NHÓM QUÂN SỰ TIẾP SỨC CHO QUÂN ĐỘI NGA TRONG TRẬN CHIẾN GIÀNH CHẢO LỬA DONBASS

Quân đội Nga dường như đặt kỳ vọng vào các chiến binh của lực lượng quân sự tư nhân Wagner trong cuộc chiến ở miền Đông Ukraine, trong bối cảnh lực lượng chính quy của Nga bị kéo căng sau một năm chiến sự ác liệt.

Tháng 11/2022, tỷ phú Yevgeny Prigozhin khai trương trụ sở tập đoàn quân sự tư nhân Wagner tại thành phố Saint Petersburg của Nga. Đây là trụ sở chính thức đầu tiên của Wagner, cũng đánh dấu lần đầu tiên tập đoàn này công khai hoạt động tại Nga sau nhiều năm được cho là có liên quan đến chiến dịch quân sự của Nga ở nước ngoài. Việc mở trụ sở Wagner được xem là bước tiếp theo của tỷ phú Prigozhin nhằm thể hiện vai trò công khai hơn trong việc định hình chính sách quốc phòng của Nga.

"Sứ mệnh của Trung tâm Wagner nhằm cung cấp một môi trường thoải mái để tạo ra những ý tưởng mới cải thiện năng lực phòng thủ của Nga", ông Prigozhin tuyên bố tại lễ khai trương trụ sở.

Ngay trong ngày làm việc đầu tiên tại trụ sở mới, Wagner đã thảo luận về tình hình chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine. Cuộc chiến ở Ukraine, đặc biệt tại mặt trận miền Đông, đã cho thấy rõ hơn vai trò của Wagner trong việc thực hiện các sứ mệnh quân sự của Nga ở nước ngoài.

"Đầu bếp" của Tổng thống Putin

Tỷ phú Prigozhin sinh năm 1961 tại Leningrad, tốt nghiệp một trường thể thao năm 1977 và trở thành một vận động viên trượt tuyết. Tuy nhiên, sự nghiệp làm vận động viên trượt tuyết của ông đổ vỡ từ năm 1981 sau khi bị kết án 12 năm tù vì cáo buộc gian lận và một số tội danh khác.

Ông Prigozhin được phóng thích sớm vào năm 1990. Sau thời gian này, ông có thời gian ngắn trở lại với sự nghiệp trượt tuyết với công việc của một huấn luyện viên tại một trường thể dục thể thao ở Leningrad. Năm 1990, ông cũng theo học Học viện Y dược Leningrad và sau đó là Học viện Y dược Saint Petersberg nhưng bị đình chỉ.

Đến những năm 1990, người đàn ông này mở một quán cà phê - đồ ăn nhanh và tiếp đó là chuỗi cửa hàng thực thẩm và nhà hàng hạng sang ở St. Petersburg và Moscow. Thực khách của nhà hàng Prigozhin bao gồm nhiều quan chức cấp cao, trong đó có Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ông Putin từng mời cựu Tổng thống Pháp Jacques Chirac và cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush ăn tối tại một trong các nhà hàng của ông Prigozhin.

Có thể là chính là lý do khiến ông Prigozhin được đặt biệt danh là "đầu bếp của Putin". Ông cũng được cho là có mối quan hệ gần gũi với Tổng thống Putin.

Sự nghiệp của Prigozhin đạt đến đỉnh cao vào năm 2012 khi công ty của ông ký được hợp đồng cung cấp thực phẩm cho các trường học ở thủ đô Moscow. Nhờ mối quan hệ với Bộ Quốc phòng Nga, công ty của ông Prigozhin cũng ký được hợp đồng 2 năm trị giá 1,6 tỷ USD cung cấp thực phẩm cho binh sĩ Nga. Ông cũng lập ra tập đoàn Wagner chuyên cung cấp binh sĩ tư nhân tham gia các chiến dịch quân sự ở nhiều nơi trên thế giới.

Tầm ảnh hưởng của ông Prigozhin còn mở rộng đến lĩnh vực dầu khí. Các công ty của ông Prigozhin được cho là hưởng phần trăm doanh thu dầu khí từ Syria để đổi lại việc bảo vệ các giếng dầu của Syria khỏi phiến quân Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).

