn khi các thủ tục hành chính có thể giải quyết ngay từ cấp cơ sở.

Nguyên Phó bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng, trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, việc tâm tư, tình cảm của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức là khó tránh khỏi. Đây là thời điểm công tác tư tưởng trong đảng, công tác dân vận của chính quyền cần được phát huy mạnh mẽ. 

"Các cấp lãnh đạo cần quan tâm, tạo điều kiện để cán bộ tốt, có năng lực, đạo đức, trình độ chuyên môn cao tiếp tục làm việc, cống hiến; sàng lọc người cơ hội, thiếu năng lực ra khỏi bộ máy", nguyên lãnh đạo TPHCM góp ý.

Một vấn đề khác cần được lưu ý là khi trách nhiệm, khối lượng công việc của cán bộ cấp cơ sở được nâng cao thì thu nhập, chế độ đãi ngộ cần được tăng thêm tương ứng. Điều này nhằm tạo động lực, nhiệt huyết để giữ chân nhân sự ưu tú sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy, hướng tới mục tiêu phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn.

Đồng quan điểm, nguyên Phó giám đốc Sở Nội vụ TPHCM Đỗ Văn Đạo cho rằng, cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức là thời cơ để sàng lọc bộ máy. Đây cũng là cơ hội để người có tâm huyết, sự tận tụy, năng lực, trình độ chứng tỏ bản thân, tiếp tục cống hiến, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Trong bối cảnh đơn vị hành chính cấp xã có quy mô, quyền hạn, nội dung, tính chất công việc đều lớn hơn so với thời điểm trước sắp xếp, năng lực của nhân sự cấp xã đứng trước yêu cầu phải được nâng cấp mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu. Ông Đỗ Văn Đạo cho rằng, hiện tại, cán bộ cấp xã, đặc biệt ở các thành phố lớn, đều được đào tạo bài bản; chế độ đãi ngộ và chính sách hỗ trợ cũng đảm bảo cân bằng lợi ích giữa người đi, người ở lại. Việc then chốt còn lại là công tác đánh giá, bố trí cán bộ phải đúng và trúng. 

"Vấn đề quan trọng là người đứng đầu, người thủ trưởng phải đóng vai trò quyết định, nhận diện công tâm ai là người tốt, cần giữ lại. Những người có mong muốn rời khỏi khu vực công hoặc nghỉ hưu cần có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện tìm kiếm công việc mới", ông Đỗ Văn Đạo góp ý.

PGS.TS Võ Trí Hảo cho biết, trong quá trình sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, một số lượng công chức dôi dư có thể được điều chuyển về cấp xã. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng công chức và khi đó chất lượng công vụ chắc chắn sẽ được nâng lên và người dân được hưởng lợi.

"Đương nhiên sẽ có những nhân sự không đáp ứng yêu cầu sẽ bị ảnh hưởng. Điều này giống như thời điểm Việt Nam chấp nhận nền kinh tế thị trường vào năm 1986, khi đó, các chủ nhiệm hợp tác xã thôi nhiệm vụ, cần chuyển đổi sản xuất sang mô hình chuyên nghiệp hóa, làm công chức, viên chức hoặc mở doanh nghiệp.

Hiện tại cũng là thời điểm để vừa sàng lọc cán bộ, vừa tái cơ cấu bộ máy, để những cán bộ, công chức, viên chức không phù hợp tình hình mới có thể cống hiến ở lĩnh vực khác", PGS.TS Võ Trí Hảo nhìn nhận.

Nhìn lại lịch sử, sau năm 1975, cả nước có 38 tỉnh thành và trải qua nhiều lần sắp xếp đơn vị hành chính để có 63 tỉnh, thành như hiện tại. Nguyên Phó giám đốc Sở Nội vụ TPHCM Đỗ Văn Đạo cho biết, việc chia tách thành nhiều đơn vị hành chính trong quá khứ xuất phát từ điều kiện, hoàn cảnh thực tế của đất nước thời điểm đó.

