Avdiivka sụp đổ, Nga giáng đòn mạnh vào mắt xích miền Đông Ukraine

Cuộc chiến khốc liệt

Tướng cấp cao của Ukraine, Oleksandr Syrsky, ngày 17/2 tuyên bố quân đội Ukraine đã rút khỏi thành phố tiền tuyến phía đông Avdiivka.

Điều này cho phép Nga giành được chiến thắng lớn nhất trên chiến trường trong nhiều tháng và giáng một đòn mạnh vào lực lượng bị dàn trải và thiếu vũ khí của Ukraine khi cuộc xung đột chuẩn bị bước sang năm thứ 3.

Tướng Syrsky cho biết ông đã ra lệnh cho quân đội Ukraine rút lui "để tránh bị bao vây và bảo toàn tính mạng cũng như sức khỏe của các quân nhân".

Avdiivka - nơi từng là một thành phố với 30.000 dân trước khi bị biến thành đống đổ nát - nằm trong khu vực bị quân đội Nga bao vây ở phía bắc, phía đông và phía nam. Trong những tháng gần đây, lực lượng Nga đã dần dần tiến lên thông qua các cuộc tấn công không ngừng nghỉ, theo thế gọng kìm.

"Khả năng bảo toàn lực lượng là nhiệm vụ quan trọng nhất đối với chúng tôi", Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu hôm 17/2 tại Hội nghị An ninh Munich. Ông nói thêm rằng quân đội Ukraine đã gặp trở ngại do thiếu đạn dược trong bối cảnh hỗ trợ quân sự của phương Tây cho Kiev ngày càng giảm.

Avdiivka là vùng ngoại ô của thành phố Donetsk do Nga kiểm soát. Thành phố này đã trải qua 8 năm xung đột cường độ thấp liên tục ở phía đông và sau đó là gần 2 năm trải qua các cuộc tấn công toàn diện của quân đội Nga sau khi Moscow mở chiến dịch quân sự tại Ukraine vào tháng 2/2022.

Cuộc tấn công lớn vào Avdiivka bắt đầu vào tháng 10 năm ngoái, khi Nga tung một số tiểu đoàn tới rìa thành phố và pháo kích vào khu vực này cả ngày lẫn đêm.

Sau khi bị giữ chân ở ngoại ô thành phố trong nhiều tháng, quân đội Nga đã đột nhập vào các khu dân cư vào cuối tháng 1 năm nay, vượt qua các công sự của Ukraine bằng cách di chuyển qua các đường hầm dưới các đường phố ở phía đông nam Avdiivka. Đầu tuần này, Nga đã cắt đứt con đường tiếp tế chính của Ukraine vào thành phố, sau đó tiến đến gần một nhà máy than cốc từng là pháo đài kháng chiến.

Theo các chuyên gia quân sự, cùng với chiến thuật của Nga ở Ukraine, Moscow đã tấn công Avdiivka và biến nơi này thành đống đổ nát, sau đó gửi hết đợt quân này đến đợt quân khác khiến hàng nghìn người chết và bị thương. Ông Zelensky cho biết cứ mỗi binh sĩ Ukraine thiệt mạng, sẽ có 7 binh sĩ Nga thiệt mạng.

"Tôi có thể nói rằng phương châm tấn công của họ là: "Chúng tôi có nhiều người hơn đối phương có đạn dược, tên lửa và đạn pháo"", Tykhyi, một binh sĩ của Lực lượng Vệ binh Quốc gia Ukraine ở Avdiivka, cho biết vào cuối tháng 12 năm ngoái.

Nga đã phải chịu tổn thất lớn về người và khí tài kể từ khi bắt đầu tấn công vào thành phố Avdiivka, nơi khoảng 1.000 dân thường vẫn bám trụ bất chấp những nỗ lực của chính quyền Donetsk nhằm thuyết phục họ rời đi. Hồi tháng 12 năm ngoái, giới chức Mỹ ước tính quân đội Nga đã phải chịu hơn 13.000 thương vong dọc trục Avdiivka-Novopavlivka chỉ trong vài tuần.

Nga bắt đầu cuộc tấn công vào thành phố Avdiivka với thiết giáp hạng nặng nhưng chịu tổn thất nặng nề, một phần là do các cuộc tấn công chính xác bằng máy bay không người lái của Ukraine. Gần đây hơn, họ đã thay đổi chiến thuật, gửi hàng chục tiểu đội bộ binh nhỏ vào thành phố để chiến đấu ở cự ly gần.