"Cái gai" trong mắt phương Tây

Tập đoàn Wagner được thành lập vào năm 2014. Tính đến tháng 4/2022, tập đoàn này có khoảng 8.000 nhân sự. Phương Tây coi Wagner là lực lượng "lính đánh thuê" của Nga và áp đặt nhiều biện pháp nhằm kiểm soát hoạt động của Wagner và trừng phạt tổ chức này.

Trong những năm qua, các nhóm Wagner đã hoạt động tích cực ở Syria, Libya, Cộng hòa Trung Phi, Sudan, Mozambique, Mali, cũng như Ukraine. Tỷ phú Prigozhin đã mô tả Wagner là một lực lượng hoàn toàn độc lập với máy bay, xe tăng, tên lửa và pháo binh riêng.

Tướng Pierre Schill, Tư lệnh lục quân Pháp, mô tả các chiến binh Wagner là những tay súng đáng gờm. "Wagner đang phát đi thông điệp rằng khi chúng ta phải đối mặt với lực lượng này ở nơi nào đó, họ sẵn sàng trả giá rất đắt bằng máu để đạt được mục tiêu và sẽ là một đối thủ đáng gờm", tướng Schill tuyên bố.

Tướng Pháp nhận định các tổ chức quân sự tư nhân như Wagner sẽ ngày càng phát triển mạnh và chiếm vị trí quan trọng trong tương lai, nhưng không phải tổ chức nào cũng hoạt động hiệu quả như Wagner - tổ chức mà ông Schill cho là được hưởng "sự hậu thuẫn từ chính quyền", ám chỉ mối quan hệ được cho là gần gũi giữa tỷ phú Prigozhin với Tổng thống Putin.

Năm 2018, Bộ Tư pháp Mỹ đã truy tố 13 công dân và 3 công ty Nga, cáo buộc họ can thiệp vào tiến trình chính trị và bầu cử tổng thống của Mỹ. Trong số này có tỷ phú Prigozhin. Điện Kremlin sau đó đã lên tiếng bác bỏ cáo buộc của Washington.

Tháng 1/2023, người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby tuyên bố Mỹ coi Wagner là "tổ chức tội phạm xuyên quốc gia", cáo buộc lực lượng này "thực hiện những hành vi tàn bạo và vi phạm nhân quyền trên diện rộng". Trước đó, Nhà Trắng cáo buộc Wagner nhận một lô vũ khí từ Triều Tiên để hỗ trợ lực lượng Nga ở Ukraine. Cả lãnh đạo Wagner và Triều Tiên đều phủ nhận điều này.

Tỷ phú Prigozhin đã gửi thư cho người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng với nội dung: "Gửi ông Kirby, ông có thể làm rõ tội ác PMC Wagner mắc phải là gì hay không?".

Mỹ đã áp đặt các biện pháp hạn chế thương mại với Wagner vào năm 2017 và áp thêm một lần nữa vào tháng 12/2022 nhằm hạn chế quyền tiếp cận vũ khí của tập đoàn quân sự tư nhân này. Liên minh châu Âu (EU) cũng áp đặt các biện pháp trừng phạt của khối đối với Wagner vào tháng 12/2021.

Nguồn lực cho cuộc chiến tiêu hao

Theo Catrina Doxsee, chuyên gia nghiên cứu về Wagner tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, Wagner lần đầu tiên tham gia cuộc xung đột Ukraine - Nga vào năm 2014, khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea. Mỹ ước tính Wagner đang chi khoảng 100 triệu USD mỗi tháng cho cuộc chiến tại Ukraine và đã nhận vũ khí từ một số nước, bao gồm rocket và tên lửa.

Mỹ ước tính Wagner có khoảng 50.000 thành viên chiến đấu ở Ukraine, bao gồm 10.000 nhà thầu và 40.000 tù nhân do tập đoàn này tuyển mộ. Chuyên gia Doxsee cũng cho rằng, khoảng 40.000 chiến binh thuộc lực lượng Wagner được cho là từng bị kết án. Một đoạn video lan truyền trên mạng cho thấy tỷ phú Prigozhin từng kêu gọi các tù nhân tham gia lực lượng Wagner.

Ông Prigozhin đã đi thăm các nhà tù ở Nga để chiêu mộ các chiến binh, hứa hẹn sẽ ân xá cho các tù nhân nếu họ sống sót sau nửa năm làm nhiệm vụ ở tiền tuyến Ukraine. Gần đây, ông đã đăng một video chúc mừng nhóm tù nhân đầu tiên được ân xá chính thức và có quyền rời khỏi công ty.

