Lấn biển Cần Giờ: Từ ý tưởng đến tiến độ thi công thần tốc

Nửa năm sau ngày khởi công, mặt bằng dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ (TPHCM) đang thành hình. Theo các chuyên gia, dự án không chỉ là một công trình kiến tạo đô thị mà còn hiện thực hóa một tầm nhìn chiến lược được ấp ủ bởi nhiều thế hệ lãnh đạo thành phố.

Với tiến độ lấn biển "thần tốc", dự án được kỳ vọng đưa TPHCM thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, thiết lập một chuẩn mực mới về phát triển bền vững, hội tụ các tiêu chí Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG).

Thai nghén ý tưởng lấn biển

Theo các chuyên gia, khát vọng về một Cần Giờ phát triển văn minh đã hình thành từ sớm, gắn liền với các chương trình quy hoạch của TPHCM sau ngày thống nhất đất nước. Trong đó có vai trò định hướng của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

KTS Khương Văn Mười, nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TPHCM, kể lại những chuyến đi thực tế Cần Giờ đầy khó khăn cùng các lãnh đạo thành phố, trong đó có “chú Sáu Dân” - cách gọi thân mật cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

"Cả Cần Giờ khi đó là vùng biển mênh mông, địa hình phức tạp, chỉ có loe hoe vài cây cọ gai. Việc đi lại vô cùng vất vả, đi tàu mất cả buổi mới tới, hoặc phải đi xe hơi tới Vũng Tàu rồi dùng tàu qua. Ngay cả việc cập cảng Cần Giờ khi đó cũng rủi ro vì sóng to", KTS Khương Văn Mười nhớ lại.

Trong bối cảnh đó, ý tưởng về việc lấn biển, bơm cát để tạo vành đai và xây dựng bãi biển cho TPHCM đã được thai nghén. KTS Khương Văn Mười cho biết, chính ông đã vẽ vành đai, bơm cát và thiết kế cửa đập để Cần Giờ trở thành bãi biển của thành phố.

Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ là tài sản vô giá, đòi hỏi mọi công việc liên quan phải được cân nhắc kỹ và phải có sự chấp thuận của UNESCO. Những năm qua, mọi tác động đến Cần Giờ đều theo hướng vừa gìn giữ, bảo vệ, vừa phát triển.

Tuy nhiên, trong suốt nhiều năm, việc phát triển Cần Giờ không đạt được kết quả như mong đợi. Chính quyền các cấp trước đây cũng đã nỗ lực, nhưng chưa thể tạo ra đột phá.

Sau đó, thành phố giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc vẽ quy hoạch cho Cần Giờ, đề xuất dự án và khởi động lại. Quá trình này được thực hiện với sự tham gia của HĐND thành phố.

Theo PGS TS Phạm Văn Song, chuyên gia thủy lợi và môi trường, TPHCM là động lực tăng trưởng của cả nước. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của thành phố có phần chậm lại, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

"Tăng trưởng nếu chỉ dựa vào tài nguyên thì không thể có đột phá. Phải sắp xếp lại không gian phát triển. TPHCM cùng các đô thị lớn phải đóng vai trò đầu tàu dẫn dắt, kéo cả đất nước tăng trưởng 2 con số trong nhiều năm tới", PGS TS Phạm Văn Song chia sẻ.

Trong bối cảnh đó, việc lấn biển để phát triển Cần Giờ được coi là một trong những động lực tăng trưởng then chốt, tạo ra của cải, nguồn thu, giúp đất nước phát triển dựa trên đổi mới, sáng tạo và đột phá về công nghệ.

Giải bài toán nền đất yếu

"Tôi thực sự ngạc nhiên trước tốc độ thi công kỷ lục tại Cần Giờ", chuyên gia thủy lợi Phạm Văn Song chia sẻ trong chuyến thực địa công trường khu lấn biển vào giữa tháng 10.

Ông Song cho biết, dự án lấn biển Cần Giờ bắt đầu từ quy hoạch tổng thể năm 2004, đối diện với những thách thức kỹ thuật rất cao. Là người tham gia đánh giá dự án từ năm 2009, ông nhận định vấn đề địa chất là một trong những mối quan ngại lớn nhất.

Cần Giờ là vùng cửa biển với nền đất yếu. Địa chất hình thành bởi nhiều lớp trầm tích, phía trên là lớp cát pha bùn sét mềm dày 18-24m, bên dưới là các lớp sét, cát pha.

Tuy nhiên, các nhà khoa học đã tìm thấy điểm tương đồng quan trọng. Vùng địa chất Cần Giờ có sự hình thành tương tự khu vực giáp sông ở Bình Thạnh, nơi đã xây dựng thành công tòa nhà cao nhất Việt Nam - Landmark 81.

Bình Thạnh có tầng địa chất yếu phía trên dày khoảng 30m, trong khi Cần Giờ chỉ dày khoảng 20m. Đặc biệt, ở độ sâu 36-40m, cả hai khu vực đều xuất hiện lớp đất tốt, rắn chắc, lý tưởng để đặt móng công trình quy mô lớn.