Quân đội Ukraine từng thừa nhận vào cuối năm ngoái rằng việc tập trung lực lượng của Nga cuối cùng sẽ chiếm ưu thế. Sau đó, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, Tướng Valery Zaluzhnyi, nói rằng "đối phương có khả năng tập trung lực lượng, bao gồm pháo binh và không quân, theo mọi hướng. Và họ có thể duy trì điều đó trong 2-3 tháng nữa, khi đó thành phố Avdiivka sẽ chịu chung số phận với Bakhmut, cuối cùng đã thất thủ vào mùa xuân.

Cuối cùng, lực lượng đông đảo của Nga, cùng với ưu thế trên không, đã khiến việc phòng thủ thành phố Avdiivka trở nên bất khả thi và đe dọa bao vây các lữ đoàn Ukraine bảo vệ thành phố. Tổng tư lệnh mới của Ukraine, Tướng Oleksandr Syrskyi, đã ra lệnh rút quân, và theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh, "tỷ lệ tiến quân cận biên của Nga trong và xung quanh Avdiivka cho thấy các lực lượng Ukraine đang tiến hành một cuộc rút quân tương đối có kiểm soát khỏi Avdiivka".

Việc Ukraine rút lui về các tuyến phòng thủ thuận lợi hơn dường như đã phải trả giá đắt khi các đơn vị Nga đang kiểm soát một số tuyến đường. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cảnh báo rằng "các lực lượng Ukraine có thể phải ổn định tiền tuyến bằng cách phản công trong khu vực mà lực lượng Nga đang cố gắng bao vây lực lượng ở Avdiivka để tiến hành rút quân có trật tự".

Theo CNN, có những dấu hiệu cho thấy không phải tất cả các đơn vị Ukraine đều có thể thoát khỏi "sợi dây thòng lọng" ngày càng thắt chặt.

Oleksandr Tarnavskyi, Chỉ huy nhóm Tavria bảo vệ khu vực Avdiivka, cho biết việc rút quân được thực hiện theo kế hoạch, "tuy nhiên, một số quân nhân Ukraine đã bị bắt làm tù binh ở giai đoạn cuối của chiến dịch, dưới sức ép từ lực lượng vượt trội của đối phương".

Ông Tarnavskyi thừa nhận Ukraine không có lựa chọn nào khác ngoài việc rút lui, do Nga có lợi thế về hỏa lực và số lượng binh sĩ mà Nga sẵn sàng tung vào trận chiến.

Theo ISW, Ukraine sẽ hy vọng việc họ rút quân đến các vị trí đã được chuẩn bị sẵn và phòng thủ tốt hơn sẽ ngăn cản bước tiến của Nga, vì Nga "có thể sẽ phải chịu tổn thất đáng kể nếu quyết định tấn công trực diện vào các vị trí này của Ukraine trên các bãi đất trống".

Mặc dù vậy, tình hình chung ở khu vực này vẫn rất khó khăn và Ukraine đang phải đối mặt với một số trận chiến rất khó khăn phía trước.

Hiện vẫn còn những khu vực khác ở Donetsk và Kharkov nơi lực lượng Ukraine đang phải chịu áp lực. Nga gần đây đã giành được nhiều bước tiến xung quanh Mariinka, phía nam Avdiivka. Họ đang kiểm soát những vùng đất hoang đô thị nơi đã trở thành một trận chiến tiêu hao khốc liệt.

Đòn giáng mạnh của Nga

Sự thất thủ của Avdiivka, thành phố từng là nơi sinh sống của khoảng 30.000 người nhưng giờ trở thành một đống đổ nát, là thắng lợi lớn đầu tiên mà lực lượng Nga đạt được kể từ tháng 5 năm ngoái.

Sau khi đẩy lùi một cuộc phản công của Ukraine vào mùa hè và mùa thu, lực lượng Nga trong những tuần gần đây đã tăng cường tấn công trên gần như toàn bộ chiều dài của mặt trận dài 1.000km.

Việc Nga tuyên bố kiểm soát hoàn toàn Avdiivka là một đòn giáng chiến lược và mang tính biểu tượng đối với quân đội Ukraine.