Wagner bắt đầu tuyển mộ tù nhân Nga vào mùa hè năm 2022. Wagner được cho là đã tuyển mộ 40.000-50.000 tù nhân từ các nhà tù trên khắp nước Nga, tuy nhiên số lượng tù nhân được tuyển để tham gia chiến dịch quân sự tại Ukraine đã giảm gần đây. Số liệu do Cơ quan Nhà tù Nga mới công bố cho thấy, số tù nhân trong các nhà tù chỉ giảm 6.000 người trong khoảng thời gian từ tháng 11/2022 đến tháng 1/2023, thấp hơn nhiều so với mức giảm 23.000 tù nhân trong giai đoạn từ tháng 9-10/2022.

Ông Prigozhin đầu tháng này thông báo, Wagner ngừng hoàn toàn việc tuyển mộ tù nhân vào tổ chức này. Một số lý do được đưa ra cho quyết định này gồm số lượng tù nhân đăng ký tham chiến sụt giảm, Bộ Quốc phòng Nga có thể đã can thiệp, hoặc chiến dịch quân sự tại Ukraine có thể khiến nguồn tài chính của Wagner gặp khó khăn. Ngoài ra, ông Prigozhin có thể đã được thông báo rằng, cách thức tác chiến của Wagner không còn phù hợp với các ưu tiên của Nga trên chiến trường.

Các thành viên của Wagner đã sát cánh cùng quân chủ lực Nga trong nhiều nhiệm vụ và đóng vai trò lớn trong các chiến dịch giành quyền kiểm soát các thành phố ở Ukraine. Tập đoàn Wagner đóng một vai trò ngày càng quan trọng trong chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine khi quân đội chính quy của Nga bị cho là tiêu hao nặng nề và mất quyền kiểm soát một số vùng lãnh thổ mà Nga từng giành quyền kiểm soát trước đó.

Trận chiến giành chảo lửa Bakhmut

Lực lượng Wagner đã giành được một số thành tựu như kiểm soát các thành phố nhỏ gồm Soledar và những ngôi làng bỏ hoang xung quanh Bakhmut ở miền Đông Ukraine, tuy nhiên thành tựu này đạt được với sự hỗ trợ của pháo binh từ các lực lượng chính quy Nga và phải trả giá bằng hàng trăm thương vong trong mỗi trận chiến.

Lực lượng Nga đang dồn nguồn lực đáng kể, bao gồm cả nhân lực và khí tài, tới thành phố Bakhmut với quyết tâm giành quyền kiểm soát pháo đài chiến lược ở miền Đông Ukraine. Các cuộc giao tranh khốc liệt nhất đang nổ ra tại Bakhmut và đây được xem là mặt trận đẫm máu nhất tại Ukraine hiện nay. Việc kiểm soát Bakhmut sẽ mang lại cho Nga chiến thắng mang tính biểu tượng, đồng thời phục vụ cho mục tiêu cuối cùng của Nga là giành được toàn bộ khu vực Donbass, miền Đông Ukraine.

Vai trò của lực lượng Wagner tại Bakhmut có ý nghĩa quan trọng đối với chiến dịch quân sự của Nga. Sự hiện diện của các chiến binh Wagner là nguồn bổ sung kịp thời để lực lượng Nga tiếp tục cuộc tiến công không chỉ ở Bakhmut, mà còn các mặt trận khác tại Donbass. Điều này càng cần thiết hơn trong bối cảnh quân đội chính quy Nga bị tổn thất đáng kể trong các cuộc giao tranh với Ukraine suốt nhiều tháng qua và buộc phải lui về phòng thủ tại một số khu vực quan trọng.

Ông Prigozhin ngày 24/2 tuyên bố các đơn vị tấn công của Wagner đã kiểm soát Berkhivka, ngôi làng ở ngoại ô thành phố Bakhmut. Berkhivka cách ngoại ô Bakhmut khoảng 3km về phía tây bắc, không xa so với Paraskovyevka, nơi Wagner đã tuyên bố kiểm soát hôm 17/2. Ngày 25/2, ông Prigozhin tiếp tục thông báo Wagner đã giành được quyền kiểm soát hoàn toàn khu vực Yagodnoye ở phía bắc Bakhmut. Nhà lãnh đạo Wagner cũng xác nhận lực lượng này kiểm soát hoàn toàn Paraskovievka - khu vực có tầm quan trọng chiến lược, có thể giúp Nga triển khai thế gọng kìm bao vây quân đội Ukraine ở Bakhmut. Đây đều là những mặt trận khốc liệt, ghi nhận các cuộc giao tranh dữ dội với tổn thất nặng nề của cả hai bên.