Ông Đỗ Văn Đạo nhớ lại, sau ngày thống nhất đất nước, vấn đề đi lại, thông tin liên lạc, giải quyết thủ tục hành chính mất nhiều thời gian, công sức và rất khó khăn. Việc một đơn vị hành chính cấp tỉnh có diện tích lớn trở thành bất cập cho công tác quản lý, điều hành, phục vụ người dân, doanh nghiệp thời điểm đó.

 "Ngày ấy, để đi từ TPHCM ra thị xã Long Khánh (nay là TP Long Khánh) với khoảng cách 80km mất hơn nửa ngày. Để gọi điện thoại từ TPHCM về quê tôi hay ra Hà Nội phải tới bưu điện, nhờ họ liên lạc qua số điện thoại, chờ 30-60 phút mới kết nối được. Đối với thủ tục hành chính, các cô, chú thư ký đánh máy sai một chữ là phải bỏ đi làm lại từ đầu, việc in ấn chậm, mất nhiều thời gian", ông Đỗ Văn Đạo kể.

Bối cảnh hiện tại đã khác biệt hoàn toàn so với lúc ấy bởi đường xá thuận lợi, các tuyến cao tốc đã hình thành, vấn đề đi lại của người dân để giải quyết thủ tục hành chính không còn là trở ngại. Ngoài ra, với việc ứng dụng khoa học công nghệ vào giải quyết thủ tục hành chính, khoảng cách về địa lý đối với lĩnh vực công gần như đã được xóa bỏ.

Do đó, nguyên lãnh đạo Sở Nội vụ TPHCM cho rằng, đây là thời điểm hợp lý và không thể chậm trễ hơn để thực hiện sáp nhập các tỉnh, thành.

Đối với riêng TPHCM, việc mở rộng địa giới hành chính sẽ giúp địa phương tìm kiếm động lực tăng trưởng mới, tạo điều kiện phát triển đúng tầm vóc của một trung tâm tài chính, kinh tế, dẫn dắt sự tăng trưởng của vùng và đóng góp lớn cho cả đất nước trong kỷ nguyên mới.

PGS.TS Võ Trí Hảo góp ý, trong trường hợp TPHCM thực hiện sáp nhập với một số tỉnh lân cận, địa phương sẽ tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trên một địa bàn có diện tích lớn. Khi đó, Thành ủy, UBND TPHCM nên chịu trách nhiệm quyết định các vấn đề lớn, quan trọng, các nhiệm vụ còn lại cần được tăng cường phân quyền, ủy quyền cho người đứng đầu các sở, ngành, đơn vị hành chính cấp cơ sở.

"Tôi nghĩ rằng mục tiêu lớn nhất trong việc sáp nhập, mở rộng địa giới hành chính của TPHCM là để thực hiện công tác quy hoạch, hoạch định phát triển bài bản, có hệ thống cho cả vùng. Ví dụ như việc thực hiện hệ thống metro, nếu không tính tới quy hoạch vùng thì chỉ kéo dài đến Suối Tiên như hiện tại rồi ngắt quãng, đứt khúc, giảm hiệu quả khai thác dự án, không có tính kết nối", PGS.TS Võ Trí Hảo nêu góc nhìn.

Về mặt kinh tế, việc sáp nhập cũng giúp TPHCM và các địa phương lân cận có thể bổ trợ, tương trợ lẫn nhau. Hàng hóa từ tỉnh, thành là trung tâm sản xuất công nghiệp có thể xuất khẩu qua cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ trong tương lai và các cảng lớn khác. TPHCM hiện tại cũng đóng vai trò cung cấp tài chính, dịch vụ để phục vụ sản xuất, công nghiệp và phát triển các ngành, lĩnh vực tạo ra giá trị.

Vừa qua, Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Ban Chỉ đạo đã ban hành kế hoạch tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Theo đó, trước ngày 30/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần thông qua nghị quyết sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã, Quốc hội thông qua nghị quyết sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Nội dung: Q.Huy

Thiết kế: Đức Bình