Avdiivka là thành trì phòng thủ của Ukraine ở khu vực Donetsk, bảo vệ một số vị trí quân sự quan trọng của Ukraine ở xa hơn về phía tây và khiến thành phố Donetsk do Nga kiểm soát gần đó luôn bị đe dọa.

Việc kiểm soát Avdiivka cũng có thể tạo ra cơ hội cho Nga. Lực lượng của họ tiếp theo có thể hướng tầm nhìn tới các thành phố chiến lược như Pokrovsk, cách đó khoảng 48km về phía tây bắc, một trung tâm hậu cần cho quân đội Ukraine.

Điều đó cũng sẽ đưa Nga tiến một bước nhỏ gần hơn tới mục tiêu kiểm soát toàn bộ khu vực Donetsk, nơi Moscow tuyên bố đã sáp nhập nhưng không kiểm soát hoàn toàn.

Ngay cả khi các phòng tuyến của Ukraine ổn định ở phía sau Avdiivka, việc thành phố này rơi vào tầm kiểm soát của Nga sẽ cho phép quân đội Moscow di chuyển binh lính và trang thiết bị của mình hiệu quả hơn khi tiến về các hướng khác.

"Avdiivka là một cứ điểm rất quan trọng trong hệ thống phòng thủ của Ukraine, bởi vì khu vực này bảo vệ Pokrovsk, một trung tâm hậu cần cho quân đội Ukraine", Mykola Bielieskov, nhà phân tích quân sự tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia ở Ukraine, nhận định.

Theo ông, "việc nắm quyền kiểm soát Avdiivka có thể mở ra cơ hội cho Nga".

Bộ Quốc phòng Nga hôm 17/2 cho biết Ukraine đã mất 1.500 quân trong 24 giờ trước khi Nga kiểm soát hoàn toàn thành phố Avdiivka. Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố sau khi kiểm soát Avdiivka, các lực lượng Nga sẽ tiếp tục tấn công nhằm "tiếp tục kiểm soát hơn nữa Cộng hòa Nhân dân Donetsk (tự xưng) khỏi những người theo chủ nghĩa dân tộc Ukraine".

"Việc (Nga) kiểm soát Avdiivka giúp đẩy tiền tuyến ra xa khu vực Donetsk, nhờ đó bảo vệ đáng kể khu vực này khỏi các cuộc tấn công của Kiev", Bộ Quốc phòng Nga nhấn mạnh.

Việc kiểm soát hoàn toàn Avdiivka, bước tiến lãnh thổ lớn nhất của Nga kể từ khi tuyên bố kiểm soát thành phố Bakhmut vào tháng 5 năm ngoái, cũng có thể trở thành một điểm đáng chú ý đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin khi ông đang tranh cử trong cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào ngày 17/3.

Một số nhà tuyên truyền của Điện Kremlin đã ca ngợi chiến thắng quân sự ở Avdiivka là thắng lợi quan trọng nhất của toàn bộ cuộc chiến.

Avdiivka từng là biểu tượng cho sự kháng cự của Ukraine kể từ khi các lực lượng mà Kiev cáo buộc do Nga hậu thuẫn lần đầu tiên cố gắng tìm cách kiểm soát thành phố này vào năm 2014. Ngoài ra, sự thất thủ của Avdiivka có thể ảnh hưởng đến tinh thần của quân đội Ukraine.

Những người lính chiến đấu ở Avdiivka từng lên tiếng về tình trạng kiệt sức và đôi khi không hiểu rõ về chiến lược quân sự của Ukraine trong bối cảnh cuộc xung đột vẫn tiếp tục kéo dài.

Theo New York Times, sự thất thủ của Avdiivka là dấu hiệu mới nhất cho thấy lực lượng Nga đã nắm chắc thế chủ động trên chiến trường sau khi chiến dịch phản công mùa hè của Ukraine không đạt được hầu hết các mục tiêu.

Quân đội Nga đã nắm quyền kiểm soát Marinka, một thị trấn nhỏ phía tây nam Avdiivka, vào khoảng đầu năm nay như một phần trong hàng loạt cuộc tấn công cục bộ mà Moscow phát động vào mùa thu năm ngoái ở miền Đông Ukraine.

