Tín hiệu tích cực với người khuyết tật

Đầu tháng trước, báo Dân trí đưa tin Bộ Nội vụ đề xuất miễn giảm tiền đóng Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) cho doanh nghiệp khi tuyển dụng người khuyết tật (NKT). Theo đó, mức đóng BHTN giảm từ 1% xuống 0% trong tối đa 12 tháng. Đây là tín hiệu tích cực bên cạnh các ưu đãi về thuế thu nhập hiện có đối với doanh nghiệp sử dụng lao động là NKT.

Đọc tin, tôi thấy vui vì có thêm niềm hy vọng mới về cơ hội việc làm cho NKT Việt Nam. Tuy nhiên, cần thẳng thắn nhìn nhận rằng miễn giảm BHTN, dù có ý nghĩa, chỉ là một trong các giải pháp hỗ trợ, tạo thêm cơ hội làm việc cho NKT. Khoản tiết kiệm chi phí này - đối với nhiều doanh nghiệp – có thể chưa đủ để phá vỡ những rào cản đang tồn tại trong suy nghĩ của một bộ phận người sử dụng lao động.

Lâu nay, nhiều doanh nghiệp ngần ngại tuyển dụng NKT vì lo lắng rủi ro về năng suất hoặc chi phí đầu tư, điều chỉnh môi trường làm việc. Với chính sách mới, chi phí của doanh nghiệp sẽ được tiết giảm, dù rất nhỏ. Qua đó khuyến khích doanh nghiệp cân nhắc tuyển dụng NKT thay vì loại bỏ họ ngay từ đầu, mở ra cánh cửa để doanh nghiệp nhìn thấy NKT là một phần của giải pháp lao động chứ không chỉ đơn thuần là trách nhiệm xã hội.

Thực tế lâu nay nhiều doanh nghiệp lo ngại phải đầu tư thêm cơ sở vật chất để cải thiện môi trường làm việc phù hợp cho NKT. Chi phí xây dựng đường dốc, lắp đặt thang máy, điều chỉnh nhà vệ sinh, hoặc mua sắm phần mềm hỗ trợ. Những khoản đầu tư này thường vượt xa khoản tiết kiệm từ giảm BHTN. Do vậy, ưu đãi phải đủ lớn. Đây chính là lý do tôi nghĩ rằng, trong thời gian tới, cơ quan quản lý nên nghiên cứu mở rộng chính sách sang miễn giảm chi phí bảo hiểm xã hội (BHXH), vốn chiếm tỷ trọng cao hơn trong chi phí của doanh nghiệp so với BHTN. Sự mở rộng này nếu thành hiện thực sẽ là động lực tài chính thực sự khuyến khích doanh nghiệp cam kết tuyển dụng NKT lâu dài.

Một vấn đề cần lưu ý khi thực hiện chính sách nêu trên là làm sao để phát huy đúng mục đích và ý nghĩa, tránh tình trạng lạm dụng. Theo đó, doanh nghiệp có thể tuyển dụng NKT chỉ vì lợi ích ưu đãi về thuế hoặc bảo hiểm hơn là vì năng lực thực sự, dẫn đến NKT bị nhận vào những vị trí đơn giản, không cần trình độ, không có cơ hội thăng tiến. Trong khi điều NKT cần là cơ hội chứng minh năng lực để cạnh tranh công bằng, chứ không phải sự thương hại.

Ngoài ra, chính sách cũng cần lưu tâm đến những nhóm NKT tự tạo việc làm với hình thức kinh doanh nhỏ lẻ. Họ là đối tượng cần hỗ trợ vốn, đào tạo quản lý và ưu đãi thuế, phí.

Nhìn ra thế giới, nhiều nước đã thúc đẩy cơ hội việc làm cho NKT bằng các chính sách mạnh mẽ. Ở Hoa Kỳ, chương trình tín dụng thuế cơ hội việc làm (Work Opportunity Tax Credit – WOTC) cho phép doanh nghiệp khấu trừ trực tiếp vào thuế lên đến 40% lương (tối đa 2.400 USD) nếu NKT làm việc được 400 giờ trong năm đầu tiên.

Ireland áp dụng các chương trình trợ cấp lương (Wage Subsidy Scheme, WSS) trực tiếp cho doanh nghiệp để khuyến khích họ tuyển dụng lao động NKT.

Nhiều nước cho phép NKT khấu trừ hoặc miễn giảm thuế thu nhập cá nhân đối với các chi phí liên quan đến khuyết tật mà họ phải gánh chịu, như chi phí di chuyển, chăm sóc cá nhân, thiết bị chuyên dụng... Chính sách này thừa nhận rằng thu nhập ròng của NKT không thể tính toán như người không khuyết tật do “chi phí khuyết tật bổ sung” là một thực tế hiển nhiên. NKT phải dành thêm chi phí cần thiết trong đời sống như mua và bảo trì xe lăn, xe điện chuyên dụng, công cụ hỗ trợ, nạng, gậy dò đường, chân tay giả, máy móc trợ thính; chi phí thuê người hỗ trợ, chăm sóc cá nhân; chi phí khám chữa bệnh và phục hồi chức năng định kỳ; và chi phí di chuyển.

Dĩ nhiên mỗi nước có đặc thù khác nhau, song đây là kinh nghiệm chúng ta có thể tham khảo. Miễn giảm thuế thu nhập cá nhân sẽ giúp thu nhập thực tế của NKT tăng thêm, đồng thời giảm bớt gánh nặng tài chính suốt đời mà họ phải đối mặt.

Cuối cùng, không có chính sách ưu đãi nào hiệu quả nếu bản thân NKT không có năng lực cạnh tranh. Chúng ta cần đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo và nâng cao kỹ năng số, tập trung các lĩnh vực như lập trình, thiết kế đồ họa, marketing trực tuyến – vốn là những công việc phù hợp, giảm thiểu rào cản đi lại và cơ sở vật chất. Đồng thời tăng cường kiểm tra và xử phạt nghiêm các hành vi phân biệt đối xử hoặc tuyển dụng hình thức.

Nhân dịp ngày Quốc tế NKT (3/12), một lần nữa xin được chia sẻ rằng đề xuất miễn giảm tiền đóng Quỹ BHTN cho doanh nghiệp khi tuyển dụng NKT là một bước tiến quan trọng, và kỳ vọng sẽ tiếp tục có những tín hiệu tích cực khác với NKT trong thời gian tới.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!