Chủ đầu tư đã ứng dụng công nghệ xử lý đất nền ven biển được tư vấn bởi các chuyên gia quốc tế hàng đầu từ Hà Lan. Công nghệ này đã được ứng dụng thành công tại công trình Nhà máy VinFast 335ha ở Cát Hải, Hải Phòng.

"Cát được bơm vào, san gạt thành lớp dày phủ lên bề mặt bùn yếu, sau đó nén chặt và gia cố để nước thoát nhanh, giúp đất cố kết. Trên nền mặt bằng mới san lấp có hàng triệu ống thoát nước giúp quá trình ổn định nền diễn ra nhanh chóng", PGS TS Phạm Văn Song phân tích.

Về giải pháp nền móng, các công trình thấp tầng sẽ sử dụng móng cọc ép tới lớp đất tốt ở độ sâu 36-40m. Với công trình cao tầng, chủ đầu tư áp dụng giải pháp cọc khoan nhồi hoặc cọc barrette, mũi cọc đặt ở tầng đất chặt sâu hơn, 65-80m.

Điểm mấu chốt trong công nghệ lấn biển là giải pháp phun cát hiện đại kết hợp nguyên tắc cân bằng đào - đắp. Phần lớn vật liệu san lấp được lấy trực tiếp từ những khu vực mặt nước trong phạm vi quy hoạch rồi bồi đắp cho phần đất liền.

Cách làm này giúp tiết kiệm tài nguyên, hạn chế tối đa việc khai thác cát ngoài khơi, giải quyết mối lo ngại của các đơn vị tư vấn đánh giá tác động môi trường trước kia về việc hút cát từ ngoài khơi để san lấp.

Ngay từ khâu san lấp, tùy khu vực địa chất, các chuyên gia đã tính toán bù lún cụ thể từ 50cm đến 1,5m, kết hợp kế hoạch nạo vét định kỳ, đảm bảo độ ổn định lâu dài cho toàn dự án.

Với việc huy động đến 900 tàu hút cát và số lượng công nhân, thiết bị, nguyên vật liệu khổng lồ, dự án đang đạt tiến độ thi công ngoạn mục. 

Kỳ vọng đô thị ESG giữa rừng và biển

Theo chủ đầu tư dự án, Khu đô thị lấn biển Cần Giờ được định hướng phát triển theo tiêu chí ESG (môi trường - xã hội - quản trị) để trở thành biểu tượng sinh thái mới cho đô thị ven biển Việt Nam và thế giới, hướng tới kiến trúc và đô thị xanh theo xu hướng toàn cầu.

Về tiêu chí môi trường, dự án đặt mục tiêu phát triển đô thị biển, nhưng phải giữ được sinh quyển của Cần Giờ. KTS Khương Văn Mười ủng hộ khu đô thị được "điện khí hóa" hoàn toàn, sử dụng xe điện, năng lượng sạch...

Đồ án quy hoạch đã chừa lại một kênh ngăn giữa khu đô thị lấn biển mới với khu dân cư cũ, đồng thời có khúc quanh để đưa sình ra ngoài. Chủ đầu tư cũng cam kết thực hiện nghiêm các tiêu chuẩn xanh quốc tế, hướng tới việc tối ưu hóa từ vận hành, vật liệu xây dựng, cảnh quan đến xử lý nước thải đạt chuẩn.

Ngoài ra, dự án còn kết hợp giải pháp sinh thái như trồng rừng ngập mặn, bảo tồn và tái sinh hệ sinh thái, ứng phó biến đổi khí hậu. Khu vực biển hồ nhân tạo được thiết kế nhiều cửa thu - xả để kiểm soát chất lượng nước cùng hệ thống công trình kè chắn để kiểm soát bùn cát từ cửa sông đổ về theo mùa.

Về khía cạnh xã hội, dự án lấn biển Cần Giờ hướng đến xây dựng đô thị độc lập, văn minh. Theo KTS Khương Văn Mười, nếu trước đây khu đô thị Phú Mỹ Hưng đã từng là dẫn chứng về một cuộc sống có tổ chức, có sắp xếp khác tự phát ra sao, Cần Giờ sẽ là bước tiếp theo, ứng dụng công nghệ số cho cuộc sống.

"Khi hình thành, chúng ta sẽ có một khu đô thị kiểu mẫu và chuẩn mực cho các khu đô thị khác, kéo cả một nền kinh tế và khu vực đi lên", KTS Khương Văn Mười nhận định.

Thay vì chỉ đáp ứng nhu cầu nhà ở, khu đô thị sẽ kiến tạo môi trường sống, gồm cả nhà, xã hội, giải trí, nghỉ dưỡng...

Theo PGS TS Phạm Văn Song, các nhà khoa học thừa nhận bất kỳ tác động nào đến thiên nhiên đều có ảnh hưởng. Tuy nhiên, lợi ích mà dự án mang lại lớn hơn rất nhiều lần so với tác động tiêu cực. Quan trọng hơn, dự án lấn biển Cần Giờ mang lại động lực tăng trưởng rất lớn cho TPHCM và cả nước.