Giao tranh ác liệt cũng đã diễn ra gần Kupiansk, một thành phố nhỏ cách biên giới với Nga khoảng 40km. Sau nhiều tháng bị bắn phá ác liệt khiến khu vực này bị tàn phá nặng nề, hầu hết người dân buộc phải sơ tán.

Lực lượng Nga cũng giành lại quyền kiểm soát những vùng đất nhỏ ở phía nam mà quân đội Ukraine đã phải vất vả mới giữ được trong giai đoạn đỉnh điểm của cuộc phản công mùa hè, đạt được tiến triển xung quanh làng Robotyne.

Dmytro Lykhovii, người phát ngôn của quân đội Ukraine, hôm 15/2 cho biết Nga hiện có nhiều quân ở đó hơn xung quanh Avdiivka, cho thấy Robotyne là mục tiêu chính của Điện Kremlin.

Hiện vẫn còn phải xem quân đội Ukraine, trong bối cảnh không có nhân lực và thiếu đạn dược, sẽ có thể giữ vững các thị trấn này trước các cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Nga ở mức độ nào, hay liệu họ có phải rút lui về các vị trí phòng thủ tốt hơn hay không.

Tại Bakhmut, quân đội Ukraine đã cố thủ trong nhiều tháng và cố gắng gây ra thương vong nhiều nhất có thể cho lực lượng Nga, nhưng đồng thời Kiev cũng phải gánh chịu tổn thất nặng nề. Nhiều chuyên gia quân sự và binh sĩ Ukraine cho biết động thái này đã làm cạn kiệt các nguồn lực quan trọng của Ukraine trước cuộc phản công.

Tướng Syrsky, chỉ huy lực lượng trên bộ của Ukraine vào thời điểm đó, đã bị chỉ trích vì quyết định này. Việc rút lui nhanh chóng khỏi Avdiivka hoàn toàn trái ngược với chiến lược của ông ở Bakhmut. Ông tuyên bố hôm 17/2 rằng "tính mạng của quân nhân có giá trị lớn nhất".

Vấn đề lớn của Ukraine hiện nay là nước này đang bảo vệ tiền tuyến dài 1.000km với tình trạng thiếu đạn pháo và các loại đạn dược khác thường xuyên, vì gói viện trợ quân sự trị giá 60 tỷ USD của Mỹ đã bị trì hoãn tại Quốc hội kể từ tháng 12 và châu Âu đang gặp khó khăn trong việc thực hiện những gì họ đã cam kết.

Ngoài ra, các đơn vị mạnh hơn của Ukraine đã chiến đấu gần như không ngừng nghỉ trong hai năm, trong khi Nga huy động thêm 300.000 quân để tăng ưu thế về quân số.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đổ lỗi cho các nước phương Tây về việc cho phép Nga "chiếm thế thượng phong" ở Avdiivka. Ông cho rằng việc phương Tây không viện trợ vũ khí, đặc biệt là pháo binh và vũ khí tầm xa, khiến Ukraine không thể bảo vệ thành phố quan trọng này.

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho biết Kiev đã rút ra một số bài học từ việc mất Avdiivka, cụ thể là tầm quan trọng của hệ thống phòng không, vũ khí tầm xa, đạn pháo và công sự.

"Cần có các hệ thống phòng không hiện đại để đối phương không thể sử dụng bom dẫn đường. Cần có vũ khí tầm xa để tiêu diệt đội hình của đối phương. Cần có đạn pháo", ông Umerov cho biết.

Ukraine đang nhanh chóng thích nghi với một lập trường phòng thủ tích cực mới để tiếp tục làm suy yếu lực lượng Nga. Nhưng Kiev chỉ có thể giành chiến thắng trong trận chiến ở miền Đông, cũng như trên khắp chiến tuyến, nếu có sự thay đổi từng bước về công nghệ và sự hỗ trợ mạnh hơn của khí tài do phương Tây cung cấp.

Sự xuất hiện của máy bay chiến đấu F-16 ít nhất sẽ làm nghiêng đi sự cân bằng trên bầu trời, nhưng các hệ thống tên lửa tầm xa nhằm tấn công hậu phương Nga cũng là một nhu cầu cấp thiết và là điều mà nhiều chính phủ phương Tây vẫn chưa sẵn sàng cung cấp do lo ngại nguy cơ leo thang xung đột với Nga.

Theo New York Times, CNN, Kyiv Post, Newsweek