Các chiến binh Wagner được xem là lực lượng chủ lực trong các cuộc tiến công của Nga ở Bakhmut. Giới quan sát phương Tây cho rằng lực lượng Wagner có thể giúp Nga duy trì thế trận tiến công ở Bakhmut và các mặt trận khác ở miền Đông Ukraine trong bối cảnh Nga đang gặp nhiều khó khăn. Lực lượng Wagner thậm chí được coi là hy vọng khả quan nhất của Nga ở thời điểm hiện tại, giúp Moscow tin vào một chiến thắng ở chiến trường miền Đông Ukraine.

Rạn nứt với quân đội Nga?

Trong khi chiến dịch quân sự của Nga tại miền Đông Ukraine đang nóng lên từng ngày, những rạn nứt giữa lực lượng Wagner, đặc biệt là lãnh đạo Yevgeny Prigozhin, với quân đội Nga bắt đầu xuất hiện và ngày càng có xu hướng khoét sâu hơn.

Ngày 22/2, ông Prigozhin đăng một bức ảnh chụp hàng chục thi thể của binh sĩ Wagner, mô tả họ là những người đã thiệt mạng chỉ trong một ngày tham chiến. Ông chỉ trích giới chức quân sự Nga vì không cung cấp đủ đạn dược cho lực lượng Wagner trong trận chiến khốc liệt ở mặt trận Donbass. Theo ông, việc thiếu đạn dược đã khiến Wagner chịu thiệt hại nặng nề khi giao tranh với Ukraine ở chảo lửa Bakhmut, đồng thời nói thêm rằng thương vong của Wagner lẽ ra ít hơn 5 lần nếu được cung cấp đầy đủ đạn dược.

Ông Prigozhin cáo buộc một số quan chức Nga đã từ chối chuyển đạn dược cho các thành viên Wagner để thực hiện nhiệm vụ chiến đấu ở Ukraine. Ông trùm Wagner cho biết, năng lực sản xuất quân sự của Nga hiện đã đủ để cung cấp cho các lực lượng chiến đấu ở tiền tuyến, do vậy những khó khăn về nguồn cung vũ khí mà cấp dưới của ông đang gặp phải là kết quả của những quyết định có chủ ý. Đáp lại, Bộ Quốc phòng Nga bác bỏ tuyên bố của ông Prigozhin rằng Wagner không được cấp đủ đạn dược, đồng thời cảnh báo những nỗ lực làm chia rẽ nội bộ Nga là phản tác dụng và chỉ có lợi cho đối thủ.

Giới quan sát nhận định, những cáo buộc của ông Prigozhin đã cho thấy mâu thuẫn trong nội bộ lực lượng Nga tham gia chiến dịch quân sự ở Ukraine. Xung đột giữa ông Prigozhin và giới chức quân sự Nga đã bùng phát trong nhiều tuần, khi các chiến binh Wagner dường như giành được một số lãnh thổ ở Ukraine sau nhiều tháng rút lui của quân đội chính quy.

Những thành công của Wagner, bao gồm việc giành quyền kiểm soát thành phố Soledar, đã phải trả giá đắt. Wagner trong nhiều tháng đã dẫn đầu cuộc tiến công vào thành phố Bakhmut, nơi các quan chức Ukraine gọi là mặt trận "đẫm máu nhất" trên tiền tuyến, nhưng lực lượng này bị tổn thất nặng nề ở đó, trong khi ông Priogzhin không thể bổ sung quân dễ dàng như năm ngoái bằng cách tuyển mộ các tù nhân.

Các nhà phân tích nhận định, sự bùng nổ của ông Priogzhin cho thấy nhà lãnh đạo Wagner dường như cảm thấy bị tuyệt vọng và mất vị thế. Theo Tatiana Stanovaya, một học giả tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, sự gay gắt của ông Priogzhin có thể là nỗ lực nhằm thu hút sự chú ý của Tổng thống Putin, người có khả năng tác động tới các quan chức quân đội Nga để giải quyết những vướng mắc hiện nay của lực lượng Wagner.

Thành Đạt

Theo Washington Post, AFP, ABC